بستن سرچشمه مواد انفجاری در پاکستان؛ آرامش در افغانستان؟

به گفته مقامات امریکایی، کود کیمیایی کلسیم آمونیوم نایتریت به اندازه کافی برای ساخت 140 هزا بمب در افغانستان وجود دارد که این مواد به طور قانونی سال گذشته در شرکت "پاکاراب فرتیلایزر ال تی دی" تولید شده است. این مقدار کود کیمیایی سپس توسط جنگجویان به افغانستان به منظور ساخت بمب کنار جاده قاچاق شده است.

ارتش امریکا می گوید که تقریبا 80 درصد بمب ها در افغانستان از کود کیمیایی ساخته می شوند. مابقی بمب ها از باروت گلوله های توپ، هاوان و ... تولید می شوند.

مقامات امریکایی یک و نیم سال پیش گفتگوهایی را با پاکستان و شرکت "پاکاراب" آغاز کردند؛ اما هنوز هم هیچ قاعده یی برای فروش و توزیع کود کلسیم آمونیوم نایترت وجود ندارد.

باب کیسی، سناتور دموکرات از ایالت پنسیلوانیای امریکا می گوید: "وقتی کشور همسایه شما یک شرکت دارد که آن موادی تولید می کند که نهایتا مشکل ساز می شود، آن کشور باید حداقل در حل نیمی از مشکل سهم بگیرد". کیسی هفته گذشته به پاکستان سفر کرد تا به ارتش و رهبران ملکی پاکستان فشار وارد کند تا راهکاری برای صادرات بی رویه کود کیمیایی به افغانستان بسنجند.

مقامات امریکایی می گویند که پاکستان و شرکت پاکاراب علاقمندی نشان دادند که فروش و صادرات کود کیمیایی را قانونمند بسازند. آنها همچنان به دشواری ها اشاره کردند و گفتند که 15 سال پس از آن که آمونیوم نایتریت در بمب گذاری شهر اوکلاهوما استفاده شد، دولت امریکا به تازگی در 2 آگست سال روان آن را قانونمند ساخت.

تنها تولید کننده کود کلسیم آمونیوم نایتریت در پاکستان شرکت پاکاراب است که دو کارخانه در ایالت پنجاب، مرکز کشاورزی پاکستان دارد. این شرکت محصولات خود را بین حدودا 2 هزار شعبه در سراسر پاکستان تقسیم می کند.

فروشندگان در ملتان که روبروی دوکان های کوچک و بوجی های کود کیمیایی نشسته اند، می گویند که بیشتر آنها می دانند که این ماده ممکن است در ساخت بمب به کار برود، اما تا هنوز هیچ یک کدام خرید مشکوک را ندیده اند.

تولید کنندگان پاکستانی کود کیمیایی اجازه ندارند که این محصول را به افغانستان صادر کنند؛ چرا که آنها یارانه یا کمک مالی دولت را دریافت می کنند و آن محصولات فقط برای مصارف داخلی می باشد. اما قیمت ارزان کود کیمیایی در پاکستان و نیاز درازمدت افغانستان به آن، باعث شده است که این ماده قاچاق شود.

به گفته مقامات امریکایی و قاچاقبران در منطقه مرزی "چمن"، این کود کیمیایی که با نام "کان" شناخته می شود، غالبا به صورت بسته بندی دیگری که کود کیمیایی بی خطر نامیده می شود، به جنوب افغانستان صادر می گردد. دیگر اوقات، این ماده در زیر دیگر کالاها مخفی شده، و یا به پولیس مرزی رشوت پرداخت می شود.

علی جان، یک راننده موتر باربری می گوید که او هر بار که بوجی های کود کیمیایی را به آن سوی مرز (افغانستان) می برد، 20 دالر درآمد دارد. او می گوید: "من هر دفعه با مشکل روبرو نمی شوم، اما من حداقل 10 بار در ماه از مرز می گذرم و کودهای کیمیایی را زیر دیگر اجناس مخفی می کنم".

مقامات امریکایی می گویند که تنها بخش کوچکی از این موترهای باربری بازرسی می شوند. آنها توضیح می دهند که بازرسی و جستجوی هزاران موتر که هر روز از مرز می گذرند، کار غیر عملی می باشد. 

بمب هایی که با مواد کیمیایی ساخته می شوند از راه دور و یا به صورت تله فشاری منفجر می گردند. این بمب ها از سال 2001 تاکنون جان بیش از 719 امریکایی را گرفته و بیش از 7440 نفر را زخمی گردانیده است. در کنار آن هزاران نیروی افغان و مردم ملکی نیز کشته شده اند. تنها در سال گذشته 252 سرباز امریکایی توسط این بمب ها جان خود را از دست دادند، و سال روان نیز یکی از خونین ترین سال ها برای امریکایی ها می باشد.

سناتور کیسی گفت دولت امریکا تخمین زده است که حدود یک درصد از تولیدات سالانه شرکت پاکاراب به افغانستان به منظور ساخت بمب قاچاق می شوند. پاکاراب در سال 2010 حدود 30 هزار متریک تن کود کیمیایی تولید کرده است، که بنا بر محاسبات مواد برای ساخت 140 هزار بمب در افغانستان وجود دارد.
روز 17 آگست مقامات افغانستان 200 خریطه آمونیوم نایتریت را کشف کردند. بسته بندی نشان می داد که این مواد در پاکاراب تولید شده اند. جنرال ظاهر عظیمی، سخنگوی وزارت دفاع افغانستان می گوید: "تمام مواد کیمیایی از جنوب و شرق افغانستان وارد می شوند. ما از پاکستان می خواهیم که آن را کنترول کند".

بیشتر کشورهای جهان محدودیت هایی بر تولید، خرید و فروش کود کیمیایی آمونیوم نایتریت وضع کرده اند و برخی از آنها مانند آلمان، افغانستان، ایرلند و چین آن را کاملا ممنوع کرده اند.

امریکا از مقامات پاکستانی خواسته است تا آنها تدابیری را برای کنترول تولید و توزیع این نوع کود کیمیایی روی دست بگیرند؛ به عنوان مثال خرید و فروش این محصول ثبت گردد.

هفته گذشته یوسف رضا گیلانی، نخست وزیر پاکستان پس از دیدار با سناتور کیسی در یک بیانیه گفت که دولت پیش تر "قوانین سختگیرانه" یی را برای قانونمند ساختن این محصول ارائه کرده است. او تلویحا گفت که کار بیشتر از این نیاز نخواهد بود.

اسوشیتد پرس / عاصف حسینی
ویراستار: روح الله یاسر