واکسین کرونا چه زمانی به بازار خواهد آمد؟

از زمانی که دانشمندان چینی اطلاعات ژنتیکی ویروس کرونا (SARS-CoV-2 ) را دریافته و در دسترس سازمان‌های تحقیقاتی بین‌المللی قرار داده اند، تنها یک ماه می‌گذرد.

شمار زیادی از مراکز تحقیقاتی، شرکت‌های داروسازی، دانشگاه‌ها و دیگر نهادهای تحقیقاتی بدون تاخیر به کار روی تولید واکسینی بر ضد ویروس کرونا شروع کردند. در این میان، شمار مراکز و لابراتوارهایی که برای تولید واکسین کرونا دست به کار شده اند به حدی زیاد شده است که یک نگاه کلی به پیشرفت‌های همه آن‌ها دشوار است.

برعلاوه نهادهای بزرگی چون «انستیتوت‌کنترول و وقایه در برابر امراض ویروسی» در چین، محققان پیش از همه در هانگ‌کانگ، ایالات متحده امریکا، آلمان، فرانسه، آسترالیا، کانادا و اسرائیل برای تولید چنین واکسینی شدیداَ کار می‌کنند.

«سی ای پی آی» که یک ائتلاف بین‌المللی برای مبارزه در برابر اپیدیمی‌هاست و توسط کمک‌های دولتی و خصوصی تمویل می‌شود، فعلاَ از چندین پروژه تحقیقاتی در عرصه تولید واکسین کرونا پیشتیبانی مالی می‌کند.

این ائتلاف بین‌المللی از چندین پروژه در آلمان، ایالات متحده امریکا، آسترالیا و کشورهای دیگر حمایت می‌کند. دانشگاه کوینزلند آسترالیا قبلاَ از اواخر فبروری به این سو مُدل حیوانی یک واکسین ضد کرونا را آزمایش می‌کند.

در این تلاش‌های بین‌المللی دانشگاه‌های زیادی به شمول دانشگاه ماربورگ آلمان، دانشگاه هانگ‌کانگ، ساسکاچوان در کانادا، کامبریچ در بریتانیا و یک انستیتوت اسرائیلی شامل اند.

چه پیشرفت‌هایی حاصل شده است؟

یک تعداد از این مراکز برنامه‌های زمانی بسیار بلندپروازانه دارند و اعلام کرده اند که تلاش دارند در مدت کوتاه و حتی چند هفته این واکسین را تولید کنند.

اما محققان آلمانی فکر نمی‌کنند که در زمان بسیار کوتاه امکان دسترسی به چنین واکسینی ممکن باشد. داکتر الکساندر کیکوله، دانشمند اپیدمی‌های عفونی که سرپرست انستیتوت میکروبیولوژی در کلینیک دانشگاه هاله می باشد، به این باور است که زودترین زمان ممکن برای عرضه واکسین دارای مجوز به بازار اوایل ۲۰۲۱ خواهد بود. او در بحثی در شبکه اول تلویزیون عامه آلمان گفت: «تا خزان ۲۰۲۰ به هیچ صورت واکسینی نخواهیم داشت.»

کیکوله همچنین دشواری تولید یک واکسین بر ضد ویروس کرونا را توضیح داد. چونکه این ویروس از نظر ژنتیکی بسیار تغییرپذیر است. تحقیقات یک دانشمند چینی موئید اظهارات کیکوله است. این دانشمند چینی دریافته است که همین حالا ویروس کرونا (SARS-CoV-2) از دو ریشه یا سرچشمه وجود دارد که یکی به نام (s-CoV- Stamm) و دومی به نام (l-CoV-Stamm) یاد شده است. به گفته او، نوع اولی این ویروس بسیار عام است، اما نوع دومی آن خطرناک‌تر است.

همین قابلیت تغییر سریع ویروس‌های خانواده کرونا یکی از دلایلی است که تا حالا واکسینی در برابر ویروس‌های معمول و فصلی سرماخوردگی وجود ندارد. اکثریت ویروس‌هایی که عامل سرماخوردگی اند نیز از خانواده ویروس‌های کرونا هستند، اما مانند ویروس جدید کرونا که این روزها شیوع یافته یا ویروس «مرس»، خطرناک نیستند.

اطمینان مهمتر از سرعت

برخلاف اپیدمی ایبولا که در آن مراحل دوم و سوم واکسین به صورت مشترک راه اندازی شد، تطبیق مشترک این مراحل واکسین در برابر ویروس کرونا صورت نخواهد گرفت. دلیل آن این است که خطر ویروس جدید کرونا نسبت به ایبولا به مراتب کمتر است.

تطبیق سریع و عاجل واکسین به این معنی نیز است که انسان‌های صحتمند هم واکسین شوند. به این خاطر، جلوگیری از آسیب‌های احتمالی واکسین کرونا بر انسان‌های صحتمندی که هیچ‌گاه امراض مزمن نداشته اند مهمتر از عجله در تطبیق آن است.

علاوه بر این، فعلاَ داروهایی نیز برای تداوی امراض مزمن وجود دارد. یک داروی نویدبخش (RNA-Polymerase-Hemmer Remdesivir) است که در اصل برای معالجه ایبولا توسعه یافته بود، اما فعلاَ در بازار عرضه شده است.

واکسین‌های متفاوت چگونه کار می‌کنند؟

تقریباَ همه واکسین‌هایی که فعلاَ زیر توسعه قرار دارند، براساس واکسین‌هایی که قبلاَ در دسترس هستند تولید می‌گردند. کارشناسان طبی از این روند به نام «توسعه پلاتفورمی» یاد می‌کنند. برخی از این واکسین‌ها به گونه مثال واکسین مرس قبلاَ برای حیوانات به کار برده می‌شوند. فعلاَ واکسین مرس بر شترها تطبیق می‌گردد. همچنین شماری از این واکسین‌ها در مُدل حیوانی آن زیر آزمایش قرار دارند یا آماده آزمایش اند.

بسیاری شرکت‌های داروسازی فعلاَ امیدوار تولید واکسین‌هایی اند که اطلاعات ژنتیکی (دی ان ای یا آر ان ای)  باعث ایجاد پروتئین‌های ویروسی بی‌ضرر در بدن انسان گردند. قرار است به این ترتیب سیستم ایمنی بدن در برابر این پروتئین‌های ویروسی بی‌ضرر عکس‌العمل نشان بدهند. سپس سیستم ایمنی بدن آنتی‌ژن تولید می‌کند که می‌تواند در برابر ویروس خطرناک کرونا نیز کارآیی داشته باشد. هرگاه چنین واکسینی تولید گردد، می‌تواند در کوتاه مدت به تولید انبوه نیز برسد.

برخی شرکت‌های دیگر تلاش دارند که پروتئین‌های ویروسی یا واکسین ویروسی را مستقیماَ در بدن انسان تزریق کنند. این روش سنتی تولید واکسین است. اما مشکل این روش این است که فراهم ساختن مقدار کافی واکسین مدت طولانی‌تری را در بر می‌گیرد.

آیا واکسین در زمان درست وارد بازار خواهد شد؟

اصولاَ این غیرمحتمل نیست که واکسین کرونا بعد از فروکش کردن این اپیدمی به بازار عرضه شود. با وجود این، ممکن است که موج جدیدی از بیماری کووید-۱۹ که عامل آن ویروس (SARS-CoV-2) است، در کشورها شایع شود.

این نیز امکان دارد که وقتی در تابستان دمای هوا در نیم کره شمالی گرم‌تر می‌شود و زمینه شیوع ویروس‌ها سخت‌تر می‌گردد، این اپیدمی در مناطق سرد نیم‌کره جنوبی شیوع یابد. در آن صورت در اواخر خزان این ویروس ممکن است دوباره به سمت نیم کره شمالی گسترش یابد.

فابیان اشمیت/ ع. ف.