ماه رمضان و ادای مناسک دینی در زمان جهانگیری ویروس کرونا

شیوع ویروس جدید کرونا روی برخی از مراسم و عبادات مسلمانان نیز اثر گذاشته است. ماه رمضان تا چه حدی از این بابت متأثر خواهد بود. ایمن مازیک، رئیس شورای مسلمانان مقیم آلمان در صحبتی با دویچه وله گفت که روزه گرفتن سیستم ایمنی بدن را تضعیف نه، بلکه تقویت میکند.

دویچه وله: آقای مازیک، به زودی ماه مبارک رمضان آغاز می شود. پیشنهاد های وجود دارد که مسلمانان امسال به خاطر پاندمی کرونا روزه نگیرند. آیا در اسلام همچو چیزی ممکن است؟ آیا چنین چیزی سابقه تاریخی دارد؟

ایمن مازیک: نه، چنین چیزی وجود نداشته است. این مسأله به یک گزارش غلط روزنامه بر می گردد که به یک مصاحبه با یک انستیتوت و یک عالم مصری اشاره کرده است. این عالم در قدم نخست به نکته ای پرداخته است که همه با آن آشنا هستیم، و آن اینکه انسان های ناتوان، افراد بیمار، زنان باردار، زنانی که تازه وضع حمل کرده اند، و غیره...، می توانند روزه نگیرند و یا حتی نباید بگیرند، زیرا حفظ سلامت بدن یکی از احکام اسلامی است. این اظهارات بعداً به بیراهه کشانده شده که گویا (لطفا جمله بعدی را میان قوس ناخنک بگذارید. در کیبورد خود این علامه را ندارم. تشکر) «حالا که به خاطر پاندمی کرونا برگزاری نماز های جمعه و روزانه پنج بار نماز جماعت در مساجد به تعلیق درآمده، روی تعلیق رمضان حرف می زنیم».

اما افراد صحتمند طبعاً می توانند رمضان را با همه احکام آن بجا آورند. افراد سالم برعکس بی صبرانه در انتظار ماه رمضان می باشند، زیرا این یک ماه استغفار، یک ماه رحمت و یک ماه راز و نیاز قلبی با خداوند است. به ویژه در وضعیت اضطراری مثل زمان کرونا، کسی آرزو ندارد از روزه گرفتن منصرف شود. از این لحاظ (روزه گرفتن در زمان کرونا) برای افراد سالم و صحتمند در هر صورت ممکن است. اما طبعاً به صورت کامل متفاوت خواهد بود. مساجد بسته می مانند، نماز های جماعت برگزار نمی شوند، افطار دسته جمعی در مساجد و یا جای دیگری، با خانواده ها، تمام اینها ممکن نخواهد بود، زیرا رمضان تنها یک عبادت خداوند نیست، بلکه مبین یک معاشرت و زندگی اجتماعی است.

دویچه وله: روزه گرفتن در قرآن برای مسلمانان فرض خوانده شده است. به اساس رهنمود های اسلام، با روزه گرفتن وجود انسان پاکیزه و نفس تزکیه می گردد و به این ترتیب صحت انسان تقویت می شود. برخی از کارشناسان طب برعکس گمان می برند که با پرهیز از غذا و نوشیدنی از طلوع تا غروب خورشید، سیستم ایمنی بدن تضعیف گردیده و بدن بیشتر در برابر عفونت حساس می شود. بیماران در هر صورت از روزه گرفتن معاف اند. به نظر شما در بحران موجود مسلمانان صحتمند نیز روزه نگیرند؟

ایمن مازیک: در برابر هر ارزیابی علمی، یک ارزیابی مخالف آن نیز وجود دارد. ما در بسیاری از عرصه های دیگر با چنین چیزی آشنا هستیم؛ و اینکه ارزیابی طبی وجود دارد که گویا روزه گرفتن برای صحت انسان مضر است. چنین ارزیابی ها پیش از کرونا هم وجود داشت و این بحث هر بار با فرارسیدن ماه رمضان دوباره داغ می شود. شاید بحث بر سر شاگردان مکاتب را که روزه می گیرند، به یاد داشته باشید که از (لطفا جمله بعدی را میان قوس ناخنک بگذارید. تشکر) «اختلال در تمرکز و تأثیر منفی روی نتایج درسی» آنها سخن گفته می شد. اتحادیه معلمان در اعلامیه های سالانه خود با استفاده از فرصت، اندکی پیش از آغاز ماه رمضان همچو موضوعات را مطرح می کند ... و من اینبار هم انتظار چنین چیزی را دارم، در صورتی که مکاتب اصلاً دوباره باز شوند. اما اگر مکاتب بسته باقی بمانند، آنگاه بیان همچو چیزی برای اتحادیه مذکور مشکل خواهد بود.

ولی در هر صورت چنین اظهارات همیشه وجود خواهند داشت. روزه گرفتن در نهایت سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند. این را هر داکتری تائید می کند که روزه همزمان روزه درمان کننده نیز است. رمضان تنها یک تطهیر مجدد وجود و یک تزکیه نفس نیست، بلکه واقعاً، با تمام معنا، یک سم زدایی بدن است؛ و سم زدایی یعنی بیرون شدن زهریات وجود. این بدان معناست که روزه گرفتن در نهایت صحت و سلامت انسان را تقویت می کند، نه برعکس آن. تکرار می کنم که این تنها در مورد افراد صحتمند صدق می کند.

پس از سه روز انسان در هر صورت با آن عادت می کند، و این نظم باقی می ماند. دو سه روز اول کمی از لحاظ جسمی پر زحمت است، اما پس از آن عادی می شود. آنگاه احساس می کنی که بدن طبعاً به تدریج سم زدایی می شود. چنین چیزی در نهایت سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند، نه تضعیف.

دویچه وله: یعنی در زمان کرونا روزه گرفتن خطرناک نخواهد بود؟

ایمن مازیک: نه! چرا چنین باشد؟ بازهم می گویم که تنها برای افراد بیمار، که به اساس احکام اسلامی در هر صورت اجازه ندارند روزه بگیرند. (لطفا جمله بعدی را میان قوس ناخنک بگذارید. تشکر) «می تواند روزه نگیرد» نه، بلکه اجازه ندارد بگیرد. اما این موضوع با زمان کرونا هیچ ربطی ندارد. یگانه چیزی که این مسأله در مورد آن صدق نخواهد کرد، این خواهد بود که اگر با قلت مواد غذایی روبرو باشیم. اما در وضعیت کنونی چنین چیزی اتفاق نیفتاده است.

دویچه وله: بسیاری از روحانیون اسلام از دستورالعمل های سازمان جهانی صحت پیروی می کنند. طور مثال شیخ های الازهر و اداره صدور فتوا در مصر (دارالافتاء) برای سنی مذهبان مقام های عالی مذهبی اند. آنها فتوا صادر می کنند و اعلام کرده اند که از دستورالعمل های سازمان جهانی صحت پیروی خواهند کرد، طور مثال به تعویق انداختن رمضان. از دیدگاه شما یک فتوا از جانب دانشگاه الازهر تا چه حدی در جهان اسلام قابل پذیرش است؟

ایمن مازیک: من در بخش اول به این مسأله اشاره کردم، که این یک گزارشدهی غلط بود، هیچ فتوایی از این نوع وجود ندارد. حتی اظهاراتی از این عالم دین و آن انستیتوت وجود ندارد که با الازهر پیوند داده شده است. هیچ اظهاراتی وجود ندارد که الازهر مستقیماً چنین چیزی گفته باشد. می توانم متن عربی و همچنان تصحیح آن انستیتوت را به شما بفرستم و آن را می توانید ترجمه کنید. بازهم می گویم که مسأله بر سر الازهر نه بلکه بر سر یک انستیتوت وابسته با آن بود که با اظهارات آن سوءتفاهم رخ داده است. نه یک فتوا از سوی الازهر و نه هم از سوی یک عالم دین که چنین چیزی گفته باشد و نه چیز دیگری در این راستا وجود دارد. یک اظهار نظر سوءتفاهم ساز از سوی یک فرد صورت گرفته است که موضعگیری خود را روشن ساخته است، نه به صورت مستقیم از سوی الازهر. پس هیچ چیزی در این زمینه وجود ندارد. پس لازم نیست که بر مبنای یک چیز خیالی این بحث به پیش برده شود.

اما دستورالعمل های سازمان جهانی صحت و دستورالعمل های اداره حکومت آلمان برای رسیدگی به بحران، طبعاً در مورد ما نیز صدق می کنند. ما در رابطه با این دستورالعمل ها به طور مداوم با حکومت آلمان فدرال در تماس و تبادل نظر هستیم. این دستورالعمل ها برای عملکرد ها و اقدامات ما تعیین کننده اند. طور مثال (لطفا جمله بعدی را میان قوس ناخنک بگذارید. تشکر) «تعطیل کردن عمومی»، که بستن کامل مساجد را نیز شامل می شود. بستن مساجد طبعاً برش بزرگی در جامعه مسلمانان است که شاید در ماه رمضان هم ادامه یابد. این واقعاً یک برش بسیار بسیار بزرگ است و می ماند، زیرا برای سلامت انسان خطرناک است. در نتیجه گردهم آمدن در مسجد، ویروس پخش می گردد، از همین خاطر مساجد در این زمان نباید برای عبادت باز باشند. اما روزه گرفتن به هیچ صورت سبب شیوع ویروس نشده، بلکه ارگانیزم را تقویت می کند.

دویچه وله: مردم در ماه رمضان معمولاً بیشتر از هر زمان دیگری به مسجد می روند. آیا قابل تصور است که مردم استثناءً در ماه رمضان بتوانند به مسجد بروند، به شرط آنکه فاصله از همدیگر را مطابق با مقرررات رعایت کنند؟

 ایمن مازیک: نه. نمی توانم چنین چیزی را تصور کنم. اگر وضعیت به همین منوال باقی بماند و در هفته های آینده در آن تغییری ایجاد نشود، مساجد در آلمان به احتمال زیاد در ماه رمضان باز نخواهند شد. آنگونه که نماز های جمعه و نماز های پنج گانه روزمره در جماعت در چند هفته اخیر به تعلیق درآمده اند، در ماه رمضان نیز احتمالاً چنین خواهد ماند. طور دیگری نمی توانم تصور کنم.

دویچه وله: برای برگزاری مطمین رمضان و عید فطر در آلمان و جهان، چه توصیه های وجود دارد؟

ایمن مازیک: مقررات حفظ فاصله از همدیگر تا حدی که لازم است باید رعایت گردد. اگر هم به تدریج مساجد باز گردند، با محدودیت های همراه خواهد بود. تا زمانی که یک واکسن ساخته نشود، اگر هم مساجد را کم کم باز کنیم، باید از احتیاط زیاد و اقدامات پیشگیرانه کار گرفته شود، مثل استفاده از ماسک، حفظ فاصله و غیره. یک مجموعه بزرگ از این اقدامات وجود دارد که باید آنرا عملی سازیم و این اقدامات عبادات ما را نیز شامل می شوند.

اگر روزی، که امیدوار هستیم این روز به زودی فرا برسد، عبادتگاه ها دوباره باز شوند، آنگاه باید با مقررات سختی برای وقایه توأم باشد، در غیر آن بی مفهوم خواهد بود.

دویچه وله: اگر کسی طور مثال مقررات سازمان جهانی صحت را رعایت نکند و به همین دلیل با ویروس کرونا آلوده شود، و یا هم سبب آلوده شدن کس دیگری با این ویروس گردد، چه اتفاق خواهد افتاد؟ به نظر شما آیا چنین عملکردی پیامد حقوقی خواهد داشت؟

ایمن مازیک: این یک وظیفه شهروندی ما بوده و کنترول از جانب دولت یک کار درست. همچنان یک وظیفه دینی نیز وجود دارد، چون حفظ سلامت وجود یکی از احکام اسلامی است. درینجاست که اگر کسی با آن مخالفت کند و یا برعکس آن عمل کند، در مغایرت با قوانین آلمان و تضاد با عقیده خود قرار می گیرد. این همان خواست ما است و اکثریت مسلمانان آن را رعایت می کنند. بحث بر سر این نیست که حالا مسلمانان باید به این کار وادار ساخته شوند، بلکه آنها معمولاً بر مبنای دین و عقیده خود با آن آشنا اند.

اما یقیناً یکی دو نفری به گونه استثنایی وجود خواهند داشت که مخالف آن عمل کنند. اما چنین افرادی در تضاد با دولت و عقیده خود قرار می داشته باشند.

صفی الله ابراهیم خیل/ نبیله کریمی الکوزی