استثمار پناهجویان در آلمان توسط هم‌وطنان شان

یک جوان ۳۰ ساله که از سوریه فرار کرده ، پس از دوسال زندگی در آلمان شروع به کار برای یک شرکت پاک کاری کرد. از آن جایی که او نمی خواهد با نام اصلی اش شناخته شود، ما از او با نام عماد یاد می کنیم. صاحب شرکت پاک کاری مانند او عرب است.

یکی از دوستان عماد، که برای خانم صاحب شرکت کار می کرد، به عماد پیشنهاد کرد که او با این زن تماس بگیرد. ارتباط زبانی و فرهنگی نوعی احساس آشنایی و امنیت ایجاد کرد و آن ها به عنوان «دو عربی زبان با فرهنگ مشترک» بایکدیگر به توافق رسیدند. براین اساس قرار شد که نیمی از کار عماد رسمی باشد و نیم دیگر ثبت نشود تا صاحب کار مجبور به پرداخت مالیات نباشد.

عماد به دویچه وله گفت: «بیشتر اشخاصی که آن جا کار می کنند، آوارگان سوریایی هستند.»

این شرکت حدود ۲۰۰ کارگر دارد. عماد گفت: «هرکدام از ما در هر شیفت یا نوبت کاری باید ۲۰ اتاق را پاک می کردیم. ما اجازه نداشتیم محل کار را ترک کنیم، حتی اگر دیر شده بود. کار سختی بود. ما بیمه صحی نداشتیم و از حقوق دیگری هم که کارگران از آن برخوردار بودند، محروم بودیم.»

اکنون مدتی است که بیشتر کارگرانی که برای این شرکت به کار مشغول هستند، آوارگانی هستند که طی سال های گذشته به آلمان آمده اند. از آمدن آن ها به آلمان مدت زیادی نمی گذرد و آن ها با قوانین این کشور و راه و چاه پیداکردن کار زیاد آشنا نیستند. در این شرایط احساس نزدیکی فرهنگی اهمیت بیشتری پیدا می کند.

عماد در ادامه گفت که هرکدام از کارگران در این شرکت پاک کاری که اعتراض کند، اخراج می شود.

او پس از سه ماه کار دراین شرکت پاک کاری از رئیسش خواست که با او قرارداد ببندد، اما این خانم کارفرما این خواسته را رد کرد. عماد پس از سه ماه سواستفاده و جان کنی احساس کرد که چاره دیگری به غیر از ترک این شغل ندارد.

عماد پیش از کار در شرکت پاک کاری، با کمک مرکز کاریابی (جاب سنتر) هم نتوانسته بود کار بهتری پیدا کند. او فکر می کند دلیلش این است که قبلا در سوریه افسر اردو بوده است. عماد اکنون به دنبال کاری است که با تحصیلات نظامی اش هماهنگی بیشتری داشته باشد و فکر می کند که بهتر است در بخش نگهبانی و حفاظت امنیتی کاری پیدا کند. او می داند که کار در این بخش آسان نیست، اما می گوید: «در محل زندگی من امکانات کاری زیادی وجود ندارد و پولی که در قبال این کارها پرداخت می شود، بسیار کم است.»

سواستفاده جدی

عماد و برخی مهاجران دیگری که به طور غیرقانونی استخدام شده اند، تجربیاتی داشته اند که شاید روزمره نباشد، اما غیرمعمول هم نیست. موفقیت در بازار کار نه تنها به میزان تسلط بر زبان بلکه به سطح تحصیلات و آموزش هم بستگی دارد.

براساس کار تحقیقاتی وزارت کار آلمان فدرال، سطح تحصیلات مهاجرانی که اکنون در آلمان زندگی می کنند (و در چند سال گذشته به این کشور آمده اند) یکسان نیست. ۴۰ درصد از آن ها دوره مکتب متوسطه یا لیسه را پشت سر گذاشته اند و ۳۵ درصد آن ها در مکاتب آلمان آموزش دیده اند و سند رسمی پایان تحصیل دارند. با این وجود حدود ۱۲ درصد از آوارگان فقط در مکتب ابتدایی بوده اند و ۱۳ درصد از آن ها هیچگاه به مکتب نرفته اند.

احتمال این که پناهجویان با سطح پایین تحصیلات در آلمان دشواری هایی در پیداکردن شغل داشته باشند، بیشتر است. بنا به گزارش سالانه بنیاد آلمان برای حقوق بشر، که در ماه دسمبر نشر شد، همین که آن ها وارد کار غیرقانونی شوند، در وضعیت خیلی دشواری گیر می افتند. دراین گزارش آمده است: «این اشخاص در وضعیت اجتماعی و مالی بسیار بدی قرار می گیرند». در ادامه این گزارش آمده است: «به خصوص کارگران مهاجر در معرض خطر هستند. آن ها اغلب در بخش ساختمان سازی،  تولید گوشت، خدمات اجتماعی و صحت و یا در زراعت ... استخدام می شوند. آن ها از میزان پایین معاش شان که از حداقل دستمزد بسیار پایین تر است، و از این که کارفرماهای شان بیمه اجتماعی را برای آن ها پرداخت نمی کنند، شکایت دارند.»

در ادامه این گزارش آمده است، در حالی که مهاجران این امکان را دارند که بر رعایت حقوق شان پافشاری کنند، انجام این کار برای آن ها به دلایل بسیاری دشوار است. سواستفاده از کارگران می تواند برای کارفرمایان پیامدهای قانونی داشته باشد، اما بسیار کم پیش می آید که پای یک کارفرما به محکمه کشانده شود.

آگهی های مشکوک برای به دام انداختن کارگران مهاجر

یکی از دوستان عماد نیز تجربه غم انگیز و ناراحت کننده ای داشت. او نیز از ما خواست که نام واقعی اش را ذکر نکنیم. این دوست نیز مانند همه مهاجرانی که دویچه وله با آن ها مصاحبه کرده، به عنوان پناهنده به رسمیت شناخته شده است و او نیز مانند دیگران از کمک مرکز کاریابی بهره مند شده است. اما هیچکدام از زحماتش ثمربخش نبوده است. به همین خاطر او به مدت ۲۰ روز برای یک کارفرما در شهر دوسلدورف کار کرد که عرب بود ولی پولی در قبال کارش بدست نیاورد.

او در مصاحبه با دویچه وله گفت که در فیس بوک از یک امکان کاری باخبر شده و روز بعد برای مصاحبه کاری به آن جا رفته است. این مرد جوان به زودی با کارفرما به توافق رسید و توانست مدت کوتاهی پس از آن به کار شروع کند. اما چند روز بعد این مرد جوان از کارفرمایش خواست که یک قرارداد با او امضا کند که با جواب رد او مواجه شد. بعد کارفرمایش یک کار با معاش پایین و بدون هیچ امنیت شغلی را به او پیشنهاد داد، اما این پناهجوی جوان آن را رد کرد. بعد این مهاجر سوریایی خواهان دریافت معاش برای روزهایی شد که تا به حال کار کرده بود، اما صاحب کارش این خواسته او را رد کرد.

این مرد جوان به ما گفت که کارفرمایش هنوز هم از آوارگان سوءاستفاده می کند و آن ها را فریب می دهد. اخبار به دست دیگران رسیده و این کارفرما در میان مهاجران به حیث یک «گاو پیشانی سفید» آشنا است: «اما او نامش را مرتب در فیس بوک تغییر می دهد و آگهی های جدیدی نشر می کند.»

شانس بیشتر در بار دوم

با این وجود، کارشناسان می گویند که روند ادغام مهاجران در بازار کار در کل به خوبی پیش می رود. در ماه جنوری سال ۲۰۱۹، به گفته وزارت کار آلمان فدرال، ۴۵۵ هزار آواره به عنوان اشخاصی که جویای کار هستند، ثبت شدند. نام حدود ۱۸۷هزار تن از آن ها به حیث بیکار ثبت شد. اما بنا بر گزارش وزارت کار آلمان، ادغام مهاجران در بازار کار، آسان نیست.

در این گزارش آمده است: «۳۲.۷ درصد از مهاجرانی که از کشورهای غیراروپایی به این جا آمده اند بیکار هستند و این نشان می دهد که ادغام آن ها در بازار کار نیازمند استقامت و تحمل است... در نومبر سال ۲۰۱۸میزان اشتغال شهروندان خارجی به ۵۱.۰ درصد می رسید. در حالی که ۶۹،۴ درصد از شهروندان آلمانی به کارمشغول هستند.»

یک زن آواره از سوریه نیز که نمی خواهد شناخته شود و ما از او به نام سماه یاد می کنیم، تجربیات تلخی دارد. او به دویچه وله گفت که مدتی طول کشیده تا جرأت کند قصه زندگی اش را علنی سازد، چون از کارفرمایش می ترسیده است. او در آغاز در نزد یک کارفرمای عرب تبار به کار مشغول شد. این بار هم احساس ارتباط فرهنگی با یک «هم زبان و هم فرهنگ عرب» کار را آسان تر کرد. اما سماه می گوید. «بعد این کارفرما از من چنان کار می کشید که نقش بر زمین می شدم و مرا به خاطر هر مساله کوچکی سرزنش می کرد. شرایطی که من در آن کار می کردم، آنقدر بد بود که نمی توانم آن ها را به تصویر بکشم.»

سماه، اکنون کارفرمای دیگری دارد. این کارفرما نیز عرب تبار است، اما این بار آشنایی فرهنگی به نفع سماه بوده است: «او با من با احترام رفتار می کند و شأن و منزلت من محفوظ است. او غذای مجانی در اختیار ما می گذارد». فضای کار در مقایسه با کار پیشین کاملا متفاوت است، جایی که کارفرمایش به کارگران اجازه نوشیدن یا غذا خوردن و یا گرفتن وقفه را نمی داد.

پناهجویان جویای کار آسیب پذیر هستند

یک فعال حقوق بشر به این اشاره کرد که پناهجویان در بازار کار آسیب پذیر هستند. عدم تسلط کافی بر زبان آلمانی باعث می شود که آن ها نتوانند در صورت لزوم از خود دفاع کنند. همانگونه که گزارش بنیاد آلمان برای حقوق بشر نشان می دهد: «با وجود این که آن ها (این مهاجران) استخدام شده اند، مجبورند در زیر خط فقر زندگی کنند. بسیاری از آن ها به این مشکل دچار هستند.»