نگاهی به روابط پیچیده سازمان‌های استخباراتی پاکستان و امریکا

کارمند سابق "سی. آی. ای." در اسلام آباد، اخیرا کتاب خود را با نام "کارمند سی آی ای: چگونه کارم به زندان کشید و بحران دیپلوماتیک در گرفت؟" منتشر کرده است. نشر این یادداشت ها باعث برانگیختگی و خشم مقامات امنیتی و استخباراتی پاکستان و تنش در این کشور شده است.

ریموند دیویس در سال ۲۰۱۱ به قتل دو شهروند پاکستان در شهر لاهور متهم و دستگیر شد. او در خاطرات خود روایت می کند که چگونه از زندان پاکستان رها شد. او می گوید که شجاع پاشا رئیس سابق استخبارات پاکستان "آی. اس. آی" راه را برای فرار او از ساختمان محکمه مهیا کرده بود.

دیویس هفت هفته در زندان پاکستان بندی بود که این ماجرا باعث کشیدگی جدی سیاسی بین اسلام آباد و واشنگتن شد. گروه های مذهبی پاکستان خواهان مجازات مرگ برای دیویس شده بودند و افکار عمومی نیز موافق محاکمه و مجازات کارمند سابق "سی آی ای" بود.

اما ناگهان دیویس بر اساس حکم "دیه" از زندان رها شد.

ریموند دیویس در خاطرات خود ادعا کرده است که "سرویس های استخبارات اردو" موسوم به "آی. اس. آی" امکان خروج او را از زندان و بعد پاکستان مهیا کرد.

دیویس در کتاب خود نوشته است: «چندین محافظ مرا از سالون محکمه از طریق یک دروازه پشتی بیرون کردند. یکی از مردها در را باز کرد و وارد حویلی خلوت شد و همه جا را کنترول کرد... وقتی که او اوضاع را مناسب دانست، من از در بیرون شدم و به سوی یک موتر "پیکاپ" برده شدم که در حویلی بود».

او در جایی گفته است: «پاشا (رئیس سابق استخبارات پاکستان) می دانست که چقدر برای هر دو طرف مهم است که من به زودترین فرصت از پاکستان بیرون شوم؛ اما مانند رئیس جمهور و نخست وزیر کشورش او هم خوش بود که من در زندان بمانم تا راه حل قابل قبولی برای مشکلی که مدام سخت تر می شد، پیدا شود».

حالا نشر کتاب دیویس باعث جنجال سیاسی دیگری در پاکستان شده است؛ چرا که این کتاب نقش "آی. اس. آی" را در آزادی او افشا کرده است. روحیه ضد امریکایی در پاکستان در حال تشدید شدن است و بسیاری از کارشناسان می گویند که اردوی پاکستان این مسئله را به خاطر دلایل استراتژیک اجازه داده است. اما این اتهام که اردو شخصا اجازه داده تا یک کارمند "سی. آی. ای."، متهم به قتل دو شهروند پاکستان، از کشور خارج شود، باعث شرمساری اردو است.

علی چیشتی، تحلیلگر مسائل امنیتی در کراچی پاکستان به دویچه وله گفته است که هم سیاستمداران و هم سازمان های استخباراتی هر دوطرف در آزادی و خروج دیویس نقش بازی کردند. او می گوید: «کتاب ریموند دیویس چیزی بیشتر از آنچه ما می دانیم، نگفته است. این ماجرا "یک شیرین کاری" اشتباه بود که نهایتا هر دو طرف آن را اصلاح کردند. رئیس جمهور زرداری و پاشا رئیس سابق استخبارات پاکستان هر دو نقش داشتند چون آزادی دیویس به نفع هم اسلام آباد و هم واشنگتن بود».

خشم در پاکستان

خبرگزاری اسوشیتد پرس از یک مقام استخباراتی پاکستان بدون ذکر نام، اذعان کرده است که سازمان استخباراتی کشورش "سی آی ای" را کمک کرد تا دیویس از پاکستان بیرون شود اما چنین کمکی در آینده برای "سی آی ای" پیشکش نخواهد شد.

این مقام گفته است: «آزادی دیویس بر اساس هماهنگی بین دو کشور بود نه دو فرد. این کار او بر مبنای حسن نیت بین دو سازمان استخبارات و دو کشور بود و به "سی آی ای" کمک کرد تا مامور خود را از طریق راه های قانونی از کشور بیرون کند؛ اما از طریق توافق و هماهنگی محرمانه».

فراز و فرود روابط امریکا و پاکستان

ماجرای دستگیری و رهایی دیویس پیچیدگی روابط بین دو سازمان استخبارات پاکستان و امریکا را نشان داد. این دو سازمان طی دهه ۱۹۸۰ میلادی در جنگ افغانستان از نزدیک با یکدیگر همکاری می کردند. همین سبب شد تا روابط بین دو سازمان استخبارات محکم تر شود.

پس از خروج نیروهای شوروی سابق از افغانستان، هر دو سازمان به همکاری خود در زمینه های امنیتی ادامه دادند اما منافع امریکا در منطقه پس از حملات یازدهم سپتمبر تغییر کرد. ایالات متحده به افغانستان حمله کرد و رژیم طالبان را سرنگون کرد. در چنین شرایطی نوع روابط بین "سی آی ای" و "آی. اس. ای" تغییر کرد؛ چرا که پرویز مشرف، رئیس اردوی پاکستان در آن زمان علیرغم توافق برای کمک به واشنگتن در افغانستان، کاملا علیه القاعده و طالبان وارد جنگ نشد.

علاوه بر این، عملیات یک جانبه ایالات متحده در ایبت آباد پاکستان در ماه می ۲۰۱۱ و قتل اسامه بن لادن، رهبر سابق القاعده باعث تنش دیگری در روابط دو سازمان جاسوسی شد.

مایکل کوگلمن، کارشناس مسائل جنوب و جنوب شرق آسیا در موسسه "وودرو ویلسون" می گوید: «از آنجایی که روابط امریکا و پاکستان بر اساس مسائل امنیتی است، نهادهای امنیتی این کشورها بر روابط مسلط هستند. به این معنا که روابط "سی. آی. ای." و "آی. اس. آی" انعکاس دهنده وضعیت روابط دو کشور در کل است».

او می گوید که روابط بین او دو سازمان به خوبی گذشته نخواهد بود؛ چرا که روابط به طور کلی افت کرده است.

آینده روابط

کارشناسان می گویند که روابط امریکا و پاکستان احتمالا در آینده نزدیک بهبود نخواهد یافت. رئیس جمهور دونالد ترامپ در سفر خود به عربستان سعودی در ماه می، روشن ساخت که پاکستان را بیش از آن که راه حلی برای منافع امریکا در جنوب آسیا ببیند، یک مشکل می بیند.

ترامپ نه تنها که پاکستان را "کشوری در خط جنگ" علیه تروریسم عنوان نکرد؛ بلکه حتا از گفتمان کشور رقیب پاکستان، هند درباره تروریسم اسلامی در منطقه، حمایت نمود.

خالد جاوید جان، تحلیلگر به دویچه وله گفت: «ایالات متحده دیگر کمک پاکستان را در افغانستان نیاز ندارد. در گذشته، امریکا ما را نیاز داشت تا رژیم طالبان را سرنگون کنیم؛ بعدا این کشور از اسلام آباد خواست تا گروه های بنیادگرا را ریشه کن کند. اما پاکستان به "بازی دوگانه" خود (یعنی حمایت از طالبان از یکسو و دریافت کمک از ایالات متحده) ادامه داد».

دویچه وله / شامل شمس / ع. ح.