خطر فرار مغزها غزه را تهدید می کند

هرکسی که با فلسطینی های جوان در نوار غزه صحبت می کند، اغلب این جمله را می شنود: «اگر مرزها باز می بودند، همه ما می رفتیم». درصد بیکاری در میان جوانان نوار غزه به شدت بالا است و فارغ التحصیلان دانشگاهی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. شمار جوانان تحصیل کرده ای که آنجا را ترک کرده و به خارج می‌روند، رو به افزایش است. کارشناسان از «فرار مغزها» سخن می گویند و این که ادامه این وضعیت می تواند در درازمدت زیان های اقتصادی بیشتری به نوار غزه وارد کند.

در گذرگاه مرزی رفح میان نوار غزه و مصر، مردان جوان در کنار جاده نشسته اند و در انتظار خروج از این منطقه هستند. در حال حاضر بسیاری با توجه به وضعیت فاجعه بار بشری فکر می کنند که باید از هر فرصتی برای خروج از نوار غزه استفاده کنند. اما فقط یک اقلیت کوچک اجازه خروج دریافت می کنند و می توانند غزه را از طریق مصر یا اسرائیل ترک کنند.

سارا العفیفی یکی از این اشخاص است. این دختر ۲۷ ساله فلسطینی فعلا در ایتالیا به سر می برد و در انتظار دریافت ویزای کاری برای جاپان است. یک شرکت تجاری بین المللی آن جا پیشنهاد یک شغل (مناسب را) را داده است. سارا العفیفی می گوید: «خیلی خوش هستم. اگر کسی چند ماه پیش به من می گفت که روزی به جاپان می روی، من در پاسخ می گفتم: تو دیوانه شده ای!»

سارا العفیفی در نوار غزه در رشته ادبیات انگلیسی و فرانسوی تحصیل کرده است. او یکی از ۲۰هزار فلسطینی است که سالانه در نوار غزه مدرک فارغ التحصیلی دانشگاه را به دست می آورند. اما بسیاری از آن ها پس از پایان تحصیلات کاری پیدا نمی کنند. میزان بیکاری در میان جوانان به ۷۰ درصد می رسد. بیش از نیمی از مردم نیازمند محموله های مواد غذایی سازمان ملل هستند. روزانه فقط  ۱۲ ساعت برق وجود دارد و داکتران از شیوع بیماری های واگیردار در نوار غزه هشدار می دهند.

سارا العفیفی دراین باره گفت: «وضعیت در نوار غزه غیرقابل تحمل است و هر روز بدتر می شود. من همیشه احساس می کردم که نمی توانم دراین منطقه جان سالم به در ببرم. به این خاطر می خواستم همیشه نوار غزه را ترک کنم.»

برای بحران بشری در نوار غزه دلایل مختلفی وجود دارد. سال هاست که جنبش های حماس و فتح،  با یکدیگر برسرقدرت مبارزه می کنند. افزون براین اسرائیل و مصر از ۱۲ سال پیش که حماس کنترول نوار غزه را در دست گرفته، بخش اعظم این منطقه را بسته و مسدود کرده اند.

اسرائیل فقط در موارد استثنایی به ساکنان نوار غزه اجازه خروج از کشور را می دهد. مصر مرزش را در فواصل منظم مسدود می کند و روزانه فقط به ۲۰۰ نفر اجازه عبور از مرز را می دهد. این که در حال حاضر شمار نسبتا اندکی نوار غزه را ترک می کنند، به این خاطر نیست که بیشتر مردم از زندگی در این منطقه راضی هستند. آن ها امکان خروج از این جا را ندارند. محسن ابو رمضان، جامعه شناس فلسطینی نیز برهمین عقیده است و می گوید: «اگر وضعیت اقتصادی بهبود نیابد و مرز با مصر به طور دایمی و برای همگان گشوده شود، من مطمئن هستم که بسیاری از غزه مهاجرت خواهند کرد.»

به گفته این جامعه شناس فلسطینی این یک مشکل عظیم است و نوار غزه را فرار مغزها تهدید می کند، یعنی از دست دادن جوانان تحصیل کرده فلسطینی. در این منطقه قصه های زیادی راجع به اشخاصی وجود دارد که برای یک سفر کوتاه اجازه خروج دریافت کردند، اما دیگر بازنگشتند.

محسن ابورمضان دراین باره گفت: «در صورتی که این اشخاص منطقه را ترک کنند، نمی توانیم از استعدادهای شان استفاده کنیم. فراهم کردن امکانات تحصیلی برای آن ها کار آسانی نیست. هزینه تحصیل داکتران، انجنیران و معلمان زیاد است و در صورتی که آن ها بروند، سرمایه گذاری مان و امکاناتی را که این اشخاص می توانند در اختیار جامعه بگذارند، از دست می دهیم.»

سازمان های امدادگر، سازمان ملل متحد، بانک جهانی و رمضان، جامعه شناس فلسطینی، همه آن ها در چارچوب برنامه هایی تلاش دارند تا برای این جوانان در نوار غزه امکانات کاری فراهم کنند. طور مثال سازمان های نامبرده از تاسیس شرکت های کوچک حمایت می کنند. اما برخی از کارگران در نوارغزه بیش از ۱۰۰ یورو در ماه کمایی نمی کنند و دراین صورت هرچه هم که جوانان فلسطینی ایده های خوبی برای کسب و کار داشته باشند، بیشتر مشتریان بالقوه نمی توانند از عهده پرداخت این محصولات برآیند.

سارا العفیفی، دختر جوان فلسطینی که در حال حاضر در ایتالیا درانتظار صدور ویزای کاری برای جاپان است، نمی داند که چه زمانی به دیدار دوباره خانواده اش موفق می شود، زیرا بازگشت به نوار غزه به همان اندازه پیچیده است که خروج از آن جا. سارا العفیفی می گوید: «راستش را بگویم، فکر نکنم که (به نوار غزه) بازگردم. فقط فکر خانواده ام ذهن مرا مشغول کرده است. اگر نتوانم آن ها را از غزه بیرون بیاورم، خیلی اتفاقات را از نزدیک دیده نمی توانم. مثلاً دختر برادرم راه رفتن را یادگرفت و من آن جا نبودم. من اشخاص بسیاری را می شناسم که (برای خانواده شان) اتفاق بدی افتاده و آن ها نتوانستند خود را به موقع به آن جا برسانند.»

سارا العفیفی رویایی را در سر دارد: این که نوار غزه به جایی مانند مناطق دیگر دنیا تبدیل شود. 

بنیامین همر (رادیو و تلویزیون بایرن تل ابیب)/م. ا.

این تصاویر مربوط به سال ۲۰۱۸ است.