«زهرشیرین» کمک های توسعه یی در افریقا

پیتر هیلر40 سال است که فلم های مستند تهیه می کند. او تنها 30 فلم از افریقا تهیه کرده است که به موضوعاتی مانند استعمار و معضلات اجتماعی در آن قاره می پردازد. برعلاوه، او نگاهی به وطن اش دارد و بر رفتار آلمانی ها در افریقا روشنی می اندازد.

50 سال استقلال

هیلر که برای تهیه فلم جدیدی به کنیا، تانزانیا و سومالیا سفر کرده بود، با مواد زیادی که خود تهیه کرده است، برگشت. «زهر شیرین» نوعی مستند سازی درازمدت است که موضوع کمک های توسعه یی را در یک گستره وسیع تاریخی ارایه می کند. آنچه او القا می کند، مطرح ساختن این موضوع در زمان کنونی است. این کارگردان پس از نمایش فلم اش در هامبورگ گفت: «50 سال پیش بسیاری کشورهای افریقایی به استقلال شان رسیدند». او افزود: «وابستگی و عطالتی که مردم بر اثر کمک های توسعه یی به آن گرفتار شده اند، مرا همیشه آزار می دهد».

هیلر در مورد این که چه اشتباهی در کمک های توسعه یی و چه اشتباهی در اهداف کمک به مردم در آن محل وجود دارد، فرق قایل است. او چیزی در مورد کمک های عاجل بعد از وقوع فاجعه های طبییعی نمی گوید و در عین زمان در مورد سوء اداره این نوع تلاش های بین المللی نیز ملاحظاتی دارد: «بسیاری تصدی ها از اتحادیه اروپا، ایالات متحده امریکا و کانادا در این قسمت هم تجارت خوبی دارند».

او در فلم اش به سه نمونه در "بحیره تورکانا"، واقع در شمال کنیا با یک نوع بسیار جنجالی سوء رهبری کمک توسعه یی برخورده است. سال پیش یک سازمان نارویژی کوشش نمود برای مردمی که در معرض خشکسالی قرار داشتند، در یک عملیات بزرگ برای تغییر محل زندگی شان کمک کند. مردم کوچی "تورکانا" از درون سرزمین اصلی به ساحل نقل مکان داده شدند و حرفه شان به «ماهیگیری» تبدیل شد. نارویژی ها در این پروژه پول زیادی زرق کردند و خواستند یک فابریکه ماهیگیری مجهز با تکنولوژی پیشرفته ایجاد کنند. هیلر می گوید: «در آن زمان نارویژی ها نیت نیک داشتند تا تورکانا را پیش از جهانی شدن به بازار جهانی متصل سازند». او می افزاید که اما در اساس آنها اشتباه می کردند.

نیاز عظیم به برق در گرمای سوزان

این فابریکه بسیار مدرن ماهیگیری بی اندازه بزرگ بود و احتیاجات محلی را غلط در نظر گرفته بود. برای یخچال های بزرگ جهت ذخیره ماهی، برق به طور دایمی تهیه نمی شد. پس از شش هفته این فابریکه دوباره بسته شد.

کارمندان نارویژی کمک های توسعه یی در آن زمان اشتباه دیگری را مرتکب شدند. آنها به ذهنیت، رسم و رواج و نیازهای مردم کم بها دادند. همین که مردان و زنان یک مقدار پول از ماهیگیری به دست می آوردند، مطابق به عادات کوچیگری شان، در خریداری حیوانات سرمایه گذاری می کردند و زندگی کوچیگری شان را از سرمی گرفتند. پس از سه سال نارویژی ها ناپدید شدند.

امروز فلم بسیار زنده و احساس برانگیز نشان می دهد که این مردم به طور همیشگی به ارسال کمک ها از غرب وابسته شده اند. در فلم یک چوپان پیر سوال می کند: «چه وقت نارویژی های سفید باز نزد من بر می گردند و با خود برایم ترقی را می آورند؟». امروز فابریکه یک ویرانه کوه پیکر می باشد که برای ذخیره ماهی خشک مورد استفاده قرار می گیرد. تازه دراین اواخر سرمایه گذاران به این ساختمان ابراز علاقه مندی نموده اند.

امروز مردم از گرسنگی رنج می برند

یک مثال بسیار چشمگیر را پیتر هیلر در کشور مالی مورد تحقیق قرار داده است. در آنجا شرکت های آلمانی ده سال پیش یک بند بزرگ آب ساختند تا مردم در درازمدت آب مورد ضرورت در زراعت را تهیه کنند. در این پروژه نیز نیت نیک مطرح بود، اما کمک به مسیرغلطی رفت. 34 قریه زیر آب شدند و مردم به یک منطقه کمتر حاصل خیز نقل مکان کردند. این پروژه که برای 10 تا 15 سال در نظر گرفته شده بود، پس از سه سال ورشکست شد. در آلمان حکومت تغییر خورد و اولویت های دیگری به میان آمدند. اکنون مردان منطقه را رها کرده و به اروپا رفته اند. زنان و اطفال گرسنه اند.

همچنان در فلم "زهر شیرین"، کشت پنبه در اواخر سال های 1970 در تونس مستند سازی گردیده است. این هم یک نمونه پروژه سازی نادرست است. هیلر در همان زمان در تونس بود که کار شروع شد. هیلر می گوید: «این هم یک پروژه نمونه با تراکتورها و پمپ های آب آلمانی و کود کیمیاوی بود، که در آن وقت بدان "انقلاب سبز" می گفتند».

اما "انقلاب سبز" معنای کاملاً دیگر داشت. در آن وقت به حفظ محیط زیست توجه نمی شد. هیلر می گوید: «وقتی که افریقایی ها مواد زهری را سپری می کردند، می بایست ما دو دستمال را پیش بینی مان بگیریم». در سال های 90 با دستبرد به قیمت جهانی، تولیدات پنبه پایان یافت.

«به کمک های توسعه یی دولتی پایان داده شود»

هرچند پیتر هیلر در فلم اش به صورت خاص این امر را فرمول بندی نکرده است، افریقاییان در محلات زندگی شان با تبصره ها و موضع گیری های شان اوضاع را به تصویر می کشند. این فلم ساز در گفتگویی با دویچه وله تقاضا نمود که «به کمک های توسعه یی دولتی پایان داده شود».

او در این ارتباط دلایل مختلفی ارایه نمود. کمک های توسعه یی دولتی در قدم اول یک تجارت برای تصدی های غربی است. پول زیادی از این راه به دست می آید. بسیاری پروژه های توسعه یی بزرگ متناسب به محیط و ماحول منطقه نمی باشند. به جای آن باید در زراعت سرمایه گذاری شود. مواد خوراکه باید در خود محل کشت و فروش شود، نه این که به صورت انحصاری به کشورهای غربی وارد گردند. باید از سازمان های غیرحکومتی کوچک حمایت شود. زیرا آنها تجارب عملی دارند.

چرا در جریان 50 سال به طور تخمینی 600 میلیارد دالر امریکایی نتوانسته است به یک جهش توسعه یی منجر شود؟ در این فلم کارمندان امور توسعه در افریقا، روشنفکران، فعالان سیاسی و تاجران سخن می گویند. یک خبرنگار افریقایی می گوید: «کمک های توسعه یی یک نوع عطالت به وجود آورده است». به گفته او، کمک های بین المللی زیان بخش و خطرناک اند. این کمک ها همه تلاش ها و انگیزه ها را نابود می کنند. کمک های خارجی نمی توانند تلاش های خودی را تحریک کنند. یک افریقایی صادرکننده پنیه می گوید: «پنجاه سال پس از استقلال، برای دولت های افریقایی زمان آن فرا رسیده است که مسوولیت را بر دوش گیرد و نه این که فقط انتظار بکشد تا کمک ها برسد».