لويه جرگهي عنعنوي ميتواند راه حل باشد؟

حامد کرزي، هم در زمان کمپاين انتخاباتي و هم در بيانيهي مراسم تحليف خود گفت که ميخواهد لويه جرگهي عنعنوي را براي ايجاد صلح در کشور، داير نمايد.

حامد علمي، يکي از سخنگويان رييس جمهور کرزي به رويتر گفته است که در اين لويه جرگه، برخي از طالبان نيز دعوت خواهند شد.

براساس قانون اساسي برگزاري لويه جرگه شرايط خاص خود را دارد که حالا مهيا نيست. زيرا قانون اساسي ميگويد که اعضاي هر دو مجلس، رييسان شوراهاي ولايتي و شوراهاي ولسوالي، اعضاي لويه جرگه ميباشند، اما تا هنوز انتخابات شوراهاي ولسوالي برگزار نشده و از اين منظر، يکي از عناصر تشکيل دهندهي لويه جرگه وجود ندارد.

اما، آنچنانکه حامد کرزي نيز گفته است، لويه جرگهي مورد نظرش، لويه جرگهاي عنعنوي است؛ نه آن لويه جرگهاي که در قانون اساسي کشور ذکر شده است. لويه جرگهي عنعنوي، به عنوان يک راهکار سنتي قبيلهاي در افغانستان مطرح بوده است.

نصرالله ستانکزي، استاد حقوق در دانشگاه کابل لويه جرگهي مورد نظر حامد کرزي را نوعي حرکت سياسي-اجتماعي براي حل معضلات ميداند.

منتقدين اين طرح حامد کرزي به اين باور اند که طرحهاي سنتي نميتواند جايگاه قانوني داشته باشد.

احمد بهزاد، از منتقدان حامد کرزي ميگويد: "لويه جرگهي عنعنوي در هيچيک از قوانين افغانستان تعريف نشده و هيچ جايگاهي حقوقي و قانوني در افغانستان ندارد، بلکه بيشتر برخاسته از ساختارهاي قبيلهاي در بعضي از مناطق افغانستان است. اما به هيچ عنوان نميتواند که ساختارهاي قبيلهاي که در بعضي از مناطق افغانستان رايج است، به عنوان مرجع اتخاذ تصاميم بزرگ ملي در سطح کل افغانستان باشد".

از صحبتهاي حامد کرزي و سخنگوياناش در مورد لويه جرگهي عنعنوي چنين پيداست که وي آن را راه حل داخلي براي جذب برخي از افراد طالبان ميداند، اما تحليلگران به اين باور اند که برگزاري چنين لويهجرگهاي و دعوت از طالبان در آن، نميتواند گرهگشا باشد.

حامد کرزي در ضمن دعوت از طالبان، از آنها خواسته است که قانون اساسي افغانستان را بپذيرند. طالبان با بسياري ارزشهاي دموکراتيک قانون اساسي افغانستان مخالف اند و آن را ارزشهاي وارداتي غرب و خلاف عقايد شان ميدانند.

در همين حال، بسياري سران طالبان به جنايتهاي ضد انساني متهم اند و نام تعدادي از آنها در ليست سياه شوراي امنيت درج است.

برخي به اين نظر اند که در روند مذاکره با طالبان، نبايد مسالهي عدالت زير پا گردد. در زمان طالبان انسانهاي زيادي در افغانستان قرباني شدند.

احمد بهزاد ميگويد: "فرهنگ مصوونيت و مجازات نکردن مجرمين سبب شده که ياغيگري يک رويه بشود براي امتياز طلبيهاي بيشتر و باجخواهيها".

برخي ديگر به اين باور اند که بايد با تمام کساني که متهم به جنايات جنگي اند، برخورد يکسان صورت گيرد.

نصر الله ستانکزي ميگويد: "با تاسف بايد بگويم که وضعيت اينطور نشان ميدهد که تا به حال جنايتکاران جنگي در هشت سال گذشته در حاکميت افغانستان شريک بوده اند. اين جنايتکاران چه از جناح حاکميت دموکراتيک خلق چه از حاکميت مجاهدين بوده باشند، آنها شريک بوده اند. بنابراين، اين خود بيعدالتي خواهد بود که يک گروه را به نام جنايتکاران جنگي محروم بسازيم و جنايتکاران ديگر را در حکومت در پستهاي بلند قرار بدهيم".

هرچند برخي چهرههاي متهم به جنايت جنگي فعلا در دولت حضور دارند، اما طالبان هنوز هم به فعاليتهايي که ضد بشري خوانده ميشود، ادامه ميدهند. سوزاند مکاتب، حملات انتحاري در مناطق مسکوني و تيزابپاشي به صورت دانشآموزان، مثالهايي از اين گونه فعاليتهاي ضدبشري طالبان خوانده ميشوند.

اما اين طرح چه اندازه ميتواند طالبان را وادار به بازگشت به زندگي عادي کند و به صلح بيانجامد؟

طالبان تاهنوز حاضر به هيچ نوع مذاکرهاي نشده اند و هرنوع گفتگو را به خروج نيروهاي خارجي از افغانستان منوط کرده اند. از سوي ديگر، تحليلگران به اين نظر اند که از آنجايي که مشکل طالبان يک مشکل صرفا افغاني نيست، بنابراين راه حل سنتي افغاني و احتمالا جذب تعدادي از نيروي مصرفي طالبان از طريق لويه جرگه، نميتواند به مفهوم ختم مخالفت گروه طالبان باشد.

احمد بهزاد ميگويد تا زماني که مداخلات حلقاتي در بيرون از کشور که از طالبان در افغانستان به نفع خود استفاده ميکنند، قطع نشود، دعوت از طالبان و احتمالا حضور برخي شان در لويه جرگه نميتواند به مشکل پايان بخشد.

ستانکزي در اين رابطه ميگويد: "من به اين عقيده هستم که تا يک خط مشي بسيار روشن، ميکانيزمهاي بسيار روشن براي پروسهي صلح وضع نشود، به هيچ وجه اين حرکات به معناي واقعي و طبيعي صلح به افغانستان نميآورد".

طالبان تا هنوز در ارتباط در اين رابطه واکنش نشان نداده اند.

عارف فرهمند

ويراستار رسول رحيم