دویچه وله: آقای کیچیکیاگلو، کدام نوع نقایص قلبی در نوزادان و کودکان بیشتر دیده می شوند؟
کیچیکیاگلو: بنا بر ارقام، بیشتر از همه سوراخ در جوف قلب دیده می شود. اما نقایص قلبی را که ما تقریباً هر روز مورد معالجه قرار می دهیم، خیلی پیچیده تر اند. نقایصی اند که حتی باعث می شوند که ما نوزادان را یا با جراحی قلب و یا هم به کمک کاتتر معالجه کنیم. طور مثال در صورتی که بخشی از قلب به طور درست کار نکند.
دویچه وله: چگونه چنین نقایصی را تداوی می کنید؟
کیچیکیاگلو: مغلق ترین عمل جراحی قلب، معالجه قلب کودکانی می باشد که هر دو جوف قلب آنان درست تنظیم نشده باشند. دهلیز و بطن اصلی، یعنی دهلیز بطن چپ خون را به تمام بدن پمپ می کند. جوف راست خون را به شش می رساند. اما طرز علاج متفاوت است و بسته به این است که کدام یکی از بخش ها نقص دارد و یا کاملاً ناقص است. بنابراین، باید عمل جراحی قلب درست مطابق همان مشکل اجرا گردد و قلب همانگونه تغییر یابد که همان جوف های موجود قلب بتواند به عنوان پمپ اصلی فعالیت کنند. پمپی که برای تنظیم جریان خون اهمیت دارد، زیرا این پمپ به بیشترین انرژی نیاز دارد. جریان شش نیز به گونه ای تنظیم می شود که از آن خون به یک لوله مصنوعی داخل شود. این عمل مغلق معلوم می شود، در واقع مغلق هم است.
دویچه وله: این لوله مصنوعی را که شما گفتید، در کودکان نوزاد و کودکان دیگر مسلماً که خیلی کوچک هم می باشد، آیا در بزرگسالی باید این لوله دوباره تبدیل شود؟
کیچیکیاگلو: این لوله گک که 3.5 میلیمتر قطر دارد در کل فقط یکی از تدابیر ابتدایی می باشد. این لوله برای کودکان نوزاد تا شش ماهه، مناسب است و آنهم مربوط به رشد کودک است.
به هر صورت نیاز به یک عمل جراحی دیگر می رود. در این عمل لوله اولی تبدیل نمی شود، بلکه در این عمل سیاهرگ بزرگ به شریان ریوی وصل می شود. با این عمل اکسیجن خون مستقیماً به شش می رسد.
دویچه وله: این آخرین عملی است که یک کودک باید تحمل کند؟
کیچیکیاگلو: خیر؛ این عمل معمولاً تا سه ـ چهار سالگی کودک کمک می کند. اما حدوداً پس از این مدت باید عملیات سومی بر کودک نیز انجام یابد. در این عمل جریان خون راساً از نیم قسمت پایینی بدن گذر داده و به شش رسانیده می شود. در پایان این عملیات خون عاری از اکسیجن و استفاده شده راساً از قلب گذشته و به شش می رسد. ما انسان ها از طریق تنفس اکسیجن را به شش می رسانیم. این هوا از طریق جریان خون به شش می رسد. خوبی این نوع عملیات این است که تغییر رنگ خون کودک کاملاً بر طرف می شود.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
نمایی از مکیدن و پمپ خون
قلب ارگانی عضلانی و درون خالی، شبیه به مشت انسان است؛ عضوی که حدود ۷۰ بار در دقیقه می‌تپد و روزانه تا ۱۰ هزار لیتر خون را به بدن پمپ می‌کند. قلب نه تنها این عمل را برای یک عمر بی‌وقفه انجام می‌دهد، بلکه اگر لازم باشد برای مثال هنگام دویدن ارسال خون به بدن را پنج برابر می‌کند.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
پمپ کردن دوگانه
این نموداری از پمپ کردن دوگانه قلب است.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
صدای قلب
ضربان قلب انسان صدایی تولید می کند که ناشی از انقباض و انبساط عضلاتش برای پمپ کردن خون می باشد.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
خستگی‌ناپذیر
قلب تنها یک عضله نیست، بلکه عضله‌ای کاملا ویژه است. می‌توان گفت که این عضله شبیه عضلات دست یا پا است، چون می‌تواند همانند آنها به‌سرعت و با قدرت منقبض شود. اما تفاوت این‌جاست که عضله قلب قادر است به صورت مداوم فعالیت کند؛ بی‌آنکه خسته شود. علاوه بر این تمامی سلول‌های قلبی با یکدیگر در ارتباطن هستند تا بتوانند به صورت هماهنگ و بی‌وقفه به عنوان عضله واحد قلب عمل کنند.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
ضربان‌سازی طبیعی
تلاش کنید ضربان قلبتان را از طریق نیروی اراده متوقف سازید. امکان ندارد. زیرا بافت قلب توسط سیستم عصبی خودکار عصب‌دهی می‌شود و از سیستم الکترونیکی (سیستم هدایت) خاص خود برخوردار است. گره‌های ویژه دهلیزی (سینوسی) دائما نیروی رانش شدید ایجاد میکنند تا قلب به طور هماهنگ منقبض شود. اگر گره دهلیزی نتواند کارش را انجام دهد، این کار را گره بطنی انجام خواهد داد.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
ریتم طبیعی
اگر قلب از ریتم خود خارج شود ممکن است دچار گرفتگی شده و نتواند خون را پمپ کند. در این صورت دستگاه‌هایی ویژه در بدن بیمار می‌گذارند و با ایجاد شوک خطر را رفع میکنند. این عمل باعث می‌شود که این ارگان ضربان‌ساز طبیعی دوباره کار خود را از سر بگیرد.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
ناجی زندگی
اگر ضربان قلب بیماری بسیار آهسته شود می‌توان با کار گذاشتن دستگاه ضربان‌ساز مصنوعی ضربان قلب را دوباره به حال طبیعی بازگرداند. این دستگاه تکان الکترونیکی ایجاد کرده و آن را به سراسر عضله قلب ارسال می‌کند. داکتران اولین بار در سال ۱۹۵۸ از این روش استفاده کردند. یک ضربان‌ساز مدرن می‌تواند بین ۵ تا ۱۲ سال کار کند. به طور متوسط این دستگاه‌ها برای ۸ سال فعال می‌مانند.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
عمل قلب باز
برای جراحی قلب باز باید برای مدت کوتاهی حرکت قلب را متوقف کرد. یعنی باید حالتی شبیه به مرگ ایجاد کرد. در ۵۰ سال گذشته دانشمندان راهی برای حل این مشکل پیدا کردند. دستگاه قلب ـ ریه می‌تواند وظیفه قلب و ریه را به هنگام جراحی بر عهده بگیرد و خون را غنی از اکسیژن ساخته و به بدن پمپ کند.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
عمل قلب بسته
علم مدرن امکان معاینه یا جراحی قلب بدون شکافتن قفسه سینه را به‌وجود آورده است. در این‌جا داکتر وسیله‌ای به نام کاتتر (یک لوله بلند و باریک) را از درون یک رگ اصلی در کشاله ران، آرنج یا مچ دست به سمت قلب می‌فرستد. در این روش از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
دریچه قابل انعطاف
در صورت وجود اختلال یا نارسایی در دریچه‌های قلبی باید دریچه‌های مصنوعی را جایگزین کرد. داکتران در این حالت یا از دریچه‌هایی طبیعی (خوکی) یا دریچه‌های میخانیکی از جنس فلز استفاده میکنند. استفاده از دریچه‌های مصنوعی قابل انعطاف هم مرسوم است که می‌توان آنها را از طریق کاتتر (یک لوله بلند و باریک) به طرف قلب فرستاد. در این‌جا نیاز به عمل قلب باز وجود ندارد.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
انسداد شریان‌های قلب
شریان‌های کرونری وظیفه خون‌رسانی به قلب را بر عهده دارند. اگر یکی از این شریان‌ها دچار انسداد شود، امکان سکته قلبی به‌وجود می‌آید. جراح قلب در این‌جا از عمل "بای‌پس" یا پیوند عروق قلب استفاده می‌کند. در این شیوه معمولا قسمتی از یک ورید برداشته شده و به سرخ رگ کرونری مسدود شده پیوند زده می‌شود تا مسیر فرعی در اطراف گرفتگی ایجاد شود. گاهی از پروتزهای مصنوعی برای برطرف کردن این معضل استفاده می‌شود.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
ناجی فلزی
در صورت مسدود شدن عروق کرونری قلب داکتر کاتتری (لوله بلند و باریک فلزی توری مانند) را به درون رگ گرفته‌شده فرستاده و محل انسداد را باز می‌کند.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
پیوند قلب
اولین عمل‌‌های پیوند قلب را متخصصان در سال ۱۹۶۷ انجام دادند. در آن زمان این عمل انقلابی بود. اما اینک جراحی پیوند قلب دیگر نادر نیست. هر ساله در سراسر جهان داکتران هزاران قلب اهدا شده را از پیکر مردگان به زندگان پیوند می‌زنند. با این حال پیوند گیرنده باید در تمامی عمر داروهایی مصرف کند که مانع آن شود که بدن او این قلب بیگانه را پس زده و نپذیرد.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
پمپ مصنوعی
قلب‌های اهدایی خیلی کم اند. چاره دیگر استفاده از قلب مصنوعی است. وقتی قلب کارش را درست انجام نمی‌دهد، مثلا در صورت نارسایی شدید قلب، از قلب مصنوعی استفاده می‌شود. در این روش قلب بیمار در بدن فرد باقی می‌ماند، اما توسط پمپی که درون قفسه سینه کار گذاشته شده حمایت می‌شود. محرک و انرژی این پمپ در خارج از بدن بیمار قرار دارد.
-
آلبوم عکس: آیا می دانید معجزه قلب شما چیست؟
قلب مصنوعی
محققان مشغول کار بر روی قلبی مصنوعی‌اند که بتواند به طور کامل جایگزین قلب بیمار شود. این قلب باید به گونه‌ای باشد که آن را بتوان بدون نیاز به لوله‌های اتصالی منتهی به دنیای بیرون، درون بدن قرار داد. این قلب نباید نیاز به سرویس داشته باشد و باید بتواند سال‌های مدید بتپد.
نویسنده: دویچه وله فارسی/ رضا شیرمحمدی
دویچه وله: در صورتی که یک کودک عمل نشود، چه اتفاقی می افتد؟
کیچیکیاگلو: در صورتی که این گونه نقایص قلبی جراحی نشوند، امکان مرگ کودک و نوزادان خیلی زیاد می باشد. حتی احتمال می رود که این کودکان در سال اول حیات تلف شوند.
دویچه وله: برای جراحی قلب دشوارترین موارد کدام ها اند؟
کیچیکیاگلو: طور مثال از دشوارترین موارد یکی عملیات عروق ریه است، یعنی اگر عروق ریه در شش شدیداً ناقص باشند و یا هم رگ های شش اگر خیلی باریک باشند. این بخشهایی است که نمی توان جراحی نمود. بر روی شش نمی توان عمل جراحی را انجام داد. می توان قلب را جراحی کرد و رگ های نزدیک قلب را وسعت بخشید. اما در صورتی که تمام شبکه عروقی خیلی باریک باشد و یا انکشاف نکرده باشد، ما با مرزهای دشواری مواجه می شویم که طبعیت در برابر ما قرار داده است.
دویچه وله: چه موردی به شما در جراحی قلب کودک از اهمیت ویژه برخوردار است؟
کیچیکیاگلو: ما باری یک نقص قلبی را با عمل کاتتر درمان نمودیم. این عمل از نگاه طبی کار به خصوصی نیست، اما وقتی حس خلاص شدن یک مادر از نگرانی را ببینید و این که چگونه اشک شادی در چشم یک مادر ظاهر می شود، این خود برای من یک دستاورد است. در کل آنچه برای ما داکترها مهم است، این نیست که یک عمل قلبی چقدر مغلق و یا ساده است و ما چه توانایی های داریم؛ بلکه تسکین خاطر یک مادر مهم است.
پروفیسور دنیس کیچیکیاگلو رئیس کلینیک جراحی قلب کودکان و نوزادان مواجه به نقایص قلب در شهر باد اوینهاوزن آلمان است.
