بی شانسی سیاستمداران عملگرا در هند

بیایید عنوان های اخبار رسانه ها در هفته گذشته را مقایسه می کنیم: ناریندرا مودی، نخست وزیر هندوستان در واشنگتن با بارک اوباما رایزنی می کند. او در برابر کمره های عکاسان و فلم برداران در بروکسل از منطقه ای که حملات تروریستی آن جا رخ داده، بازدید می کند.

اما در هفته گذشته اخبار رسانه ها درباره پاکستان یک بار دیگر بازتاب دهنده حملات تروریستی بود. در روز یکشنبه عید پاک، مسیحیان در این کشور قربانی یک حمله انتحاری شدند. طبق گزارش رسانه ها، اسلام گرایان در پایتخت پاکستان تظاهرات کرده و قاتلی را که اعدام شده است به حیث شهید تجلیل کردند. او سیاستمدار بلندپایه ای را کشته بود که می خواست قوانین کفرگویی را در پاکستان از میان بردارد.

به این ترتیب اگر بخواهیم براساس گزارش های رسانه ها قضاوت کنیم، هندوستان امتیاز بیشتری می گیرد و سربلند از این امتحان برمی آید.

اما اگر بخواهیم راستگو باشیم، خودمان دوست داریم که هندوستان را به عنوان سرزمین عجایب و فلم های رنگارنگ بالیوود تصور کنیم. جایی که پر از اشرام و مردان مقدس است و اقتصاد آن روز به روز قوی تر می شود.

اما وقتی اسم پاکستان را می شنویم به یاد ریش های بلند، نگاه های خصمانه، ترور و افراط گرایی می افتیم. هیچ کدام از این تصورات از هندوستان و پاکستان اساساً اشتباه نیست، اما یک طرفه است و همه جوانب سنجیده نشده است.

در حقیقت آن چه که این دو کشور را به یکدیگر پیوند می دهد، بیشتر از آن چه است که آن ها را از هم جدا می کند: آشپزی، لباس، زبان های رسمی و بسیاری از سنت ها دراین دو کشور نه تنها به هم شباهت دارند، بلکه در بسیاری از موارد تقریبا یک سان هستند. کم پیش نمی آید که خانواده ها تابع یکی از این دو کشور هستند، در حالی که ریشه در کشور دیگر دارند.

دراین مورد می توان به نمایندگی برای میلیون ها تن در شبه قاره هند، شاهرخ خان، ستاره فلم را مثال آورد: این هنرپیشه که در کشورهای غربی نیز عمدتا شناخته شده است، در هندوستان در یک خانواده مسلمان به دنیا آمده که ریشه در پشاور پاکستان امروزی دارد.

تاریخی پر از خشونت

یک مرحله غم انگیز تاریخ این دو کشور را با یکدیگر پیوند می دهد: از زمان استقلال هندوستان در سال 1947، تاریخ این دو کشور پر از خشونت است.

پروژه صلح جویانه مهاتما گاندی، در همان مرحله ایجاد شکست خورد. محمد علی جناح، رهبر مسلمانان، بنیانگذاری «کشور پاک ها» - پاکستان – را اعلام کرد. هدف از تاسیس این کشور ایجاد یک وطن برای اقلیت مسلمان هندوستان بود.

در پی تاسیس کشور پاکستان، هندوها از این کشور و مسلمانان از هندوستان بیرون رانده شدند. در هر دو سوی مرز، خشونت های غیر قابل تصوری رخ داد.

و بعد منازعه کشمیر در گرفت: یک حاکم هندو بر این منطقه عمدتا مسلمان نشین حکومت می کرد. او از الحاق کشمیر به هندوستان طرفداری کرد. امروز کشمیر به دو بخش تقسیم شده است و صحنه درگیری هایی است که گاه و بیگاه شعله ور می شود.

دو اردوی هندوستان و پاکستان چهار بار در برابر یک دیگر قرار گرفتند. در یکی از این جنگ ها، پاکستان در سال 1971، بنگله دیش، قلمرو بیرون مرزی خود را از دست داد.

امروز هم تاریخ نگاری در هر دو سوی مرز براساس این واقعیات غم انگیز تعریف می شود.

افزون براین امروز هر دو کشور سلاح اتومی در اختیار دارند و به این ترتیب برای یک دیگر تهدید متقابل به شمار می آیند. به همین خاطر هم آشتی و به کنار گذاشتن اختلافات برای هر دو مساله ای حیاتی است.

این حقیقت را ناریندرا مودی و نواز شریف، روسای حکومت های هر دو کشور دریافته اند و در حال هدایت یک خط مشی محتاطانه سیاسی به هدف آشتی هستند. هر دو طرف اقتصاد را مد نظر دارند، هر دو تاجر هستند و دو کشور را به مثابه بازاری با تقریبا 1.5 میلیارد انسان می بینند.

آیا چشم انداز آشتی که این دو سیاستمدار عملگرا به دنبال آن هستند، واقع بینانه است؟ در حال حاضر این گونه به نظر نمی آید. چون هر بار که این دو تن دست دوستی به سوی یکدیگر دراز می کنند، اتفاقی رخ می دهد و زحمات این دو سیاستمدار به هدر می رود.

به طور مثال، بلافاصله پس از آن که تروریست ها چندی پیش به یک پایگاه نظامی هندوستان حمله کردند، اعلام شد که سازمان استخبارات نظامی پاکستان (آی اس آی) طراح اصلی آن بوده است.

در این هفته گزارش هایی نشر شد که براساس آن سازمان استخبارات هندوستان، جنگجویان استقلال طلب را در بلوچستان پاکستان علیه حکومت آن کشور تحریک می کند.

در هر دو کشور، طرف متقابل به عنوان یک تهدید حیاتی معرفی می شود و به خصوص نظامیان پاکستانی تمایل چندانی ندارند که این تصور از اذهان پاک شود. اردوی پاکستان بسیاری از اقداماتش را براساس این تهدید دائمی از سوی همسایه قدرتمندش توجیه می کند. اگر هندوستان دیگر به مثابه یک دشمن سرسخت معرفی نشود، دیگر هیچ دلیلی برای حفظ اردو در این عظمت کنونی اش وجود ندارد.

اردوی پاکستان هنوز هم بزرگترین کارفرمای این کشور است که شفاخانه ها و مکاتب را اداره می کند. سطح زندگی خانواده های سربازان که در مناطق مسکونی محصور شده زندگی می کنند، بسیار بلند است و در جاهای دیگر فقط طبقه ثروتمند از آن بهره مند می باشد.

افزایش افراط گرایی مذهبی

متاسفانه هندوستان و پاکستان یک وجه مشترک دیگر نیز دارند که آن ها را بیشتر از این که به هم پیوند دهد، از هم جدا می کند. در هر دو طرف مرز افراط گرایان مذهبی قوی تر می شوند.

همه این را می دانند که در پاکستان مکرر حملات تروریستی رخ می دهد و یا این که این حملات از این کشور سازمان دهی می شود. اما مودی نیز باید با افراط گرایان هندو دست و پنجه نرم کند. مشکل نخست وزیر هندوستان این است که با کمک همین افراط گرایان به قدرت رسیده است.

نواز شریف هم نمی تواند اسلام گرایی را در کشورش کنترول کند. افراط گرایان از این که اسلام بخشی اصلی بنیان گذاری این کشور است برای پیشبرد مقاصدشان استفاده می کنند.

اما اکنون در هندوستان شمار مسلمانان پیش از به پایان رسیدن دهه میلادی کنونی بیشتر از هم کیشان شان در پاکستان خواهد بود. مساله ای که می تواند به بروز بحران هویت در پاکستان منجر شود.

این هراس وجود دارد که افراط گرایان به این بحران به شیوه خودشان واکنش نشان دهند. آن ها تلاش خواهند کرد که «کشور پاک ها» را از وجود هر آن چه که غیراسلامی است پاک کنند.

ملی گرایان هندو به نوبه خود در هندوستان همه تلاش شان را خواهند کرد تا برتری مذهب شان را در برابر اقلیت رو به افزایش مسلمانان تحکیم کنند. به این خاطر زمان برای میانه روها و عملگرایان مناسب نیست و افراط گرایان به نحو تهدیدآمیزی به دستگاه کنترول سلاح های اتومی نزدیک شده اند.