مشارکت هدفمند ایالات متحده امریکا و عربستان سعودی

بارک اوباما، رئیس جمهور ایالات متحده امریکا به سلمان بن عبدالعزیز آل سعود پادشاه عربستان سعودی واضح ساخت که کشور اش نگرانی های عربستان سعودی را درک میکند. او گفته است که به ویژه نگرانی های عربستان سعودی در قبال یمن را می تواند درک کند. در یمن یک ائتلاف بین المللی به رهبری عربستان سعودی از چند ماه به این طرف علیه شورشیان حوثی می جنگد. این امر به طور غیر مستقیم واکنشی در برابر ایران نیز بشمار می رود. عربستان سعودی شک دارد که ایران برای نفوذ بیشتر در کشور به شدت فقیر یمن در جنوب شبه جزیره عربستان، از راه های ناعادلانه، چون تحریک حوثی های عمدتا شیعه، تلاش می کند.

نگرانی در مورد یمن تنها یگانه مشکل حکومت عربستان سعودی نیست. ریاض ترس دارد که ممکن است حالا بعد از توافق در مذاکرات هسته ای، ایران به گسترش نفوذ اش در منطقه تشویق شود. ایران در همسایگی یمن خود را تنها به عنوان عضوی از یک زنجیره بزرگتر، که شامل عراق، سوریه و لبنان است، می بیند. سفیر ایران در امارت متحده عربی در اوسط هفته روان میلادی در یک کنفرانس مطبوعاتی بار دیگر روی عزم کشورش تأکید کرد. او گفت که "ما دوستان مان را در لبنان حمایت می کنیم." او در ادامه توضیح داد. "و ما همچنان از برادران سوریایی خود حمایت می کنیم و به همین ترتیب ما برادران ما در عراق را حمایت می کنیم." سفیر ایران در امارت متحده همچنین گفت: "ما آنها را در نیمه راه نگذاشته ایم. وقتی ما کاری را آغاز می کنیم، آنرا به پایان نیز می رسانیم."

شک و تردید سعودی ها
بر این اساس، نگرانی در عربستان سعودی بزرگ است. جنگ در یمن نشان داده است که عربستان سعودی، با پادشاه جدید اش سلمان بن عبداعزیز و پسر 35 ساله وی که وزیر دفاع کشور است، بر نقش خود به عنوان یک قدرت سنی مذهب در منطقه مصمم است. ریاض می خواهد این خواست اش را از طریق نظامی بر آورده سازد. "ال مانیتور"، مجله آنلاینی که تمرکز اش را بر مسأیل شرق میانه دارد، می نویسد که سعودی روی دیپلوماسی نیز حساب می کند. این مجله در ادامه نگاشته است: «عربستان سعودی قصد دارد که ایران در آینده نیز در سطح بین المللی منفور باقی بماند و بعد از توافق روی مذاکرات هسته ای و لغو تحریم ها، ایران نتواند خود را دوباره در جامعه جهانی مطرح سازد. "ال مونیتور" در ادامه نوشته است که عربستان سعودی هرچند رسماً حمایت اش را از توافق روی مذاکرات هسته ای اعلام کرده است، اما مخفیانه تردید دارد که این قرار داد بتواند ایران را به نظم بین المللی متعهد سازد.

آنتونی کوردزمن، کارشناس شرق میانه در "مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی" در واشنگتن می نویسد که این شک و تردید ریاض و دیگر پایتخت های شبه جزیره عربستان به بی اعتمادی قابل توجهی در برابر ایالات متحده امریکا منجر گردیده است. او می نویسد: "روشن است که کشور های حوزه خلیج فارس دیگر بالای تعهد ایالات متحده، که گویا در خلیج فارس حضور فعال داشته می باشد، اعتماد نمی کنند. آنها در نتیجۀ توطئه های نامطمین گردیده اند که گویا ایالات متحده به نحوی با ایران نزدیک خواهد شد."

اما در کشور های خلیج همزمان این سوال مطرح است که آیا ایالات متحده امریکا هنوز به اندازه کافی و قابل توجه قدرتمند است تا نفوذ اش را در منطقه اعمال کند؟

مذاکرات در مسکو
از سوی دیگر عربستان سعودی از دیر زمانی در جهت دیگر نیز خود را فعال ساخته است. در اواسط ماه جون امسال محمد بن سلمان وزیر دفاع عربستان سعودی به مسکو سفر کرد و از جمله با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه نیز ملاقات نمود. اگر چه گفته شده است که در مورد همکاری های اقتصادی صحبت گردیده است، اما برای پوتین یک موضوع دیگر، یعنی مبارزه علیه تروریسم سنی مذهبان، که گروه های تروریستی "دولت اسلامی"، القاعده و جبهه النصره را دربر می گیرد، از اهمیت زیادی برخوردار بود. پوتین برای مخاطب اش از عربستان سعودی واضح ساخت که این مبارزه برایش اولویت دارد. همچنین رئیس جمهور روسیه گفت که در این راستا با ایران و حکومت سوریه همکاری داشته می باشد.

موضع روسیه، عربستان سعودی را تقویت نمی کند، زیرا روسیه و ایالات متحده امریکا، با وجود اختلافات شان در قبال انکشاف اوضاع در اوکرایین، در بحران شرق میانه ارزیابی شبیه با هم دارند. هر دو کشور مبارزه علیه جهادگرایان را در دستور کار سیاسی شان در اولویت قرار داده اند. روزنامه "الحیات" می نویسد که "با توجه به این بحران، هیچ رقابت بین ایالات متحده امریکا و روسیه وجود ندارد." این روزنامه در ادامه می نویسد: "برای واشنگتن مهم نیست که مسکو در سوریه فعال است و یا با ایران بر سر نقش اش در عراق و لبنان توافق دارد... علاقمندی به شکست "دولت اسلامی" ایالات متحده امریکا و روسیه را با هم متحد می سازد". از این علاقمندی عمدتاً یکی نفع می برد و آن رئیس جمهور سوریه، بشار اسد است. اسد فعلاً نیاز ندارد که که در قبال نگرش ایالات متحده امریکا نسبت به خودش نگران باشد، زیرا او در خود قدرتی را می بیند که توانایی مقابله با جهادگرایان را دارد.

در مقابل عربستان سعودی، سرنگونی بشار اسد را برای پایان دادن به جنگ داخلی سوریه یک شرط لازمی می بیند. کمتر احتمال می رود که عربستان سعودی بتواند ایالات متحدۀ امریکا را از موضعگیری اش در این رابطه متیقن سازد. از قرار معلوم تلاش های ریاض برای تضعیف ایران در سطح دیپلوماتیک بیهوده است. حتی مناسبات نزدیک و دیرینه چندین دهه یی عربستان سعودی با ایالات متحده نمیتواند در این مسأله تأثیری داشته باشد. به قول "ال مونیتور" این دو کشور هرچند شرکای استراتیژیک اند، اما آنها "منافع مشترک دارند، نه ارزش های مشترک".