چرا ترکیه به کردها در سوریه و عراق حمله می‌کند؟
۱۴۰۱ آذر ۴, جمعه
در واقع رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در اوایل تابستان از حمله هوایی بزرگ بر مواضع کردها در سوریه و عراق خبر داده بود. شب یک شنبه این هفته، یک هفته بعد از وقوع انفجار در استانبول، نیروی هوایی ترکیه مواضع حزب کارگران کردستان «پ کا کا» در عراق و واحدهای مدافع خلق کردها در شمال سوریه را بمباران کرد.
بر اساس معلومات ارتش ترکیه، در این حملات حدود ۹۰ هدف به شمول پناهگاه‌ها، تونل‌ها و ذخیره‌گاه‌های مهمات تخریب شده اند. ارتش ترکیه گفته است که علاوه بر این «۱۸۴ تروریست از بین رفته اند.»
بر بنیاد معلومات فعالان سوریایی، در این حملات ترکیه دست کم ۳۵ نفر از جمله ده سرباز ارتش حکومت سوریه جان داده اند. فعالان گفته اند که در شمال عراق این حملات تلفاتی نداشته است. در حال حاضر منبع مستقلی برای تایید این اطلاعات وجود ندارد.
بیشتر بخوانید: ترکیه مواضع کرد ها را در شمال سوریه مورد حمله قرار داد
انقره واحدهای مدافع خلق کردها را شاخه سوریایی حزب کارگران کردستان می‌داند. فعالیت حزب کارگران کردستان در آلمان نیز ممنوع است و در اروپا و ایالات متحده امریکا در لیست تروریستی قرار دارد. انقره هر دو گروه را در انفجار اخیر در استانبول که شش کشته و بیش از ۸۰ زخمی به جا گذاشت مسئول می‌داند. واحدهای مدافع خلق کردها در سوریه و حزب کارگران کردستان به نوبه خود هر گونه دست داشتن در این حمله را رد می‌کنند. واحدهای مدافع خلق کردها از سوی ایالات متحده امریکا حمایت می‌شود و در بیرون راندن شبه نظامیان «دولت اسلامی» یا داعش از سوریه نقش مهمی را ایفأ کرده اند.
حمله‌ای در هماهنگی با روسیه و امریکا؟
بعد از خروج ایالات متحده امریکا، ترکیه بارها بر شمال سوریه حملاتی انجام داده است. انقره موفق شد که بخشی از مناطق مرزی سوریه را تحت کنترول خود بیاورد. حالا اردوغان حتی به راه اندازی حمله زمینی تهدید می‌کند. شبه نظامیان کرد نیز از حملات تلافی جویانه خبر داده و ظاهراً دست به این کار زدند. روز دوشنبه در مناطق مرزی میان ترکیه و سوریه در ولایت غازی عینتاب یک راکت اصابت کرد. دو نفر بر اثر اصابت این راکت کشته و احتمالا ۱۹ تن دیگر زخمی شدند.
واکنش‌های ملایم غیرمعمول از جانب مسکو و واشنگتن ظاهراً نشان‌دهنده این است که انقره از قبل این حمله را با این دو کشور هماهنگ کرده بود. رئیس جمهور اردوغان گفته است: «ما با همه جوانب دخیل از مجاری دیپلوماتیک در ارتباط بوده ایم و گام‌های مختلف را مطابق آن برداشته ایم.»
بیشتر بخوانید: ترکیه جنگجویان کرد را مسئول حمله استانبول عنوان کرد
سینِم اِدار، کارشناس امور ترکیه در بنیاد علم و سیاست در برلین نیز معتقد نیست که ترکیه بدون هماهنگی با این کشورها دست به حمله زده باشد. او در گفتگو با دویچه وله به این موضوع اشاره کرد که قونسلگری ایالات متحده امریکا در اربیل، پایتخت اقلیم خودمختار کردستان شمال عراق، دو روز قبل از حمله ترکیه به شهروندانش اعلام کرده بود که مناطق متاثر شده را ترک کنند.
انتقاد آلمان
انجمن کُردهای آلمان ترکیه را متهم می‌کند که به ویژه شفاخانه‌ها، مناطق مسکونی و زیرساخت‌های ترانسپورتی را مورد حمله قرار می‌دهد. به گفته این انجمن، استراتژی نظامی ترکیه این است که جمعیت غیرنظامی را به ستوه آورد یا از منطقه آواره کند. این انجمن از حکومت آلمان خواسته همان موضعی را در برابر حملات ترکیه اتخاذ کند که در برابر روسیه گرفته است. این انجمن به دویچه وله گفته است که در برخورد با نقض حقوق بین‌الملل نباید استندرد دوگانه وجود داشته باشد.
شماری از سیاستمداران حزب دموکرات‌های آزاد، حزب سبزها و حزب چپ‌های آلمان این حملات را «نقض‌کننده حقوق بین‌الملل» خوانده و محکوم کردند. حکومت فدرال آلمان نیز روز دوشنبه از ترکیه خواست که از خود خویشتن‌داری نشان دهد. علاوه بر این کریستوفر بورگر، سخنگوی وزارت خارجه آلمان از انقره خواستار واکنش مناسب و احترام به قوانین بین المللی شده است. او گفته است که به خصوص باید از غیرنظامیان در هر زمانی حفاظت شود.
بیشتر بخوانید: وزیر خارجه سویدن اعلام کرد که دیگر از گروه های کردی سوریه حمایت نمی کند
انفجار استانبول به عنوان دست‌آویز؟
به نظر شمار زیادی از کارشناسان، عملیات بزرگ ترکیه علیه کردها غیرمنتظره نبود. به گفته آن‌ها احتمالاً حکومت ترکیه این عملیات را از قبلا برنامه ریزی کرده و تنها منتظر یک فرصت مناسب بوده است. در حال حاضر فضای سیاسی در سطح بین‌المللی برای انقره کاملاً مناسب به نظر می‌رسد.
سینِم ادِار، کارشناس امور ترکیه به مذاکرات کنونی در مورد عضویت فنلند و سویدن به ناتو اشاره می‌کند. انقره تا کنون مانع پذیرش عضویت هر دو کشور شده و آن‌ها را به حمایت از «تروریست‌های کرد» متهم می‌کند. ترکیه از این دو کشور خواسته است که واحدهای مدافع خلق را به عنوان سازمان تروریستی رده بندی کنند. علاوه بر این احتمالاً روسیه با جنگ اوکرایین در سوریه نیز تضعیف شده است.
اسماعیل کوپِلی، دانشمند علوم سیاسی در شهر دویسبورگ آلمان، می‌گوید که عملیات نظامی ترکیه بخش اساسی سیاست این کشور است تا تلاش کردها برای خودمختاری را در نطفه خفه کند.
اما به گفته ادِار، وضعیت بد اقتصادی ترکیه نیز در عملیات بزرگ اخیر نقش دارد. در اوایل تابستان سال ۲۰۲۳ در این کشور انتخابات برگزار می شود و حزب عدالت و توسعه رئیس جمهور اردوغان در فکر بقای قدرت است. در ترکیه نرخ تورم بر اساس معلومات رسمی به ۸۵.۵ درصد رسیده است. بسیاری از مردم نمی‌توانند نیازهای اولیه شان را تامین کنند. از این رو منتقدان اردوغان را متهم می‌کنند که با عملیات نظامی علیه کردها می‌خواهد افکار عمومی را منحرف کند و احساسات ملی را برانگیزد تا در سیاست داخلی امتیاز کسب کند.
به نظر می‌رسد این محاسبه کارساز است. در واقع تقریباً تمام اپوزیسیون از این عملیات نظامی حمایت کرده اند. فایق اوزتورک، سخنگوی حزب اصلی اپوزسیون «حزب جمهوری خلق» روز دوشنبه گفته است که حزب‌اش از نبرد ارتش در برابر ترور و سازمان‌های تروریستی حمایت می‌کند. او گفته است: «این سربازان، سربازان ما هستند. این ارتش، ارتش ما است. جنگ ما در برابر ترور مشروع است و این سیاست نیست که کسی تلاش کند از سربازان ما برای کسب رای استفاده کند.»