قطر؛ پرهزینه‌ترین جام جهانی در تاریخ
۱۴۰۱ آبان ۲۰, جمعه
۱۲ سال پس از تصمیم شوک‌آور و مجادله برانگیز فدراسیون بین‌المللی فوتبال به اعطای میزبانی جام جهانی سال ۲۰۲۲ به قطر، حالا زمان برگزاری آن فرارسیده است. قطر برای این مسابقات سرمایه‌گذاری هنگفتی کرده است.
در حال حاضر نمی‌شود گفت که مسابقات جام جهانی فوتبال برای قطر دقیقا چقدر هزینه دارد. اما با اطمینان می‌توان گفت که از زمان برگزاری نخستین مسابقه جام جهانی در سال ۱۹۳۰ این پرهزینه‌ترین جام جهانی خواهد بود. برخی برآورد می‌کنند که هزینه‌های آن حتی می‌تواند بیشتر از مجموع همه ۲۱ جام جهانی قبلی باشد.
مرتبط: قطر برای پذیرایی ۱،۴ میلیون تماشاچی جام جهانی آمادگی می‌گیرد
به گفته تعداد زیادی از کارشناسان و گزارش‌ها، هزینه‌های برگزاری مسابقات به ۲۰۰ میلیارد دالر (۱۹۹ میلیارد یورو) خواهد رسید و می‌تواند از این هم بلندتر باشد. برای مقایسه می‌شود به پرهزینه‌ترین جام‌های جهانی قبلی اشاره کرد که در سال ۲۰۱۴ در برازیل و در سال ۲۰۱۸ در روسیه برگزار شد. هزینه هر دو دور مسابقات کمتر از ۱۵ میلیارد دالر بوده است.
دن پلاملی، استاد در رشته تمویل مالی ورزش در دانشگاه شفیلد هالام، می‌گوید زمانی که قطر در سال ۲۰۱۰ برای میزبانی مسابقات جام جهانی سال ۲۰۲۲ انتخاب شد، کارشناسان هزینه بالقوه برگزاری آن را ۶۵ میلیارد دالر برآورد کرده بودند.
پلاملی به دویچه وله گفت: «براساس برآوردهای جدید، هزینه این مسابقات می‌تواند به صورت بالقوه از ۲۰۰ میلیارد دالر فراتر رود؛ یعنی پرهزینه‌ترین مسابقات در طول تاریخ برگزاری جام جهانی». او افزود: «به هر حال ما هنوز نمی‌دانیم که این مسابقات دقیقا چقدر هزینه برمی‌دارد.»
دشواری مشخص کردن مصارف
براساس برآورد دفتر مشورتی تمویل مالی ورزش در ایالات متحده امریکا (Front Office Sports)، هزینه برگزاری این مسابقات در قطر به ۲۲۰ میلیارد دالر می‌رسد.
حسن الثوادی، رئیس نهاد مسئول سازمان‌دهی این مسابقات در قطر نیز می‌گوید، هزینه زیرساخت‌های فوتبال از سال ۲۰۱۰ که قطر میزبانی مسابقات را دریافت کرده است تا به حال از ۲۰۰ میلیارد دالر فراتر خواهد رفت.
دلیل مشخص نبودن مصرف کلی این است که بخش بیشتر این مبالغ میلیاردی پیش از برگزاری مسابقات در زیرساخت‌های غیرمرتبط با فوتبال هزینه شده است، به طور مثال در سیستم جدید مترو، یک میدان هوایی بین‌المللی، جاده‌های جدید، حدود ۱۰۰ هوتل جدید و تاسیسات ویژه برای سپری کردن اوقات فراغت.
بیشتر این سرمایه‌گذاری‌ها بخشی از پروژه بزرگتر سرمایه گذاری عمومی در قطر است که از آن به عنوان «چشم انداز ملی ۲۰۳۰ قطر» یاد می‌شود.
مرتبط: قطر برای کارگران حداقل دستمزد تعیین کرد
کیران مگوایر، یک متخصص امور مالی فوتبال در دانشگاه لیورپول به دویچه وله گفت: «جام جهانی باعث تسریع این روند شد. حکومت قطر می‌خواست که به زیرساخت‌های کشور رسیدگی کند.»
به گفته پلاملی، برگزاری این مسابقات از نظر اقتصادی به زیان قطر تمام خواهد شد. اما زیان اقتصادی برای قطر که دارای ذخایر بزرگ گاز است، زیاد مهم نیست، بلکه در این جا «رقابت بر سر قدرت نرم» مطرح است.
از نظر پلاملی، اهداف اقتصادی برای قطر در اولویت قرار ندارند. او گفت: «روابط بین المللی انگیزه اصلی برای میزبانی این مسابقات است و کسب قدرت نرم نیز به عنوان یک استراتژی دفاعی و امنیتی برای قطر اهمیت دارد. واضح است که پول برای قطر اهمیتی ندارد. این کشور می‌تواند به سادگی از عهده میزبانی جام جهانی برآید و حاضر است زیان‌های (اقتصادی) ایجاد شده را جبران کند... از بسیاری جهات، جام جهانی ۲۰۲۲ یک ناهنجاری مالی است.»
یک میراث تیره و تار
حتی در صورتی هم که برگزاری این مسابقات از نظر مالی برای قطر غیرعادی باشد، این کشور نیز باید مانند همه کشورهای دیگر برگزارکننده مسابقات به این سوال پاسخ دهد که بعد از آن چه «میراثی» به جای می ماند.
این ایده وجود دارد که این مسابقات باید تاثیر مهمی را از خود در جامعه و تمام کشور به جای بگذارد. تاثیری که توجیه کننده این هزینه بسیار بلند مالی فقط برای چهار هفته بازی فوتبال باشد.
بیشتر کشورهای برگزارکننده مسابقات جام جهانی در این راستا تلاش می‌کردند، اما در مورد قطر و نیت آن شک و تردید اساسی وجود دارد. یکی از مشهودترین مشکلات، استدیوم‌های ساخته شده در این کشور است. از هشت استدیوم، هفت ورزشگاه برای جام جهانی ۲۰۲۲ ساخته شده است.
حکومت می‌گوید که هزینه‌های ساخت این استدیوم‌ها ۶.۵ میلیارد یورو بوده است. پس از پایان جام جهانی این کشور با ۲.۸ میلیون جمعیت نیازی به این تعداد استدیوم‌های بزرگ ندارد.
«مساله فیل سفید»، یعنی املاک و تاسیساتی که صاحبان شان نمی‌توانند از آن‌ها استفاده کنند، برای میزبانان پیشین مسابقات جام جهانی یک مشکل عمده بود و قطر می‌خواهد این چرخه را متوقف کند.
به این ترتیب، تنها سه تا از این استدیوم‌ها در قطر برای میزبانی بازی‌ها در آینده پابرجا خواهند ماند. اما پنج استدیوم دیگر یا برچیده خواهند شد یا این که برای اهداف دیگری تغییر شکل داده می‌شوند، یا ظرفیت‌های آن ها به صورت قابل توجهی کاهش داده می‌شود.
کیران مگوایر مطمئن است که قطر از زیرساخت‌های جدید استفاده می‌کند تا شاید در آینده بتواند میزبانی مسابقات بزرگ اروپایی مانند لیگ اروپا یا لیگ قهرمانان اروپا را به دست بیاورد.
هزینه‌های واقعی: زندگی کارگران مهاجر
آن چه که مهمتر از هزینه‌های مالی جام جهانی است، سرنوشت کارگران مهاجری است که در یک دهه گذشته برای اعمار زیرساخت‌ها زحمت زیادی کشیدند. دادن میزبانی این مسابقات به قطر در سال ۲۰۱۰ با واکنش شدید گروه‌های حامی حقوق بشر همراه بود. آن‌ها از این کشور به خاطر نحوه برخوردش با کارگران خارجی شدیداً انتقاد کردند.
در سال ۲۰۱۶، سازمان عفو بین الملل قطر را متهم کرد که برای ساخت استدیوم بین المللی خلیفه از نیروی کار اجباری استفاده می‌کند. بعد گزارش‌هایی در این باره نشر شد که هزاران کارگر مهاجر در قطر از سال ۲۰۱۰ تا به حال جان باخته اند.
مرتبط: عفو بین الملل: قطر باید وضعیت حقوق بشری را بهبود بخشد
روزنامه بریتانیایی گاردین در ماه فبروری سال ۲۰۲۱ نوشت که طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، ۶۵۰۰ کارگر مهاجر از کشورهای هندوستان، پاکستان، بنگله دیش و سریلانکا در قطر جان باخته اند.
به گفته کارشناسان حقوق بشر دلیل اصلی مرگ شمار عظیمی از جان باختگان، پروژه‌های مرتبط با جام جهانی ۲۰۲۲ بوده است.
مرتبط: گزارش: در ۱۰ سال اخیر بیش از ۶۵۰۰ کارگر خارجی در قطر جان داده اند
قطر در سال‌های گذشته اصلاحات اندکی را در بخش قوانین کار عملی کرد. اما به گفته سازمان عفو بین الملل، مشکلات عظیم باقی مانده است. در گزارش این سازمان که در ماه گذشته نشر شد، آمده است: «در نهایت نقض حقوق بشری به میزان بسیار زیاد تا امروز ادامه دارد.»
فدراسیون بین‌المللی فوتبال نفع می‌برد
برای فدراسیون بین المللی فوتبال «فیفا»، مرگ کارگران مهاجر و مساله هزینه‌ها در نهایت تاثیر زیادی بر نتیجه نهایی نخواهد گذاشت.
به گفته دان پلاملی، فیفا با برگزاری این مسابقات، پول کلانی کسب می‌کند، همانگونه که در مسابقات جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸ در روسیه اینگونه بود.
او گفت: «هدف فیفا از برگزاری جام جهانی سودآور مالی و ایجاد درآمد است تا بتواند هر چهار سال یک بار به برگزاری مسابقات ادامه دهد». او به این اشاره کرد که درآمدهای کسب شده از مسابقات جام جهانی در سال ۲۰۱۸ برای فیفا بسیار بیشتر از انتظارات این فدراسیون بود.
پلاملی در پایان گفت: «فیفا در مورد قطر نیز انتظارات مشابهی دارد. برگزاری مسابقات جام جهانی شاید برای کشور میزبان با هزینه‌های زیادی همراه باشد، اما برای فیفا بسیار مهم است که این مسابقات موفقیت‌آمیز باشند. میزان هزینه‌ها زیاد برای آن‌ها نگران کننده نیست.»