سمندر:طالبهای افغانی هنوز... در پاکستان از آنها حمایت می شود

گفتگو با رحیم الله سمندر مسوول اتحادیه آزاد ژورنالیستان افغانستان:

دویچه وله: آقای رحیم الله سمندر ارزیابی شما از کنفرانس لندن و نتایجی که اعلام شده است چیست؟

رحیم الله سمندر: یک چیزی که در این باره باید بگویم این است که یک تعداد مسائل در این کنفرانس نظر به کنفرانسهای گذشته خیلی متفاوت بود. مسائل مهمی از قبیل مسئله واگذار کردن یک تعداد اختیارات به دولت افغانستان و همچنان مثلاً ظرفیت سازی بیش از حد پلیس، اردوی ملی و از همه اینها مهمتر،هماهنگی روی برنامه های کاری بعدی و همچنان متوجه شدن به یک تعداد نواقص گذشته و مسئله خیلی مهم همکاری منطقوی و مذاکره با مخالفین مسلح دولت. اینها مسائل جدیدی بود که در کنفرانس مطرح شد. مهم این است که چگونه این مسائلی که مطرح شد، تعقیب و تطبیق می شود. در کنفرانسهای گذشته هم مانند کنفرانسهای لندن، پاریس و بن مسائل خیلی مهمی بحث شده بود که جنبه عملی اش ضعیف بود و نتایج خوبی نداشت. در این بین مسئله آشتی با طالبان و یا برگرداندن طالبان به زندگی عادی از همه مهمتر است. ما می بینیم که بودجه ای هم برابر با 140 میلیون دالر برای سال اول به این اختصاص داده شد. این قدم خوبی است، منتها چگونه این امر می تواند عملی شود؟ طالبها به صراحت انکار کردند که هیچگونه مذاکره ای را قبول ندارند، آماده هیچگونه مذاکره ای نیستند. در پهلوی این، مسئله دیگری که خیلی مهم است اینست که کسانی که در لیست سیاه و دررأس هستند آنها خیلی با صلاحیت هستند و آنها هستند که تصمیم می گیرند که مذاکره بکنند یا نکنند. بناءً نامهایی که ازلیست حذف شده، نامهای خیلی عادی بوده و خیلی تاثیر بزرگی بر پروسه نمی کند. از طرف دیگر ظرفیت دولت افغانستان خیلی پایین است. مثلاً وعده داده شده است که در دوسال آینده تقریبا 50 درصد کمک به دولت افغانستان داده می شود. دولت شکایت داشت که فعلاً 20فی صد می گیرد. اگر این 50 درصد هم بگیرد، بازهم در مصرفش مشکلات موجود است. فعلا اتهامات خیلی زیادی موجود است که دولت افغانستان ظرفیت ندارد، فساد اداری خیلی بلند است. مثلا ما شاهد هستیم که نقاط مختلف افغانستان همه روزه یکی پی دیگری تحت تصرف مخالفین مسلح در می آید. تمام این مسائل چالشهای خیلی بزرگی است بر سر راه تطبیق اهداف این کنفرانس.

دویچه وله: با توجه به همین چیزهایی که شما گفتید، آیا این تعهدات که صورت گرفته واهدافی که دراین کنفرانس مطرح شده مثل این می ماند که اهدافی را درفضا نشانی کرده باشد، بدون اینکه راه های عملی اش جستجو شده باشد؟

رحیم الله سمندر: فقط یک تغییر آمده است. یک تغییر کلی در تمام نظریات و هماهنگی های کلی جامعه بین المللی و افغانستانی. در گذشته دولت افغانستان اگر چیزی را پیشنهاد می کرد، بسیار به مشکل می توانست بر سر جامعه جهانی بقبولاند. حالا تعهداتی شد؛ در این زمینه که دولت افغانستان تصمیم می گیرد پلان و استراتژی می سازد و جامعه بین المللی در حمایتش ایستاد می شود؛ این یک تغییر ایجاد شده است. تغییر دوم این است که تا امروز ما شاهد بودیم که جامعه بین المللی با مذاکره با طالبان به شدت و به صراحت مخالفت نشان می دادند. حالا می بینند که همه روزه تلفاتشان بیشتر می شود ، همه روزه جنگ افغانستان مشکلترشده و ما شاهد هستیم که در بیست و هشت روز اول سال 2010 به همین اندازه عسکر کشته شده، و این نشان دهنده این است که 2010 بازهم سال بدی است. از او خاطر یک راهی برای خود می پالند که چگونه از این مشکلات نجات یابند. برای آینده از این تلفات، از مرگ عساکرشان، مثلا اعضای فامیلهایشان، خانواده هایشان، بچه هایشان، دخترهایشان جلوگیری شود. به این خاطر این مسئله بسیار عملی نیست. من فکر می کنم که اجرای آن در داخل افغانستان در شرایطی که پاکستان هیچ تعهدی نداده که مخالفین مسلح را دیگر حمایت نمی کند، چندان ممکن نیست. ما شاهد هستیم که پاکستان یگانه جنگی را که پیش می برد، در وزیرستان شمالی، جنوبی یا در سرحد، یا در هر نقطه پاکستان، تنها برخلاف طالبهای پاکستانی پیش می برند. در این زمینه که گروه حقانی را از بین برده باشند یا مخالفت و جدیتی نشان داده باشند هیچ تعهدی نیست، بلکه طالبهای افغانی هنوز پناهگاه خیلی مستحکم و قوی دارند و در پاکستان از آنها حمایت می شود. تنها طالبهای پاکستانی هستند که علیه ایشان جنگ می شود. ببینید تعهدات کشورهای منطقه خیلی قوی نیست. ما شاهد هستیم که نماینده ایران اصلا به کنفرانس نیامد. ایران هم متهم است که به افغانستان سلاح می فرستد. ایران یک بازی دوگانه پیش می برد، از طرفی دولت را حمایت می کند، از طرف دیگر اسناد موجود است. امروز ما شاهد بودیم که یکی از وزرای دفاع بریتانیا به صراحت این موضوع را یاد آوری کرد که در سال 2007 موترهایی را دستگیر کردند که در آنجا اسلحه ایرانی بود و به داخل افغانستان می آمد. بسیار به صراحت گفتند که ایران در بی ثباتی منطقه نقش دارد. این مسائل را که مد نظر بگیریم به سطح منطقه در یک خیلی مهمی که امروز در کنفرانس بر سرش بحث شد، در زمینه هماهنگی های محلی منطقوی تعهداتی موجود نیست. بناءً تضمین وجود ندارد که چگونه تمام مسائل خوبی که درباره اش بحث شد، عملی شود.

دویچه وله: آقای سمندر، اگر آشتی ملی منتج به صلح شود، نه تنها شما بلکه همه می پذیرند. اما آیا طرح آشتی ملی به این شکل خود باعث شورشگری و افزایش تعداد زیادی که به خاطر ملک یا جا از این امر استفاده کنند و به شورشگری رجوع کنند، نمی شود؟

رحیم الله سمندر: در گذشته هم ما شاهد بودیم که چنین کارهایی شده بود. مثلاً در مورد کمیسیون تحکیم صلحی که زیر ریاست حضرت صبغت الله مجددی در افغانستان کار می کند این امر صدق می کند. ما از هر ولایت شاهد هستیم که دوصد، سی صد نفر، ده ها نفر لیست می شود که به دولت می پیوندند. اینها افرادی هستند خیلی عادی و فقط نامشان داده می شود. اینها کمک می گیرند، دوروز پس می آیند، طالب هستند، باز می آیند، باز کمک می گیرند. این شیوه ای دارد مثل اینکه یک وقتی مهاجرین افغانی از پاکستان می آمدند از «تورخم» پس تیر(می گذشتند) می شدند، باز کمک می گرفتند، این رقم پروسه فعلاً دوام دارد. 140 میلیونی که امروز برای سال اول اعلام کردند، من فکر می کنم که شاید مصرف این نتایج خیلی خوبی نداشته باشد، به خاطر این که مذاکره با طالبها، با شخصی که در دهراود است یا در بادغیس، در اروزگان، در فاریاب، کنر، پکتیا و پکتیکا هستند مثل اینست که یک شخص عادی هر روز کابل می آید. آنها کسی است که فقط لنگی اش را عوض می کند، لباسش را عوض می کند، شهر می آید و می رود. اگر این شخص چه در کابل بیاید، چه با دولت بپیوندد، چه بدون دولت باشد، هیچ تغییری در پروسه نمی آید. مهم این است که حکمتیار آیا آماده است، با دولت مذاکره کند، آیا دولت را می پذیرد؟ مهم این است که آیا ملا عمر و افراد بلند پایه او دولت را می پذیرند، با پروسه یکجا می شوند، چگونه مذاکره صورت می گیرد، کی مذاکره می کند، در کجا مذاکره می کنند. روی این پروسه در اینجا هیچ تماسی گرفته نشد. وقتی که مسئله لیست سیاه می آید خیلی محتاطانه برخورد می شود. از یک طرف جامعه جهانی نمی تواند به صراحت بگوید که کی را معاف می کنند و چه کسانی را نمی توانند معاف کنند. از طرف دیگر فشارهای جامعه مدنی افغانستان است که آنها هم مخالفت نشان می دهند، به این ترتیب هیچ تغییری در پروسه نمی آید. شیوه برخورد طالبها آنهم نگرانی خیلی بزرگی است. بناءً به نظر من شاید این بسیار موفق نباشد. ما شاهد هستیم که طالبها فعلاً حکومت موازی ساختند، در ولایات کنترول دارند، والی ها دارند و پروسه عدالتشان، پروسه های دیگرشان حتی از دولت افغانستان قوی تر است. مردم به آنها مراجعه می کنند. دولت روز به روز در ولایات، قریه جات و ولسوالی ها نفوذ خود را از دست می دهد.

دویچه وله: اما در قسمت این که کمک های بیشتری به دولت افغانستان صورت می گیرد، آیا این خودش هم دامنه فساد اداری را بیشتر وسعت و گسترش نمی دهد؟ به خاطر این که بسیاری از وزارتخانه ها با بودجه و کمک های قبلی هم نتوانستند بودجه های انکشافی خود را به مصرف برسانند.

رحیم الله سمندر: دولت افغانستان اصلاً هیچ توانایی برای مصرف و نظارت بر آن ندارد. در گذشته هم شاهد این مسائل بودیم. خود دولت افغانستان می گوید ما 20 در صد بودجه می گیریم . بحثهای درگرفته در پارلمان افغانستان نشان داد که در 20 فی صد بودجه ای که دولت گرفته، کمک هایی که گرفته، در کار دولت افغانستان هیچ شفافیتی ، هیچ حساب دهی نبوده است. در هر وزارت، هر ریاست عمومی بودجه عادی مصرف نشده بود. اگر این بودجه به 50 فی صد برسد، یعنی 30 فی صد افزایش یابد، بازهم فکر می کنم که سرو صدای اعتراضات نسبت به فساد، سروصدای اعتراض علیه مصارف بیجا، شاید بلندتر و بزرگتر از امروز باشد. بناءً مهم این است که یک استراتژی ساخته شود، ظرفیت دولت بلند برده شود. از طرف دیگر پولی هم که به موسسات داده می شود، به جامعه مدنی داده می شود، از او یک نظارت درست صورت بگیرد، و جامعه بین المللی پولی را که مصرف می کند، همین «دونرها» ( نهادهای تمویل کننده)، «موسسات بزرگ»، «کنتراکترهای بزرگ» -قراردادی های بزرگ- از اینها هم یک نظارت صورت گیرد تا یک شفافیت و حساب دهی باشد. دولت توان این را ندارد از جامعه بین المللی پرسان کند که چقدر پول برای افغانستان اختصاص داده شده، در کجا، در کدام ولایت و چگونه مصرف شده است. خودشان نه توان مصرف بودجه و نه ظرفیت اداره آن را دارند. بناءً باید کوشش کنند که ظرفیت سازی بالا برده شود و یک نظارت درست از مصرفی که خودشان می کنند و همچنان پولی که دولت مصرف می کند صورت گیرد و تعقیب شود. در این زمینه نقش جامعه مدنی، نقش پارلمان، نقش نماینده های مردم خیلی مهم است. ما شاهد هستیم که پارلمان در سال آخرش در این باره بحث کرد. قصد ایشان این بود که یک خوشبینی ایجاد شود، مردم خوشباور شوند، مردم ببینند که پارلمان روی مسائل مهم متوجه است. ما شاهد بودیم که پارلمان یک بهانه ساده می کند، می گوید که ما آموختیم که در چهار سال گذشته چیزی را نمی فهمیدیم. وقتی که یک آدم وکیل می شود، نماینده مردم تعیین می شود، به پارلمان می رود، یک سال می آموزد، نه این که چهارسال وقت بگیرد تا بیاموزد. یک دوره پنج ساله است در پنج سال، چهار سالش را ضایع کردن به معنای ضایع کردن حق مردم است. پارلمان هیچ وقت از یک وکیل، از یک وزیر در سالهای اول کارش پرسان نکرد. ما می بینیم که سال پنجم می گویند که بودجه ها مصرف نشده است. این کاستی ها، کمی های نه تنها دولت( حکومت) بلکه هر سه قوه را نشان می دهد. شما می بینید این گونه مشکل در هر عرصه است.

دویچه وله: با توجه به اینکه کنفرانسهای گذشته هم بی نتیجه ماندند و به هدف بحران زدایی منجر به این کنفرانس شده است، به قول معروف می شود بگوییم که نتیجه کنفرانس به نوشتن چک بر روی یخ می ماند؟

رحیم الله سمندر: من فکر می کنم که اگر تعقیب جدی نشود، همان رقم می شود، واقعاً بدون نتیجه می ماند. نظارت درست و هماهنگی کلی لازم است، وعده های داده شده، جنبه عملی لازم دارند. اگر جنبه عملی نداشته باشد، من با شما موافق هستم. عین نتیجه را دارد.

دویچه وله: آقای سمندر، یک جهان سپاس و تشکر.

گفتگوکننده: سید روح الله یاسر

ویراستار: مهرنوش انتظاری