دو کارشناس آلمانی: «گفتگو با طالبان ضروری و درست است»

از زمانی که گروه طالبان در نیمه آگست ۲۰۲۱ بار دیگر به قدرت رسید، کشور های غربی تلاش می کنند سیاست مناسبی در برابر رژیم طالبان اختیار کنند. غرب از یک سو نمی خواهد با به رسمیت شناختن این رژیم، به آن مشروعیت ببخشد، از سوی دیگر راه های را برای گفتگو با طالبان جست و جو می کند تا شرایط مشخصی برای کمک های بشردوستانه ایجاد شده بتواند.

کونراد شیتر، که مشترکاً با کاتیا میلکه به تازگی کتابی را زیر عنوان «طالبان: تاریخ، سیاست، ایدیولوژی» به نشر رسانده است، می گوید اینکه غرب با وجود تمام قید و شرط ها در قبال سیاست طالبان، به ویژه مسایل مربوط به حقوق زنان، ارتباط خود را با این گروه قطع نمی کند، کار درستی است. به قول وی افغانستان را به خاطر موقعیت جئوپولیتیکی آن نیز نمی توان به طور دوامدار نادیده گرفت. شیتر می افزاید که پاکستان، چین و حامیان مالی عربی تلاش می کنند بر طالبان تأثیر بگذارند، و هر کدام منافع خود را دارند. او و میلکه انتظار دارند که اروپا نیز در این زمینه در پی نزدیکی با طالبان باشد: «تنها برای واضح ساختن این که همه آنچه در بیست سال گذشته در زمینه انکشاف عرصه ملکی در افغانستان صورت گرفته، بیهوده نبوده است.»

کونراد شیتر در صحبتی با دویچه وله گفت که غرب اما با یک مشکل روبروست: «در مورد اینکه چه جریان های مختلفی در درون گروه طالبان وجود دارد و نحوه برخورد با آن به عنوان یک جنبش واحد چگونه باشد، در ابتداء درک کمی وجود داشت.» به قول وی در داخل این گروه، اسلام گرایان سختگیر در برابر آن میانه روهای قرار دارند که طور مثال می خواهند دختران خود را در صورت امکان به مکاتب خوب بفرستند و همچنان هدف شان انکشاف افغانستان با همکاری کشورهای همسایه و جامعه جهانی است. او می افزاید که همچنان نسل جوان طالبان نیز در برابر نسل های گذشته قرار دارد و در نتیجه یک جنگ قدرت در میان این گروه حاکم است؛ و آنهای که مخالف هرگونه همکاری با غرب اند، به شاخه منطقوی گروه تروریستی «دولت اسلامی» یا داعش رو می آورند.

«ساختارها و اهداف مبهم»

شیتر و میلکه می نویسند که طالبان در واقع جنبش پیچیده ای اند و نباید فریب تصورات کلیشه یی غربی را خورد که گویا آنها «جنگجویان ظاهراً ماقبل تاریخ» و «ملاهای دور مانده از دنیای اصلی» اند. به گفته آنها، طالبان در بیست و پنج سال گذشته در زمینه پیشبرد جنگ، چه نظامی و چه روانی، پیوسته رشد کرده اند. این دو کارشناس می افزایند، هرچند آنها هنوز موفق نشده اند گروهی از جنگجویان را به یک حزب سیاسی با روند های منظم و اهداف مشخصی مبدل سازند، و چارچوب و ساختار درونی این جنبش هنوز مبهم بوده و تا حد زیادی از بیرون مشخص نیست، اما یک چیز واضح است که طالبان در استفاده از وسایل خود، چه در زمینه ارتباطات با خارج و چه در اعمال خشونت، به همان اندازه انعطاف پذیر اند که در اجرای قوانین و مقررات خویش اند. شیتر و میلکه در این رابطه می گویند: «آنها (طالبان) بیشتر به عنوان یک بازیگر معقول و اولتر از همه عملگرا تبارز می کنند، تا یک هیولای مجری ایدیولوژی.»

مهارت در عرصه ارتباطات

مثلاً در استفاده از امکانات رسانه یی، طالبان بسیار زود متوجه فرصت های ارتباطات دیجیتالی شدند و از آن شانس استفاده کردند. آنها با نشر ویدیو ها و پیام های صوتی، به بخش بزرگی از مردم افغانستان، به شمول کسانی که خواندن و نوشتن را یاد نداشتند، دسترسی یافتند. وبسایت آنها به نام «الامارة» به پنج زبان، انگلیسی، پشتو، عربی، دری و اردو منتشر می شد.

آنها همچنان مهارت خود را در زمینه ارتباطات مخفی نیز ثابت کردند. شیتر و میلکه، پس از ارزیابی مطالعات مختلف، می نویسند که از حدود سال ۲۰۱۲ به بعد، زمانی که ایالات متحده امریکا به کاهش عملیات نظامی خود آغاز کرد، طالبان از افراط و تفریط در مورد اعلام شمار کشته شده ها و مجروحان در عملیات های جنگی خودداری کردند. به این ترتیب، به قول این دو نویسنده، ارقامی که طالبان در مورد قربانیان از خود محل گزارش می دادند، با ارقامی که حکومت افغانستان و ناتو و یا ایالات متحده امریکا بر اساس پیش بینی ها بیان می کردند، متفاوت بود؛ به این ترتیب از دید بسیاری از افغان‌ها، طالبان یک منبع قابل اعتماد بودند و همین مسأله به آنها کمک کرد تا اعتماد بخشی از مردم را جلب و یا بیشتر کند.

طالبان در زمینه مواد مخدر نیز خود را انعطاف پذیر نشان می دهند. آنها مبتنی بر اصول خود، از سال ۲۰۰۱ به بعد بر محکوم کردن مصرف مواد مخدر به دلایل مذهبی اصرار می کردند. اما این امر مانع کسب درآمد از بابت کشت کوکنار نشد. طالبان در عین حال می دانستند که محو کشت کوکنار، طور مثال در منطقه هلمند، شمار زیادی از خرده دهقانان را با مشکل اقتصادی روبرو می سازد. به این ترتیب آنها (طالبان) در برابر برنامه ایالات متحده امریکا و بریتانیا برای ریشه کن ساختن مواد مخدر، مخالفت کردند. کشت چرس نیز در اصل به دلایل شرعی ممنوع قرار داده شد، اما نه در عمل. طالبان، پس از به قدرت رسیدن دوباره در آگست ۲۰۲۱، بار دیگر از این موضوع به عنوان ابزاری برای فشار دیپلوماتیک استفاده کردند، چنانچه آنها کمک های اقتصادی بین‌المللی را پیش شرطی برای پایان دادن به اقتصاد مواد مخدر عنوان کردند.

مرتبط:نگرانی از افزایش اعتراف‌های اجباری زیر حاکمیت طالبان

اعمال خشونت، کمتر از آنچه هراس وجود داشت

طالبان در زمینه اعمال خشونت نیز تغییراتی در روش های خود نشان می دهند. آنها در دوره اول حاکمیت شان، به سنگسار و اعدام علنی در استدیوم ها دست می زدند. پس از به قدرت رسیدن دوباره، زمانی که آنها در سپتمبر ۲۰۲۱ جسد سه فرد متهم را از جرثقیل آویزان کردند، گمان می رفت که این روش های ظالمانه و صحنه های دلخراش باز هم تکرار می شود.

بر اساس آمار سازمان ملل متحد در ماه جنوری سال روان، طالبان پس از به دست گرفتن قدرت در سال گذشته، بیشتر از ۱۰۰ کارمند حکومت قبلی، اعضای نیروهای امنیتی و افرادی را که برای نیرو های نظامی بین المللی به رهبری ایالات متحده امریکا کار می کردند، به قتل رساندند. سازمان های حامی حقوق بشر از حدود دوصد مورد سخن می گویند.

شیتر و میلکه می نویسند که با آنهم طالبان از اعمال خشونت علیه مردم ملکی خودداری می کنند و تلاش می کنند از تصاویر دلخراش در رسانه های اجتماعی اجتناب کنند. به باور این دو نویسنده، این اجتناب (نسبی) از اعمال خشونت، یک «محاسبه استراتژیک» است که طالبان با پابندی به آن می خواهند «درجه بالای از انضباط» در داخل این گروه را به نمایش بگذارند. شیتر و میلکه اما اذعان می دارند: «استفاده از خشونت شدید از سوی طالبان، که اخیراً دوباره اوج گرفته است، می تواند ناشی از انزوای دراز مدت این گروه نیز باشد، یعنی وقتی جامعه بین‌المللی از سیاست نزدیکی با این چهره جدید طالبان حمایت نکند.»

کونراد شیتر و کاتیا میلکه، با توجه به وضعیت زنان افغان، طرفدار گفتگو با طالبان اند. به تصور آنها «هرچند زنان افغان تحت حاکمیت جدید طالبان، افراد درجه دوم خواهند بود و تا حد زیادی از مشارکت اجتماعی محروم خواهند ماند، اما این امید وجود دارد که طالبان در برخی زمینه ها، مثلاً تعلیم و تحصیل دختران، مایل به سازش باشند.» به گفته این دو کارشناس، غرب از این روند می تواند از طریق گفتگو با طالبان حمایت کند.

کرستین کنیپ / ص.ا، ع.ف