سمندر: همه زورمندان از آزادی مطبوعات هراس دارند

در بحث که با او صورت گرفته است، مطالب چون، هراس از آزادی بيان در افغانستان، نقش حکومت، پارلمان و شورای علما در بخش زير پاگذاشتن قانون مطبوعات و اتهام "اسلامی و غير اسلامی" مطرح شده اند.

دویچه وله: آقای سمندر، شما دررابطه با مشکلات ژورنالیستان وآزادی بیان و آزادی نشرات درافغانستان ، درکل باربارمطالبی را مطرح کردید. تاجایی که مشاهده می شود آزادی بیان درافغانستان ازچند جهت تحت فشار قرارگرفته است وبیشتر این فشار ازجانب مقامات رسمی وبه طورمثال وزارات اطلاعات وفرهنگ می باشد. آیا این مشاهده دقیق است؟

سمندر: واقعیت این است که آزادی بیان ومطبوعات درافغانستان نسبت به سالهای گذشته بیشتر با تهدید، ممانعت وسانسور روبرو شده ه ودراین اواخر بیشترین تهدیدی که می شود ویا بیشترین ممانعتی که می شود ویا محدودیتی که ایجاد می گردد، ازطرف مقامات رسمی دولت است. آنها دلایلی که دارند می گویند که ازطرف شورای علمای افغانستان وازطرف نماینده های مردم درپارلمان به وزارت اطلاعات وفرهنگ تفهیم می گردد ویا فشاروارد می گردد تا دربرخی موارد تغییر، تعدیل ویا محدودیتهایی به وجود آید.

دویچه وله : مقامات رسمی دقیقاً چه خواستی دارند. به نظرشما چرا این خواستها بعدازچند سال به این شکل مطرح می شوند؟

سمندر: آنها می بینند که رسانه های افغانستان نقش بسیاربزرگی دارند. نقش خوبی در پیشرفتها، افشاگریها و درانعکاس دادن حقایق. ژورنالیستان جوان افغانستان کوشش می کنند آهسته آهسته به عرصه ژورنالیزم تحقیقی داخل شوند وبه عمق مسائل بروند وتحقیق بکنند.

درضمن می بینند که انتخابات پارلمانی وانتخابات ریاست جمهوری هم نزدیک اند وطبعاً یک تعداد بزرگان که دردولت استند- درهرسه قوه – پلان دارند که درآینده هم انتخاب شوند؛ یعنی کاندید باشند. بناءً فشارزیاد وارد می شود.

دویچه وله : منظورشما این است که برخی نیروها درداخل حکومت افغانستان ودرپارلمان می خواهند که به اصطلاح ازگزارشهای انتقادی جلوگیری بکنند؟

سمندر: صد در صد ، یعنی هنوزهم درافغانستان حقیقت گویی قبول نشده است، یا افشای حقایق قبول نشده است. هنوزهم وقتی که حقایق را نشر میکنند، بخصوص هنگامی که بخواهند موارد اختلاس، کسب پول ناجایز، قاچاق مواد مخدر ومداخلات درامور سایرارگانها وازاین قبیل مسائل را مطرح کنند؛ یا اینکه جوانها تقاضای آزادیهای بیشتری بکنند، وبخواهند که برنامه های بشتری داشته باشند؛ درآن صورت همیشه انتقاد می شود که نباید اینقدرآزادی داشته باشیم . مثلاً سریالهای خارجی تلویزیونها، برنامه های خارجی ای که ترجمه می شوند، اصلاً برای آنها قابل تحمل نمی باشند وفوراً گفته می شود که قطع گردند.

دویچه وله : سریالهای هندی تا چه اندازه با گزارشهای انتقادی ارتباط دارند؟

سمندر: دراینجا اصلاً دوبخش وجود دارد که هردوی این بخشها انتقاد دارند. درگزارشهای تحقیقی به طور مثال گفته می شود که فلان والی دراختلاص دست دارد ویا بهمان والی که اینقدرپول زیاد پیدا کرده است، ازکدام منبع می باشد. یا اینکه این رهبر برزگوار امکانات مصرف کردن اینهمه پول را کجا بدست آورده است. وقتی که دراین موارد سوالاتی مطرح گردند ویا گزارشهایی تهیه شوند. اصلاً قبول ندارند که چنین چیزهایی نشرشوند ویا خود بدانها پاسخ بگویند.

دسترسی به اطلاعات ومعلومات به هیچ صورتی میسر نیست، یعنی ژورنالیست هیچ وقت این حق را ندارد. اینها مسائلی اند که مستقیماً به شخصیت، کار وموقف ایشان ارتباط دارد. وایشان نمی خواهند این موقف خود را درخطر ببینند . وقتی که وسیله دیگری نداشته باشند ودلیلی موجود نباشد، می گویند برنامه های شما خلاف اسلام است. برنامه های شما خلاف اصول است وبرنامه های شما خلاف قانون اساسی وقوانین افغانستان است.ازاین طریق می خواهند اِعمال فشاربکنند بالای ما سانسور وضع بکنند ، محدودیتهایی به وجود آورند تا برنامه های ما قطع شوند.

دویچه وله: یعنی بازهم سوء استفاده صورت می گیرد وبه نام اسلام می خواهند که آزادی مطبوعات را تاجایی که بتوانند محدود بسازند؟

سمندر: واقعاً، دید ، هنوزهم دید سابق است. ما می بینیم که هیچ تفاوت بین نظرات سابق طالبان و نظرات فعلی یک تعداد ازعلمای ما نیست.

دویچه وله: آیا ما ازعلمای به اصطلاح معاشخواردولت هم سخن به میان آورده می توانیم ؟

سمندر: علمایی که درنظام موقف دارند، درپستهای مختلف کارمی کنند. ما به نام شورای علما یک نهاد بزرگ داریم که تمام علما درآن عضویت دارند. ما می بینیم که تفاوت کوچکی که بین نظریات رژیم طالبان ونظام فعلی وجود دارد دراین است که درنظام طالبان می گفتند تلویزیون اصلاً نباشد واينها می گویند که تلویزیون باشد ولی برنامه اش نباشد- فرق فقط همین است.

اخیراً ما دیدیم که اینها طرحی را به ولسی جرگه افغانستان تقدیم کرده اند که حتا بالای مسائلی چون لباس صحبت شده است . یعنی اینکه بالای لباس جوانها، دختران ، بالای مسائل موسیقی ورقص حرفهایی رفته است. حتا گفته شده است که شما نمی توانید خواننده ای را ازبیرون کشور به افغانستان بیاورید. یعنی گفته اند که یک خانم نمی تواند بیاید آوازبخواند، رقص بکند ویا موسیقی ای را تقدیم بکند. یااینکه جوانها نمی توانند اینطور ویا آنطورلباس بپوشند؛ کره ویا زنجیربپوشند.

دویچه وله : یعنی آنها می خواهند مانند زمان طالبان تعیین بکنند که چه باید پوشیده شود وچه باید گفته شود؟

سمندر: واقعاً؛ این چیزهایی اند که نواند ودرچهاریا پنج سال گذشته این مسائل وجود نداشتند. اما می بینیم که درسال 2008 به یکبارگی موج جدیدی ازسانسور ومحودیتهای حیران کننده به وجود می آید.

دویچه وله : ازنظرشما آیا شورای علما کوشش می کند که ازطریق حکومت این سیاستها را درعمل پیاده بکند ویا اینکه حکومت کوشش می کند ازطریق شورای علما این سیاستها را بقبولاند؟

سمندر: بعضاً فکرمی کنم که هردوطرفش هست. بیشتر علما کوشش می کنند تا ازطریق دولت سیاستهای خود را تطبیق که این هم بسیارمهم وهم خطرناک هست. ازطرف دیگر یک تعداد دیگر ازمقامات دولتی درپستهایی استند که کوشش می کنند به کمک مسائل دینی ویا مذهبی موقف وچوکی خود را حفظ بکنند. مردم افغانستان که سطح سواد پایین دارند، مردم مظلوم وهمیشه قربانی داده اند. اینها درمسائل اسلامی همیشه جدی بوده اند. کوشش می شود که ازاحساسات این مردم به نفع خود وبرای پلانهای آینده خود استفاده بکنند.

دویچه وله : دراین میان نقش آقای خرم وزیراطلاعات وفرهنگ افغانستان به چه شکل است؟ ایشان وظیفه دارند که ازآزادی بیان وازخواسته های خبرنگاران وژورنالیستان دفاع بکنند. آیا همچو کاری صورت می گیرد؟

سمندر: نقش آقای خرم؛ نقشی است که همیشه باید حامی رسانه ها باشند، همیشه باید مسائل مطبوعاتی ورسانه ای راطوری تنظیم بکنند که هم قوانین افغانستان مراعات شود وهم خواسته های رسانه ها، خواسته های ژورنالیستان جوان افغانستان، خواسته های رسانه های جوان افغانستان برآورده شوند. آقای خرم بعضاً نمی توانند ازما دفاع بکنند، بعضاً نمی توانند درمقابل شورای علما ویاهم درمقابل فشارهای پارلمان ایستادگی بکنند.

دویچه وله : ایشان این کار را نمی توانند ویا نمی خواهند؟

سمندر: شاید دربرخی موارد نخواهند. منتها برای ما همیشه نشان می دهند که زیرفشاراستند. وقتی که بحث می کنیم ؛ برای ما می گویند که من زیرفشاراستم. حتا ما را با علما نشاندند. وآنجا ما دیدیم که واقعاً بحثهایی بود که آقای خرم خاموش بود. منتها کسان دیگری بسیاربحث می کردند، جدی صحبت می کردند واین مسائل را بسیارجدی مطرح می کردند ومی گفتند که این قابل تطبیق است وصد درصد تطبیق می شود. به طورمثال شما دراین اواخر می بینید محدودیتهایی بالای سریالها وتلویزیونها وضع شده اند. دراینجا ما دیدیم که خرم می تواند مبارزه کند، خرم می تواند که ازما دفاع بکند، ایشان می توانند که دلیل بگویند ولی نمی گویند. من واقعاً نمی دانم که وی نمی خواهد ویا نمی تواند - این هنوز هم به صورت صریح وروشن معلوم نیست.

دویچه وله : به این ترتیب می توان گفت که آقای خرم دربرابر خواست شورای علما ودید محافظه کاران تسلیم شده است.

سمندر: فعلاً به نظرمی رسد که تا حدی تسلیم شده اند. نمی داند رسانه ها تاچه حد با این مسائل مبارزه کرده می توانند. شاید بعضاً فکرمی کنند که موقف خود را ازدست ندهند ویا درموقفی که استند ضعیف نشوند ویافشاربالای شان بیشتر نشود. وشاید فکرکنند که رسانه ها به آسانی قبول کنند. به همین دلیل ایشان قبل ازاینکه ما مبارزه بکنیم ویا دلیلی بگوییم ، باشورای علما توافق کرده اند - درحالی که وی نباید چنین می کرد.

ایشان باید ما را می خواستند تا با شورای علما بحث می کردیم. دلایل می گفتیم وقناعت یکدیگر را حاصل می کردیم. این درحالی است که هیچ گفت وگویی صورت نگرفته ، هیچ مباحثه ای نشده وهیچ نشستی بین ژورنالیستان بسیارجوان وژورنالیستان بسیار روشنفکر وبا تجربه افغانستان دایرنشده است. ازدهه دموکراسی ژورنالیستانی را داریم که آقای مبارز یکی ازمثالهای آن اند. ایشان یک ژورنالیست بسیارقوی می باشند. ما می توانیم شورای علما را قناعت بدهیم وتشریح کنیم که شرایط فرق کرده است.

خواست مردم فرق کرده است. زمانه فرق کرده است. جوانان فعلی ضرورتهایی دارند. زمان زمان انترنت است. هرگونه سانسوری که وضع بکنند، به هیچ صورت عملی نمی شود. بنابراین اگرشما بخواهید تلویزیون برخی سریالها را نشر نکند، مردم آن را ازطریق ستلایت دریافت می کنند ویا ازانترنت استفاده می کنند. درحالی که اینها کوشش می کنند این مسائل محدود شود، امروز هیچگونه امکاناتی برای این محدود ساختن وجود ندارد.

دویچه وله : یعنی درقرن 21 نمی شود باسیاستهای قرن 15 حکومت کرد.

سمندر: واقعاً

دويچه وله: يک جهان تشکر از اينکه با ما صحبت کرديد.