پیامدهای سقوط؛ خبرنگارانی که کارشان را از دست داده اند

مصطفی جعفری حدود هشت سال در رسانه‌های مختلف تصویربردار و خبرنگار بود، اما اکنون در گوشه‌ای از کابل کراچی دارد و جواری‌فروشی می‌کند؛ آن هم در شرایطی که به دلیل فقر شدید اقتصادی، این گونه کارها عاید چندانی ندارد.

این خبرنگار بعد از سقوط حکومت پیشین بیکار شد و در ابتدا تلاش کرد در مسلک خود کار پیدا کند، اما موفق نشد. او می‌گوید: «از روی مجبوریت یک کراچی پیدا کردم و روزانه جواری فروشی می‌کنم. درآمد من از این کار ۱۰۰ الی ۱۵۰ افغانی در یک روز می‌باشد.» او تلاش می‌کند از این طریق کرایه خانه و معیشت خانواده پنج عضوی خود را تامین کند.

او یک نمونه از نسل جوان و تحصیل‌کرده‌ای است که دیگر امیدی به پیدا کردن نان از طریق کارهای مسلکی ندارند. آن‌هایی که توانایی ترک کشور را دارند، قبلاً کشور را ترک کرده یا در تلاش این کار اند.

چندی قبل هارون نیرومند، خبرنگار تلویزیون مشرانوجرگه پیشین افغانستان پس از اینکه وظیفه خود را از دست داد و با مشکلات مالی مواجه شد، خودکشی کرد.

عبدالخالق، برادر این خبرنگار به دویچه وله گفت: «هارون نیرومند بعد از این که کار خود را از دست داده بود و سال‌ها تلاش وی در امر اطلاع رسانی نیز به صفر مبدل شده بود، احساس ناامیدی می‌کرد.»

مسدود شدن بسیاری رسانه‌ها

به اساس آمار انجمن ژورنالیستان افغانستان، حدود ۵۰ درصد رسانه‌ها به دلیل مشکلات مالی از فعالیت باز مانده اند و بیشتر از ۶۰ درصد خبرنگاران نیز بیکار شده اند.

حجت الله مجددی، رئیس انجمن ژورنالیستان افغانستان به دویچه وله گفت که جامعه جهانی در ۲۰ سال گذشته میلیون‌ها دالر برای رشد رسانه‌ها و حمایت از خبرنگاران افغان کمک کرد، اما این پول‌ها به گونه درست مدیریت و مصرف نشد که اکنون رسانه‌ها با چنین چالش جدی مواجه شده اند و صدها خبرنگار نیز بیکار شده اند.

ريس انجمن ژورنالیستان افغانستان تاکید کرد که طالبان توان پرداخت معاش کارمندان خود را ندارند و رسانه‌ها و خبرنگاران نباید انتظار کمک از سوی این گروه را داشته باشند. با وجود این، او خوشبین است که مسئولان طالبان وعده دسترسی به اطلاعات و زمینه فعالیت رسانه‌ها را داده اند.

اما برخلاف این وعده‌ها، در عمل آزادی مطبوعات شدیداً محدود شده است. طالبان در مکتوب‌های جداگانه به رسانه‌های افغانستان به آن‌ها در مورد نحوه نشرات شان رهنمود داده اند که در عمل هرگونه گزارش‌دهی انتقادی را غیرممکن می‌سازد.

یکی از خبرنگارانی که فعالیت‌اش را ترک کرده و به دلایل امنیتی نمی‌خواهد نامش ذکر شود، می‌گوید: «رسانه‌ها توان نشر حقایقی را که علیه طالبان باشد ندارند و اگر رسانه‌ها حقایق را نشر کنند، دروازه‌های شان مسدود می‌شوند یا با مقرارات طالبان مواجه می‌شوند.»

اما طالبان می‌گویند به حمایت از رسانه‌ها متعهد اند، آن‌هم در حالی که در چندین مورد خبرنگارانی که تظاهرات ضد طالبان را پوشش می‌دادند، شدیداً لت و کوب شدند.

انعام الله سمنگانی، معاون سخنگوی طالبان به دویچه وله گفت: «طالبان زمینه فعالیت رسانه‌ها را به گونه‌ای فراهم می‌کنند که دیگر رسانه‌ها خصوصی افغانستان همانند گذشته وابسته به کشورها و سازمان‌های خارجی نباشند و فعالیت آزادانه کنند.»

در تلاش خروج

شماری از خبرنگاران توانسته اند که در پروسه تخلیه به کمک سازمان‌ها و کشورهای غربی افغانستان را ترک کنند، اما هنوز هم خبرنگاران زیادی در افغانستان هستند که مایوسانه در تلاش ترک کشور اند. آن‌ها شکایت دارند که پروسه تخلیه خبرنگاران غیرشفاف و آمیخته با فساد بوده است.

اسدالله بهنود، یکی از خبرنگارانی است که پس از به قدرت رسیدن طالبان وظیفه خود را از دست داده است. او می‌گوید:«ده سال در رسانه‌های ملی و بین‌المللی در کابل کار کرده ام، اما با وجود بارها درخواست خروج از افغانستان شامل این پروسه نشده ام و اکنون در داخل افغانستان با مشکلات فروان زندگی می‌کنم.»

خبرنگار دیگری که نخواست نامش ذکر شود، نیز گفت: «مسئولان رسانه‌ها اعضای فامیل و دوستان خود را در پروسه تخلیه به عنوان خبرنگار و کارمند رسانه شامل کرده اند و برای همین زمینه برای خروج خبرنگاران واقعی فراهم نشده است.»

حجت الله مجددی، رئیس انجمن ژورنالیستان افغانستان این شکایت‌های خبرنگاران را تائید می‌کند: «پروسه تخلیه شفاف نبوده است و به جای خبرنگاران بیشتر دوستان و اعضای فامیل مسئولان رسانه‌ها از افغانستان خارج شده اند.»