بدن ما به چه مقدار آب نیاز دارد؟

بدن یک کودک نوزاد ۸۰ درصد از آب تشکیل شده است. با بلند رفتن سن، مقدار آب در بدن ما به تدریج به ۶۰ درصد کاهش می یابد. حجرات چربی در بدن به تناسب سایر حجرات، حاوی آب کمتری اند. پس افراد چاق نسبت به افراد لاغر و همچنان زنان نسبت به مردان، آب کمتری در بدن خود دارند. اما تأمین منظم مایعات بدن، برای همه انسان ها حیاتی است.

برخی از اعضای بدن دارای مقدار بسیار زیاد آب اند، مثلاً چشم ها. زجاجیه یا آبگینه چشم، که یک مایع شفاف لزجی در پشت عدسیه چشم است، تا ۹۹ درصد از آب تشکیل شده است. عضلات بدن با حدود ۸۰ درصد مایعات، نیز دارای میزان بلند مایعات است.

پس برای تأمین کافی مایعات مورد نیاز بدن، بهترین کاری که می توانیم انجام بدهیم اینست که بنوشیم، بنوشیم و باز هم بنوشیم.

نوشیدن آب یک ضروت حتمی است

بدن ما روزانه حدود ۲ لیتر مایعات را از دست می دهد، از جمله از طریق پوست و به این ترتیب حرارت بدن تنظیم می گردد، به ویژه زمانی که هوا بسیار گرم باشد. اما هوای خشک یک مرکز گرمی نیز می تواند روی مصرف مایعات بدن ما تأثیر بگذارد.

گرده ها، که بدن ما را از وجود زهریات پاک می سازند، مایعات بدن را به شکل ادرار از بدن خارج می سازند. وقتی به قدر کافی مایعات ننوشیده باشیم، ادرار ما رنگ زرد تیره می داشته باشد. ادرار نصواری رنگ نشانه یک هشدار جدی از یک کمبود است. به همین گونه بخش دیگری از مایعات بدن از طریق روده با مواد غائط از بدن بیرون می شود. همچنان هنگام نفس کشیدن نیز مقداری از آب بدن را به شکل قطرات بسیار کوچک بخار از دست می دهیم.

این ضایعات باید دوباره جبران گردند، و به همین دلیل باید روزانه یک و نیم تا ۲ لیتر مایعات بنوشیم. این نیازمندی در هنگام فعالیت بدنی، مانند ورزش، و همچنان در هوای گرم، هنگام داشتن تب، استفراغ و یا اسهال، بیشتر می شود. حتمی نیست که تنها آب بنوشیم، بلکه خوردن سوپ، میوه و یا انواع سبزیجات نیز در تأمین ذخیره مایعات بدن سودمند است.

این ذخیره کاملاً ضروری است، زیرا بدن ما با از دست دادن یک تا دو درصد مایعات، اولین علایم را نشان می دهد. با از دست دادن حدود ۷ درصد مایعات بدن، وضعیت خطرناک می شود و علایم تسریع ضربان قلب و سرگیجی بروز می کنند، زیرا همه واکنش های کیمیایی و روند فعالیت های بدن، مستلزم مایعات اند. یک کمبود ۱۲ درصدی مایعات بدن، در بدترین حالت، می تواند به عوارضی مانند وضعیت شوک و یا حالت کوما منجر گردد.

مغز ما برای حفاظت خود به مایعات نیاز دارد

مغز و نخاع شوکی ما نیز نمی توانند بدون مایعات کار کنند. ما حدود ۱۴۰ ملی لیتر «مایع مغزی-نخاعی» داریم که در طبابت به آن به اختصار «سی اس اف» می گویند. این مایع شفاف که مغز ما در آن به اصطلاح شناور است، مانع یک تکان مغزی می شود. روزانه حدود نیم لیتر از این مایع تولید و دوباره تجزیه می گردد، که البته باید متناسب با آن جبران گردد.

سر دردی، سرگیجه، خشکی غشا های مخاطی در دهن و گلو و احتمالاً مشکلات در قورت کردن، اولین علایم نشان دهنده نیاز فوری بدن ما به آب اند. همچنان گاهی احساس خستگی و ضعف می کنیم، ولی آن را با ننوشیدن آب کافی ربط نمی دهیم.

گرما و از دست دادن مایعات اضافی بدن به شکل عرق، می تواند نظم جریان خون در بدن را برهم زده و انسان بیهوش گردد. بلند رفتن فشار خون نیز می تواند علامتی باشد که خود بدن با آن نیاز فوری به مایعات را نشان می دهد. خون ما بدون مایع کافی غلیظ شده و در نتیجه سیستم گردش خون نمی تواند بدون مشکل کار کند.

مرتبط:مصرف چه مقدار نمک روزانه مفید و صحی است؟

سن بیشتر؛ احساس تشنگی کمتر

هرچه سن انسان بلند می رود، به همان پیمانه احساس تشنگی کمتر می شود. از این خاطر است که افراد مسن معمولاً فراموش می کنند که به قدر کافی مایعات بنوشند. این امر می تواند به سرگیجه، سردرگمی، اختلال هوش و بیهوشی منجر گردد. در صورت کمبود شدید مایعات، باید یک داکتر این کمبود را توسط تزریق سیروم جبران کند.

برخی از افراد مسن آگاهانه از نوشیدن مایعات خودداری می کنند، زیرا در سنین بالا شمار زیادی از افراد نمی توانند ادرار خود را تحت کنترول داشته باشند. گاهی هم به خاطر اینکه شبانه چند بار به تشناب نروند، آگاهانه از خوردن مایعات کافی خودداری می کنند.

چه زمانی به مایعات بیشتر نیاز داریم؟

زمانی که اسهال و یا استفراغ داشته باشیم، بیشتر از حد اصغری یک و نیم لیتر مایعات در روز نیاز می داشته باشیم. در صورتی که تعادل میزان آب در بدن بسیار زود برقرار نشود، آنگاه بدن خشک می گردد.

همچنان با مصرف برخی از دارو ها، مثلاً دارو های مدرر (ادرار آور)، نوشیدن مایعات زیاد توصیه می گردد. این دارو ها سبب بیرون کشیدن مایعات به شکل ادرار گردیده و در نتیجه از ورم یا پندیدگی های ناشی از جمع شدن مایعات در برخی از اعضای بدن جلوگیری می کنند.

نوشیدن الکول نیز سبب کاهش مایعات بدن می گردد، زیرا گرده ها برای بیرون کشیدن مواد زهری از بدن فعالیت می کنند و پس از نوشیدن الکول، انسان مجبور می شود چندین بار برای دفع ادرار به تشناب برود.

چیز های خوب نیز می توانند مضر تمام شوند

هرگاه ما در طی چند ساعت پنج لیتر و یا بیشتر از آن مایعات بنوشیم، این می تواند بسیار پیامد خطرناکی داشته باشد. در موجودیت بیش از حد مایعات در بدن، گرده ها نمی توانند به گونه منظم آن را از بدن بیرون بکشند. یکی از بدترین پیامد های آن می تواند ورم مغز باشد. شرط بندی در نوشیدن آب زیاد نیز نظم بدن را مختل می سازد.

مایعات، به ویژه آب، همچنان برای انتقال مواد ضروری مانند سودیم و پوتاسیم به تمام نقاط بدن نقش بسیار مهمی دارند. این مواد از جمله برای کنترول فشار خون، تعادل ویتامین دی، فعالیت عضلات و عملکرد قلب بسیار ضروری اند.

پس روزانه نوشیدن مایعات کافی را فراموش نکنید!

گودرون هایزه / ص.ا، ع.ف