1. رفتن به محتوا
  2. رفتن به مطالب اصلی
  3. رفتن به دیگر صفحات دویچه وله

"صفحه‌ای جدید" در مناسبات کشورهای عربی خلیج

کریستین کنیپ/ عارف فرهمند۱۳۹۳ آبان ۳۰, جمعه

کشور قطر می‌خواهد تنش چندین ماهه با کشورهای همسایه‌اش را کنار بگذارد و روابط خودرا با مصر نیز بهبود بخشد. تحلیلگران می‌گویند که عوامل منطقه‌ای و بین المللی باعث شده است که کشورهای عربی خلیج اختلاف‌ها را کنار بگذارند.

https://p.dw.com/p/1Dr7g
عکس: picture-alliance/dpa/AP Photo/SPA

عبدالله بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی بعد از نشست سران چند کشور خلیج از باز شدن "صفحه‌ای جدید" در مناسبات کشورهای عربی خبر داد. این نشست با اشتراک سران کشورهای عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و قطر روز یک شنبه در ریاض برگزار شد.

اشتراک کنندگان این نشست توافق کردند که اختلاف‌های چندین ماهه را کنار بگذارند. کشورهای عربستان سعودی، بحرین و امارات متحده عربی در اوایل سال 2014 سفیران خود را قطر بیرون کشیدند و به این ترتیب نارضایتی خود را از سیاست‌های این کشور بیان داشتند. این کشورها بیشتر به این دلیل از قطر فاصله گرفتند که از اخوان المسلمین مصر و به ویژه رئیس جمهور محمد مرسی که در تابستان 2013 برکنار شد، حمایت کرده و از برکناری او توسط نظامیان شدیداً انتقاد کرده بود.

Irak islamischer Staat Kämpfer Januar 2014
قطر همواره به حمایت از گروه تروریستی "دولت اسلامی" متهم می شود.عکس: picture-alliance/AP Photo

سفیران به دوحه بازمی‌گردند

در این نشست توافق شد که سفیران این کشورها دوباره به دوحه پایتخت قطر برگردند. پادشاه عربستان سعودی در مورد این توافق گفته است: «صفحه‌ای جدید حالا از همکاری‌های مشترک حمایت می‌کند، نه تنها به نفع اعضای شورای همکاری‌های خلیج بلکه برای همه جهان عرب و جهان اسلام».

در عین زمان چهار کشور خلیج از مصر خواستند که این نشست را به عنوان همبستگی کشورهای عربی ارزیابی کند. مصر نیز بلافاصله چنین کرد و گفت که این توافق را به مثابه "دعوت به دوستی و گام قاطعی به سمت همبستگی عربی" می‌بیند.

چالش‌های بزرگ سیاسی

ناظران می‌گویند که سلسله‌ای از عوامل منطقه‌ای و بین المللی منجر به این توافق شده است. روزنامه "رای الیوم" گزارش داده است که قطر نه تنها از سوی کشورهای خلیج بلکه از جانب مصر نیز خود را زیر فشار احساس می‌کند. به گزارش این روزنامه، فاصله قطر با مصر بعد از این که عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر شد، واضحاً افزایش یافته است.

علاوه بر آن، این اتهام متوجه قطر است که از تروریست‌ها حمایت کرده و در افزایش خطرات بالقوه گروه تروریستی "دولت اسلامی" در منطقه خلیج سهم داشته است. قطر همواره به حمایت مالی از "دولت اسلامی" متهم شده اما این اتهام‌ها را رد کرده است.

Iran - Präsident Rohani
حسن روحانی رئیس جمهور ایران.عکس: Fars

نقشه جدید سیاسی

روزنامه "القدس العرب" به انگیزه‌های دیگری در عقب این توافق اشاره کرده است. به گزارش این روزنامه، کشورهای عربی نگران اند که پایان موفقانه مذاکرات جاری در قبال برنامه هسته‌ای ایران می‌تواند به نزدیکی سیاسی میان امریکا و ایران منجر شود. مناسبات میان امریکا و ایران بعد از انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 و تهاجم بر سفارت ایالات متحده و همچنان گروگان‌گیری 15 ماهه دیپلومات‌های امریکایی دچار یخ زدگی بوده است. کشورهای عربی نگران اند که نزدیکی سیاسی میان دو کشور، ایران را ترغیب می‌کند که تلاش‌ها برای افزایش قدرت منطقه‌ای خود را شدت بخشد.

روزنامه "القدس العربی" نگاشته است: «این ادعا که عرب‌ها نه تنها با چالش استراتژیک بلکه با یک تهدید حیاتی مواجه اند، شاید مبالغه آمیز نباشد. بیشتر به این دلیل که بعد از حدود یک قرن نقشه سیاسی منطقه تغییر می‌کند». کشورهای سنی مذهب خلیج نگران اند که این تغییرات می‌تواند افزایش قدرت کشور شیعی ایران و نیروهای زیر نفوذ این کشور در عراق را در پی داشته باشد. روزنامه افزوده است که در کنار "هلال شیعی" از "هلال دولت اسلامی" نیز ترس وجود دارد.

پیامدهای احتمالی برای اخوان المسلمین

هنوز واضح نیست که این توافق چه تغییری در مناسبات قطر با اخوان المسلمین ایجاد می‌کند. احتمال دارد روابط آن‌ها به سردی بگراید و شاید کاملاً قطع گردد. به گفته کریستیان کوخ از مرکز تحقیقاتی خلیج در سویس، قطر از قطع روابط اش با اخوان المسلمین متاسف نخواهد بود زیرا در دوحه از مدت‌های طولانی به این سو این تصور وجود دارد که اتحاد با اخوان المسلمین یک اشتباه استراتژیک بوده است.

Der ägyptische Präsident Mursi trifft sich mit dem Emir von Katar Scheich Hamad bin Khalifa Al-Thani
محمد مرسی، رئیس جمهور سابق مصر (چپ) در جریان ملاقات با امیر قطر.عکس: picture-alliance/dpa

همچنان این مساله نیز واضح نیست که نزدیکی قطر و مصر برای تعداد بی‌شماری از اعضای اخوان المسلمین که به قطر پناه برده اند چه مفهومی دارد. این فراری‌ها که برخی شان در مصر به حبس محکوم شده اند، ممکن است ناگزیر به درخواست پناهندگی سیاسی در یک کشور دیگر شوند.

شبکه قطری الجزیره این توافق را از دید انتقادی نگریسته و آن را بر علیه خود عنوان کرده است. الجزیره با یادآوری از سه خبرنگارش که در مصر به دلیل "اتهام بستن نادرست" به ده سال زندان محکوم شده اند، این توافق میان قطر و مصر را یک "حمله" عنوان کرده است. البته این احتمال نیز بعید نیست که نزدیکی قطر و مصر به این سه خبرنگار زندانی به شکلی کمک کند.

عبور از قسمت بیشتر در این زمینه

بیشتر در این زمینه