چرا انتخابات در ایران این بار از اهمیت خاص برخوردار است؟

در ایران هیچ گاهی در انتخابات چنین ازدحام و علاقمندی برای کسب نمایندنگی مجلس وجود نداشته است. بیش از 12 هزار نفر خواستار نامزدی در انتخابات مجلس بوده اند، با آنکه صرف برای نصف آن ها چنین اجازه ای داده شد. اکنون 6200 نامزد برای کسب 290 کرسی مجلس مبارزه می کنند. البته تنها یک پارلمان جدید انتخاب نمی شود، بلکه حدود 60 میلیون ایرانی در مورد به اصطلاح مجلس خبرگان جدید نیز تصمیم می گیرند.

کدام گروه ها برای قدرت مبارزه می کنند؟

در ایران کدام نظام حزبی به مفهوم غربی آن وجود ندارد. به عوض آن گروه بندی های مختلفی اند که در ذیل سه جریان بزرگ قرار می گیرند و عبارت اند از "محافظه کاران"، "تندروان" و "اصلاح طلبان".

- محافظه کاران به ارزش های انقلاب پابند اند و مطلقاً به رژیم اعتماد دارند. اما بخش معتدل محافظه کاران پذیرای روابط کنترول شده با غرب و اصلاحات محدود داخلی می باشند. محافظه کاران شدید برعکس نزدیک تر به تندروان می باشند.

- تندروان غرب را دشمن امپریالیستی می خوانند و خواهان یک جامعه ناب اسلامی و به دور از همه چیزهای غربی اند.

- اصلاح طلبان برعکس خواهان مناسبات خارجی و اقتصادی خوب با غرب اند. همچنان آن ها از نگاه سیاست داخلی و فرهنگی و همچنان اجتماعی خواهان آزادی های بیشتر اند.

البته گذار در بین جریان های سه گانه ممکن است و در هیچ یک از آن ها تعهدات جناحی وجود ندارد. یک نامزد نظر به موضوع مطروحه می تواند مواضع سیاسی کاملاً مختلفی داشته باشد. با وجود چنین دشواری ها، این انتخابات پارلمانی برای سیاست روحانی رئیس جمهور بر سر کار ایران که از جمله اصلاح طلبان شمرده می شود، یک آزمایش افکار می باشد.

کی ها شانس پیروزی در انتخابات پارلمانی دارند؟

در دوازده سال گذشته یک ائتلاف محافظه کاران و تندروان بر پارلمان مسلط بوده است. اما پس از توافق هسته یی و به ویژه بعد از رفع تحریم های اقتصادی اطرافیان اصلاح طلب رئیس جمهور روحانی نیز شانس های واقع بینانه ای برای پیروزی دارند. این شانس هنگامی افزایش می یابد که اصلاح طلبان با بخشی از محافظه کاران معتدل مشترکاً در یک لیست انتخاباتی قرار می گیرند. از جانب دیگر نتایج این انتخابات می تواند بسیار زیاد زیر تاثیر مشارکت شمار زیاد مردم در انتخابات قرار بگیرد. اصلاح طلبان از مشارکت کمتر در رای دادن با دست کاری تندروان می ترسند. بسیاری ایرانی ها از نگاه سیاسی بی علاقه اند و شمار زیاد دیگری به دلیل قواعد دشوار انتخاباتی از رأی دادن به دور می مانند، زیرا با رأی دادن آن ها نباید صرف روی یک نام نشانی کنند، بلکه باید 30 نام را برای مجلس یا پارلمان و 16 نام دیگر را برای مجلس خبرگان نشانی کنند.

نمایندگان اصلاً چه قدرتی دارند؟

مانند دموکراسی غربی در ایران نیز مجلس یا پارلمان در روی کاغذ نهاد قانون گذار می باشد. اما در عمل کار آن تحت محدودیت های شدیدی قرار دارد. زیرا همه ابتکارهای قانونی در بدو امر در یک به اصطلاح "شورای نگهبان" تصویب می شود که آیا با شریعت اسلامی در انطباق است یا نه. در صورتی که چنین نباشد، شورای نگهبان می تواند قانون پیشنهادی را رد کند. شورای نگهبان متشکل از شش روحانی و شش قاضی است که انطباق افراد برای نامزدی در انتخابات پارلمانی را نیز تصویب می نماید. این شورا پیش از انتخابات کنونی، مانع نامزدی حدود 6000 نفر گردید.

پارلمان همچنان کدام صلاحیت نهایی در این مورد ندارد که آیا قانون اصلاً به اجرا درآید و یا نه. مطابق به قانون اساسی، رهبر عالی مذهبی که در حال حاضر آیت الله خامنه ای 76 ساله می باشد، در همه امور سیاسی، چه در حکومت، چه در پارلمان و چه در قضا حرف آخر را می زند. سرانجام اوست که تصمیم می گیرد کدام قانون نافذ گردد.

مجلس خبرگان چیست؟

تنها پارلمان انتخاب نمی شود، ایرانی ها در مورد اعضای جدید مجلس خبرگان نیز تصمیم می گیرند. مجلس خبرگان عالی ترین ارگان مذهبی در قانون اساسی است. این مجلس متشکل از 88 روحانی است که وظیفه اصلی آن نظارت از کار عالی ترین رهبر انقلاب است. مانند پارلمان در بدو امر در مجلس خبرگان نیز «صلاحیت سیاسی و اجتماعی» نامزدان ارزیابی می شود که در صورت لزوم به حذف آن ها از انتخابات منجر می شود. مجلس خبرگان توجه را هنگامی به خود جلب نمود که در آغاز سال، حسن خمینی نواسه اصلاح طلب آیت الله روح الله خمینی موسس جمهوری اسلامی، از شرکت در انتخابات مجلس خبرگان محردوم گردانیده شد.

چرا انتخاب مجلس خبرگان این بار به طور خاص مهم است؟

مجلس خبرگان تنها کار رهبر عالی انقلاب را نظارت نمی کند، بلکه در صورت مریضی و یا عدم دقت وی به مکلفیت هایش، ازنگاه نظری (تئوریک) می تواند از وی سلب صلاحیت کند و در صورت وفات، جانشینی برای او انتخاب کند، و حتی در زمان حیات خودش. مجلس خبرگان هر هشت سال تازه انتخاب می شود. در حال حاضر آیت الله علی خامنه ای درست 76 ساله است. علاوه بر این به شدت شایع است که او به بیماری سرطان پیشرفته مبتلا می باشد. بنابراین، کاملاً ممکن است که مجلس خبرگان جدید بر سر تقرر این مهم ترین مقام در جمهوری اسلامی نیز تصمیم بگیرد. بنابراین قرار است که ترکیب جدید مجلس خبرگان دست کم این تمایل را نشان بدهد که رهبر جدید انقلاب و به تبع آن جمهوری اسلامی ایران، احتمالاً تا یک دهه دیگر چه جهتگیری های سیاسی خواهند داشت.