حکومت و پارلمان افغانستان در سال 1388

انتخابات چالشزا

در اوایل ماه حمل سال 88، در پی تعویق انتخابات ریاست جمهوری، دادگاه عالی کشور اعلام کرد که رییس جمهور کرزی میتواند تا زمان برگزاری انتخابات به کارش ادامه دهد. براساس قانون اساسی کشور، انتخابات ریاست جمهوری میبایست پیش از ماه جوزا برگزار میشد و کار رییس جمهور در اول ماه جوزا پایان مییافت.

وقتی کمیسیون انتخابات اعلام کرد که انتخابات ریاست جمهوری در 29 اسد برگزار میشود، حامد کرزی از دادگاه عالی خواست که در مورد سه ماه خلای قدرت، تصمیم بگیرد. دادگاه عالی، به حضور رییس جمهور در پست ریاست جمهوری تا برگزاری انتخابات حکم داد، که واکنش انتقادی اپوزیسیون و برخی نمایندگان پارلمان را در پی داشت.

به تاریخ پنجم ثور سال 88، ثبت نام نامزدان انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای ولایتی آغاز شد و در بیستونهم ماه اسد، انتخابات برگزار گردید.

انتخاب ریاست جمهوری که با چند ماه تاخیر در 29 اسد و در یک روز پرخشونت برگزار شد، جنجالهایی را در پی آورد. در این انتخابات، بعد از رسیدگی به شکایتها، حدود یکونیم میلیون آرا باطل اعلام شد.

به تاریخ بیستوهشتم میزان دور دوم انتخابات اعلام شد. کمیسیون انتخابات اعلام کرد که دور دوم انتخابات ریاست جمهوری، به تاریخ شانزدهم عقرب برگزار میشود.

به تاریخ دهم عقرب، داکتر عبدالله عبدالله، رقیب حامد کرزی در دور دوم انتخابات، اعلام کرده که در انتخابات شرکت نمیکند. داکتر عبدالله برای شرکت در دور دوم انتخابات، تبدیلی رییس کمیسیون انتخابات و حضور نمایندهاش در این کمیسیون را شرط گذاشته بود و خواهان تعلیق چند پست حکومتی گردیده بود. وقتی این شرایط از سوی رییس جمهور برآورده نشد، عبدالله گفت که در انتخابات دور دوم در شانزدهم عقرب، شرکت نمیکند.

در یازدهم عقرب، کمیسیون انتخابات به دلیل عدم اشتراک داکتر عبدالله در انتخابات، حامد کرزی را رییس جمهور کشور اعلام کرد. در همین روز، بان کی مون، سرمنشی ملل متحد در سفری به افغانستان با حامد کرزی و داکتر عبدالله دیدار داشت و پیروزی حامد کرزی، ساعاتی پس از دیدار بان کی مون با وی اعلام شد.

به تاریخ بیستوهشتم عقرب، رییس جمهور کرزی رسماً دور دوم ریاست جمهوریاش را شروع کرد. حامد کرزی که در حضور مهمانهای داخلی و خارجی صحبت میکرد، گفت مبارزه با فساد اولویت کاری او را در دور دوم ریاست جمهوری تشکیل میدهد، و وزیران کارا معرفی میکند.

اصلاحات در کمیسیون انتخابات

به تاریخ چهاردهم ماه جدی، نمایندگی سازمان ملل در کابل اعلام کرد که اصلاحات اساسی در کمیسیون مستقل انتخابات وارد گردد. بعد از جنجالهای انتخابات ریاست جمهوری 29 اسد، نمایندگی سازمان ملل در کابل گفت تمویل انتخابات پارلمانی افغانستان از سوی جامعه جهانی، مشروط به اصلاحاتی است که در این کمیسیون باید وارد گردد.

در سوم دلو سال 1388 کمیسیون انتخابات کشور اعلام کرد که انتخابات پارلمانی کشور که قرار بود در اول جوزای سال 1389 برگزار گردد، با حدود چهار ماه تعویق، در 27 سنبلهی همین سال برگزار میگردد.

در اول حوت، حامد کرزی در شروع آخرین دور کاری پارلمان کشور گفت برای افغانی کردن قانون انتخابات، تغییراتی را در آن وارد میسازد.

رییس جمهور کشور در شروع اجلاس کاری پارلمان کشور، گفت در پی ایجاد تغییرات در نهادهای انتخاباتی کشور است و پروسهی انتخابات را "افغانی" میسازد.

حامد کرزی براساس یک فرمان تقنینی، حضور سه عضو خارجی در کمیسیون رسیدگی به شکایتهای انتخاباتی را لغو کرد. این مساله، واکنشهای داخلی و بینالمللی را برانگیخت. سرانجام، سخنگوی رییس جمهور کرزی گفت که ممکن است حضور دو عضو خارجی در کمیسیون رسیدگی به شکایتهای انتخاباتی، از سوی رییس جمهور پذیرفته شود.

اما نمایندگان پارلمان و منتقدان حکومت میگویند اصلاحات اساسی در کمیسیون انتخابات، وارد نشده است. نمایندگان میگویند؛ رییس کمیسیون انتخابات باید از مجلس نمایندگان، رای اعتماد بگیرد.

رویارویی پارلمان با حکومت و تاثیرپذیری از آن

روابط پارلمان کشور و حکومت در سال 88، با فراز و نشیبهایی همراه بوده است. پارلمان در این سال، 49 مورد تصویب داشته است.

صالح محمد سلجوقی، نایب منشی مجلس نمایندگان: "طی سال کاری گذشتهای (1388) که ولسی جرگه داشت، یعنی اجلال هفتم و هشتم سال چهارم تقنینی، ما توانستیم 43 مورد از اسناد تقنینی را مورد تصویب قرار بدهیم که آنها شامل طرح قانون، تصدیقنامهها، موافقتنامهها و کنوانسیونها بوده است". از این رقم، 9 مورد از طرحهای تصویبشدهی پارلمان، از سوی حکومت مسترد شده است.

در ماه حمل سال 88، پارلمان کشور قانون جنجالبرانگیز احوال شخصیهی اهل تشیع را به تصویب رساند و رییس جمهور آن را توشیح کرد. این قانون، اعتراض گستردهی مدافعان حقوق زنان را در پی داشت و با انتقادهای زیاد داخلی و بینالمللی، تعدیل گردید.

نمایندگان مجلس میگویند حکومت مصوبات مجلس را به اجرا نمیگذارد و این باعث شد که روابط حکومت و پارلمان، "تبدار" گردد.

سلجوقی میگوید:"آنچه که سبب شده است که رابطه میان قوه مقننه و قوه مجریه را مقداری تبدار بسازد، کمتوجهی و کم اعتبار بخشی به فیصلهها و مصوباتی است که از جانب ولسی جرگه به حکومت روان شده".

در زمانی که رقابتهای انتخاباتی داغ بود، جلسات عمومی مجلس نمایندگان عملاً تعطیل بود. بسیاری نمایندگان در کمپاینهای انتخاباتی نامزدان ریاست جمهوری مصروف بود.

نمایندگان برخورد غیرمنتظره با وزیران پیشنهادی آقای کرزی داشتند.

در دور اول رای اعتماد پارلمان به کابینه، از 24 وزیر معرفی شده، هفت وزیر تایید شدند و هفده نامزد وزیر دیگر، رد شدند. در مرحلهی دوم، به تاریخ 26 جدی، از جمع هفده وزیر کابینهی پیشنهادی، ده وزیر رد و هفت وزیر تایید شدند. تاهنوز، وزارتخانههای باقی مانده توسط سرپرست اداره میگردند.

احمد ضیا رفعت، استاد دانشکدهی ژورنالیزم دانشگاه کابل میگوید: "آنچه جالب توجه است، این است که علیالظاهر ولسی جرگه در انتقاد و رویارویی صریح در برابر حکومت قرار دارد، از آن طرف دیگر، در موردهایی باز میبینیم که همین ولسی جرگه تحت تاثیر بعضی از خواستههای حکومت قرار گرفته است".

نمایندگان میگویند در سال 88، تصمیمهای مهم ملی مانند برگزاری کنفرانسها و طرح برنامههای توسعهای، با مجلس در میان گذاشته نشده است.

مصالحه با طالبان

مصالحه با طالبان، از موضوعات اساسی حکومت در سال 88 بوده است، اما تاهنوز نتایج روشنی در قبال نداشته است.

به تاریخ یازدهم دلو، رییس جمهور حامد کرزی گفت که برای مصالحه با طالبان، شورایی را تشکیل میکند. حامد کرزی بعد از کنفرانس لندن در کابل گفت که این شورا، جدا از جرگهی صلح است که در بهار آینده برگزار میگردد.

به تاریخ هفتم دلو و در پی درخواست حکومت افغانستان از شورای امنیت ملل متحد، نام پنج تن از سران طالبان از لیست محدودیتهای این سازمان حذف شد. حذف نام سران طالبان، از نظر دولت افغانستان شرطی برای آمادگی این گروه برای مذاکره پنداشته میشود. افرادی که نام شان از لیست محدودیتهای شورای امنیت حذف شد، هیچکدام در صفوف طالبان نبودند بلکه برخی آنها، در دولت ایفای وظیفه میکردند.

در همین حال، نهادهای مدنی و مدافع حقوق بشر نیز همواره در طول این سال، خواهان شفافیت در مذاکره با طالبان شده و تاکید کرده اند که ارزشهای قانونی به دست آمده در چند سال گذشته، قربانی معاملات سیاسی نگردد.

مبارزه با فساد

با وجود آن که همواره در داخل و خارجی در امر مبارزه با فساد تاکید شده، اما تلاشها نتیجهی ملموسی نداشته است. کمیسیونهای چندگانه در این راستا فعالیت میکنند، و هر از گاهی از دست داشتن مقامهای بلندرتبه در فساد نیز صحبت میشود، اما هنوز این چهرهها معرفی نشده اند.

به تاریخ 24 قوس، حامد کرزی کنفرانس سه روزهای برای یافتن راههای مبارزه با فساد را تدویر کرد. حامد کرزی در این کنفرانس، خارجیها را به ایجاد حکومت موازی متهم کرد و گفت بخشی از فساد در افغانستان، ریشهای خارجی دارد.

دسترسی به خدمات و آسیبپذیری مردم

حوادث طبیعی هر از گاهی از مردم افغانستان قربانی میگیرند. به تاریخ نهم دلو، برفکوچ سنگین در شاهراه سالنگ باعث تلف شدن حدود 190 نفر گردید. همچنان برفکوچهای کوچک دیگر در مناطق مرکزی کشور نیز خساراتی به مردم وارد نمود. در این حادثه، تعداد زیادی در اثر این حادثه، زخمی شدند.

در اواسط ماه ثور، جاری شدن سیلابها در شمال، غرب و شرق و مناطق مرکزی افغانستان باعث کشته شدن حدود صد نفر و تخریب خانههای مسکونی و زمینهای زراعتی گردید.

اما مقامهای حکومتی میگویند که دستآوردهایی در سال جاری وجود داشته است. به طور مثال، در عرصهی صحت و معارف، دسترسی مردم به خدمات، گسترش یافته است.

وزارت صحت عامه در هفدهم ماه حمل اعلام کرد که 85 درصد مردم به خدمات بهداشتی دسترسی دارند. وزارت صحت عامه گفت که با ایجاد 1600 مرکز صحی در کشور، 26 درصد مرگ و میر کودکان زیر پنج سال کاهش یافته است.

در پانزدهم حوت، با آغاز سال تعلیمی جدید، حامد کرزی گفت که پنج میلیون کودک سن مکتب، از تعلیم محروم هستند. به گفتهی رییس جمهور کرزی، این رقم 42 درصد از کل کودکان سن مکتب را تشکیل میدهد.

فاروق وردک، وزیر معارف کشور گفت که اکنون هفت میلیون دانش آموز در 12 هزار مکتب، مشغول آموزش اند و در سال جدید تعلیمی، یک میلیون به این رقم افزوده میشود.

این درحالی است که به تاریخ 27 جدی، کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان وضعیت کودکان افغان را، نگران کننده خواند. به گفتهی این کمیسیون، با افزایش خشونت علیه کودکان، ناامنیها تلفات سنگینی را به کودکان وارد کرده است. این کمیسیون گفت تنها 260 کودک، بر اثر حملات و درگیریهای مسلحانه، جان باخته اند.

با این همه، هنوز وضعیت زندگی عادی مردم، تغییر نکرده است.

احمد ضیا رفعت میگوید: "حکومت کمتر چهرههایی در اختیار دارد که از توانایی مدیریت و دانایی لازم، برای پیریزی سیاستهای کلان ملی برخوردار باشد. خوب، ولی به صورت طبیعی با گذشت زمان حکومت وضعاش بهتر شده رفته است، اما خوب شدن حکومت خیلی بطی بوده است و کند".

اقدامهای مورد انتقاد

حکومت افغانستان اقدامهایی نیز داشته است که به شدت مورد انتقاد بوده است. تلاش برای محدود ساختن اطلاعرسانی از حملات تروریستی و اقدام به فلتر کردن برخی سایتها، نگرانی برانگیز بوده است.

به تاریخ نهم حوت، حکومت اعلام کرد که فلتر انترنت آغاز میشود. مقامهای وزارت مخابرات و اطلاعات و فرهنگ گفتند سایتهای پورنوگرافی و سایتهایی که مواد مخدر و قمار و سایر مسایل غیراخلاقی را ترویج میکنند، فلتر میکنند. اما تاکید کردند که فلتر این سایتها، در مغایرت به تعهد به آزادی بیان قرار ندارد.

ولی، برخی خبرنگاران و دستاندرکاران رسانهای، با آن که مخالف بسته شدن چنین سایتهایی نیستند، ولی نگران اند که این اقدام، در برگیرندهی برخی سایتهای انتقادی نیز نگردد. خشونت علیه خبرنگاران نیز در جریان سال 1388، افزایش یافت.

همچنان، در اوایل ماه جوزا، مقامهای محلی ولایت نیمروز، یازده عنوان کتاب را "غیرمجاز" تشخیص داده، به آب هیرمند انداختند. ابراهیم شریعتی، ناشر و واردکنندهی این کتابها گفته بود که در میان این کتابها که حدود 25 تن بود، هیچ کتاب غیرمجازی شامل نبود و بسیاری این کتابها در بازار کتاب افغانستان به فروش میرسند. این اقدام مقامهای محلی نیمروز، واکنش زیاد نویسندگان و حلقههای فرهنگی را برانگیخت. اما هنوز نتایجی که ناشی از پیگیری شدن از واقعه بوده باشد، دیده نمیشود.

همچنان بسیاری نمایندگان و گروههای سیاسی، حکومت را به نقض قانون اساسی متهم میکنند.

عارف فرهمند

ویراستار: یاسر