تلاش افغانستان برای احیای تاریخ با قطعات آثار تاریخی

تندیس های بودا، سکه های طلایی و نقره یی و دیگر آثار در اتاق های موزیم ملی جدیداً بازسازی شده افغانستان در نزدیکی قصر سلطنتی دارالامان که روزگاری هدف بمباران ها قرار گرفته بود، نگهداری می شوند. 

شمار زیادی از قطعات اصلی آثار موزیم ملی افغانستان در زمان حاکمیت طالبان و جنگ های داخلی دهه 1990 شکسته شدند، تخریب گردیدند یا به سرقت رفتند. اما بعد از شکست طالبان قطعات برخی از این آثار مرمت کاری شده و باستان شناسان با انجام حفریات تازه موفق به کشف گنجینه های جدید نیز شده اند.

در میان آثار جدیداً کشف شده، یک مجسمه چوبی بودا که قدمت تاریخی اش به قرن پنجم می رسد و سرهای بودا که از گچ و گل ساخته شده اند، شامل هستند. این آثار افغانستان را در بازکشف گذشته تاریخی کمک می کند و هم آمیزی فرهنگ ها از هندوستان تا چین و از ایران تا آسیای میانه را به نمایش می گذارد.

انه فینسترا، باستان شناس هالندی که برای احیای مجدد موزیم ملی افغانستان کار می کند، گفت: «هر هفته کشف تازه ای وجود دارد. بسیاری موزیم های دنیا وضعیت ثابت دارند، اما این یکی در حال بزرگ شدن است».

تندیسی که بودای نشسته به شکل چهارزانو را نشان می دهد، در درون یک جعبه شیشه یی در بالای زینه تعمیر موزیم ملی گذاشته شده است. همچنان پیکره بدون سر کنشکا، پادشاه کوشانی ها که در زمان طالبان شکستانده شده بود، دوباره تعمیر شده و در کناره دیگر موزیم به نمایش گذاشته شده است.

در روی دیوارها تصویرهایی از گنجینه هایی تاریخی را می توان دید که دیگر وجود ندارند. این آثار یا در زمان جنگ های داخلی مفقود گردیده اند یا توسط طالبان تخریب شده اند. طالبان با انفجار تندیس های بودا در ولایت بامیان، دشمنی خود را با آثار برجای مانده از دوره قبل از اسلام در این سرزمین به نمایش گذاشتند.

گروهی از دختران یک لیسه در دهلیز موزیم به تشریحات استاد شان گوش می دهند که در مورد تاریخ بودایی در افغانستان صحبت می کند. بخشی از فعالیت های مسوولان موزیم آگاهی دادن به مردم این کشور در مورد آثار تاریخی است که به دلیل سال ها جنگ و افراط گرایی، از آن آگاهی چندانی ندارند.

سید مخدوم رهین، وزیر اطلاعات و فرهنگ افغانستان در کنفرانسی برای جلب کمک غرض حفظ گنجینه های ملی، افزود: «افغانستان آمیخته ای از فرهنگ های منطقه است».

به دلیل سه دهه جنگ پی در پی، افغانستان به عنوان کشوری از قبایل جنگی نمایش داده می شود که برای دفاع از خود علیه قدرت های بیرونی در جنگ بوده اند. برقراری ارتباط با گذشته از طریق آثار تاریخی برای افغان ها و خارجی ها نشان می دهد که این کشور در گذشته فرهنگ بسیار عالی داشته است.

وزیر اطلاعات و فرهنگ افغانستان گفت اگر افغان ها بتوانند از آبدات تاریخی خود پاسداری کنند، این آثار به جهانیان نشان می دهد که زمانی افغانستان به مثابه بخشی از راه باستانی ابریشم، شاهراه آسیای میانه بوده است.

رهین افزود: «ما تخریبات و متلاشی شدن گسترده (آثار تاریخی) را دیده ایم.... این آثار باید از نابودی نجات یابند».

تولد دوباره؟

موزیم ملی افغانستان که در یک گوشه پایتخت قرار گرفته است، به سختی توانست از درگیری سال های 1992- 1994، نجات یابد. زمانی که جنگ سالاران به خاطر کنترول بر شهر جنگ می نمودند، جنگجویان آنها موزیم ملی را غارت کردند، آثار باستانی را در بازار سیاه به فروش رساندند  و اسناد آن را جهت روشنی کمپ های شان حریق نمودند.

در سال 1994 تعمیر موزیم ملی افغانستان هدف گلوله توپ قرار گرفت که در نتیجه بام و سقف آن تخریب گردید. آخرین حمله که موزیم ملی را هدف قرار داد، در سال 2001 صورت گرفت و آن زمانی بود که طالبان دستور دادند همه تصاویر و تابلوها شکستانده شوند و گروهی را مامور کردند که 2500 اثر هنری را نابود کند.

بعضی از آثار تاریخی به شمول مجسمه های هلینستیک، طلا، جواهر و شماری از نسخه های خطی کهن که پیش از به قدرت رسیدن طالبان در زیرزمینی بانک مرکزی افغانستان پنهان شده بود، از جنگ نجات یافت. در حال حاضر این آثار تنها در موزیم نگهداری نمی شود، بلکه در سلسله نمایشگاه هایی در سانفرانسسکو، لندن و بن به نمایش گذاشته شدند و مردم در صف های طولانی به تماشای آن شتافتند.

ایالات متحده امسال مبلغ پنج میلیون دالر را برای ساخت موزیم جدید مجهز به سیستم امنیتی و سیستم تخلیله هوا، تعهد نموده است. این موزیم در کنار موزیم قدیمی اعمار می شود. رحیم ب. کنعانی، نویسنده امریکایی که در مورد افغانستان مقاله هایی نوشته است، گفت: «احیای چنین آثار کهن هم برای هویت افغانی و هم برای مجموعه ای از تجارب بشری، حیاتی است».

رویترز/ ن. نوری

ویراستار: عارف فرهمند