دکتر اکرم عثمان و تعارفات مروج وطنی

البته به جزتاریخ تولدش ، دیگرواقعاتی که برسرنویسنده " مردها ره قول است " آمده اند، همه برحافظه اش حک شده اند. او درمورد محل تولدش می گوید: " من درشهرباستانی هرات ، درقلعه ای بنام نایب سالار به دنیا آمده ام. پدرم درآنوقت نایب الحکومه هرات بود ومن هیچکاره ."

اکرم عثمان کلمه " هیچکاره " را بارباردرمورد خود به کاربرده است. به طورمثال هنگامی که ازوی پرسیده شد؛ هرگاه واقعات زندگی اش را دراوراق یک رمان بلند جا می داد، چه نامی برای این اثرانتخاب می کرد؟ وی بدون اینکه یک لحظه هم درنگ نماید گفته است : " هیچکاره ". به هرحال این هیچکاره گویی اکرم عثمان شايد بیشترمربوط به شکسته نفسی ای باشد که درفرهنگ شرق ریشه های عمیقی دارد وبرای بسیاری ها جزعادات روزمره زندگی شان شده است.

اما درمورد دکتر اکرم عثمان دراینجا باید به دونکته اشاره نمود: نخست اینکه او بدون شک انسان شکسته نفس هست وهرکه یک بار با او نشسته باشد به این واقعیت پی برده است. ازجانب دیگراکرم عثمان هیچگاهی هیچکاره نبوده است. البته او "هرکاره" هم نبوده است - طوری که درمقالات وتبریکنامه هایی که این روزها درصفحات انترنتی به مناسبت هفتادمین سالروز زندگی وی انتشارمی یابند ؛ چنین ادعایی می شود.

هیچ بنده خدایی نمی تواند هرکاره باشد؛ یعنی قافله سالارادبیات معاصرکشورش باشد، روشنفکربینظیرباشد، محقق یگانه ویا دانشمند بی بدیل. هرگاه ازاینگونه تعارفات مروج وطنی بگذریم ، می توانیم بگوییم که اکرم عثمان درکارزارادبیات وروشنفکری افغانستان جایگاه خود را دارد. ولی چون فرهنگ شرقی – وبه ویژه افغانی ما - تاهنوزبه تول وترازوکردن بی بغض وبی کینه وبیطرفانه اجازه نمی دهد؛ نمی توان تشخیص نمود که جایگاه وی درکجاست؟

مادرنوشته هایی که دراین اواخرازصبورالله سیاه سنگ ، لطیف ناظمی ، محمد آصف آهنگ ویا حمزه واعظی درمورد اکرم عثمان خوانده ایم ؛ می توانیم چنین نتیجه گیری کنیم که اکرم عثمان انسانی است شریف ، اما فراترازاین نمی دانیم که اکرم عثمان درآثارادبی واجتماعی خود چه ویژگیهایی دارد که دیگران ندارند ومختص به شخص او می باشند. ما نمی دانیم که چرا داستانهای او باارزش اند وفرازوفرود آثاروی درچها ودرکدامها می باشند. به همین ترتیب ازرمان بلند – " کوچه ی ما "- او تجلیل زیادی صورت گرفته است، اما درمورد اینکه این اثررا درتمام ابعادش معرفی بکنند، کمترتوجهی صورت گرفته است. ما تاهنوزنمی دانیم که " کوچه ی ما " اصلاً چه کاستیها چه درخششها و زیباییهایی دارد.

آری دراین مورد کمترسخن رفته است. بیشترازاین حرف درمیان است : چه بزرگ مردیست ، باید تمجیدش نمود.

چنین برخوردهایی با اکرم عثمان وسایرشخصیتهای ادبی ، هنری ، سیاسی واجتماعی ما درحقیقت ستم بزرگی است که همه برایشان روا می دارند. ما باید این شخصیتها را بشناسیم تا دینی را که واقعاً برگردن مان دارند، ادا کرده باشیم . درغیرآن هرگاه نام اکرم عثمان را ازاین مقالات زدوده وبه جای آن نامهای به طورمثال رهنورد زریاب ، صبورالله سیاه سنگ ، لطیف ناظمی و... را بگذاریم ؛ چه کسی توان آن را دارد تا بگوید این صفات ذکرشده درمورد نویسندگان متذکره غلط اند.

به هرحال 70 سالگی اکرم عثمان را به وی وبه همه تبریک می گوییم . دریغا ، که با چنین مناسبت مهمی نتوانیستیم وی را درابعاد مختلف کارش اندکی بیشتروبیطرفانه ترمعرفی نماییم ؛ بشناسیم وبشناسانیم .به امید 100 سالگی اکرم عثمان ودرآرزوی برخورد آگاهانه ترنسبت به وی وسایربزرگان این سرزمین .

رتبيل آهنگ

درمورد برخی ازگوشه های زندگی اکرم عثمان اززبان خودش به بخش صوتی این صفحه مراجعه فرمایید.