جاذبههای توریستی در سرزمین ملا نصرالدین
۱۳۹۰ خرداد ۲۷, جمعه
همین جا عرض کنم که شما عزیزان احتمالاً سال آینده نام مرا در احصاییۀ توریستان سال 2011 ترکیه خواهید دید. اما این خبر مسرت بخش باعث نمی شود بگویم که در سال 2010 میلادی چهار میلیون آلمانی رخصتی های سالانه را در ترکیه گذشتانده اند. خوب، از جمع 29 میلیونی که توریستانه چندی در آب و هوای ترکیۀ سال 2010 نفس کشیده باشند، چهار میلیون هم آن قدرها کم نیستند. مخصوصاً که ندانیم، درآمد ترکیه در سال گذشتۀ میلادی از این راه 21 میلیارد دالر بوده است.
تا به ترکیه نرسیده بودم، نمیدانستم که این کشور در زمینۀ توریزم مقام هفتم را در جهان دارد، ورنه به هر حیلهیی که میشد، میان این مقام و سفر خود به این سرزمین یک رابطه برقرار میکردم. ترکیه در نظر دارد که تا صدمین سال تأسیس جمهوریت یعنی 2023 میلادی، سالانه 50 میلیون توریست را جلب کند و 50 میلیارد دالر از این راه به دست بیاورد.
چند روزی را در ساحل شهر الانیا گذشتاندم، جایی که ده هزار آلمانی مقیم شده اند و پرتیراژترین روزنامه آلمان (بیلد سایتونگ) برای این شهر جداگانه نشرات مخصوص دارد. علاءالدین کیقباد در قرن سیزدهم میلادی نام شهر را "علائیه" گذاشته بود. شهر زیبایی که قلعۀ سلجوقی بر روی تپۀ شهر از قرن سیزده از یادگارهای حکومت سلجوقیان بود. در این قلعه هم مسجد و هم کلیسا وجود داشت.
در شهر که میگشتم به کسی برخوردم که وقتی جواب سلامش را به ترکی دادم شروع کرد به ترکی گپ زدن با من. ترکی نمیدانستم و پرسید که از کجا آمده ام. گفتم از آلمان. به آلمانی گفت: ولی آلمانی اورجینال که نیستی؟! گفتم با مهارتی که امروز چین در کاپی کردن دارد، دیگر هیچ چیزی اوریجینال نیست. اشاره کرد به سوی برجی که در نزدیکی ما قرار داشت و گفت آن است قلعۀ سرخ؛ زیبا و قدیمی.
شنیدن تلفظ ترکی "قلعۀ سرخ" مرا به یاد قزل قلعۀ خود ما انداخت. باید اضافه کنم که این یگانه شباهتی بود که میان تبلیغ برای جاذبۀ توریستی ما و ترکیه به چشم میخورد. بعد از آن هرجا میرفتم میخواستم میان توریزم در ترکیه و افغانستان رابطه برقرار کنم که نمیشد. در یک دکان وقتی گفتم که از افغانستان هستم فوراً گفت: ها! بن لادن؟
دیدم آن رابطهای که من میخواهم با توریزم برقرار کنم، با تروریزم برقرار میشود. باید قبول کرد که در تعیین تمام رابطهها، این تنها ما نیستیم که نقش داریم، گویا هزار نکتۀ باریکتر ز مو این جا بوده است.
یک غار بود که به عنوان جاذبۀ توریستی مردم را به سویش میکشاندند. گفتند در قدیم دزدان دریایی زنان اسیر را در آن نگهداری میکردند. در آنجا به ذهنم رسید که از اینگونه غارها در افغانستان بیحساب وجود دارد. مثلاً چرا نشود که از غارهای توره بوره که امروز دیگر شهرت جهانی دارد به حیث پناهگاه قدیمی بن لادن که شهرت اوهم دیگر فراتر از کرۀ خاکی ما است، استفادۀ توریستی کرد؟ یا مثلاً غاری را که طالبان در زندان قندهار حفر کرده اند، میشود روزی به حیث جاذبۀ توریستی به مردم نشان داد و از آن به نان و نوایی رسید.
شب که با خود فکر کردم، به این نتیجه رسیدم که اندیشههای توریستان مثل معلومات شان در مورد کشوری که به آن سفر کرده اند، سطحی است. با خود گفتم، ما کجاییم در این بحر تفکر تو کجایی. آنجا را افغانستان میگویند. وقتی موزیم ملی آن در یک ماه بین 50 تا 60 بازدیدکننده خارجی داشته باشد، دیگر باید گلیم توریزم را در آن جمع شده دانست. از طریق رسانهها اطلاع مییابیم که امروز بیشتر از 400 شرکت سیاحتی خصوصی در افغانستان وجود دارد. وقتی مسوول یکی از این شرکتها در یک مصاحبه میگوید که در جریان یک سال فقط یک توریست به آنها مراجعه کرده است، باید قبول کرد که در این بخش یک کارستان کار برای انجام دادن وجود دارد.
از سال 1337 خورشیدی که مؤسسۀ توریزم به وجود آمد، راهی دراز طی شد تا در 1356 خورشیدی شمار توریستها در افغانستان به 140 هزار و عاید سالانه از این راه به 17 میلیون دالر برسد. وقتی هرات با داشتن حدود 820 بنای تاریخی ثبت شده و شمول در برنامۀ "هزارشهر و هزار زندگی" امروز اما نمیتواند جز تعداد انگشت شمار توریست را جلب کند، در مورد جاهای دیگر چه باید گفت؟
ترکیه زیرکانه از هرآنچه برای جذب توریستها مورد استفاده است، کار گرفته است. کانون ملانصرالدین در سال 2006 میلادی درخواست کرد که آق شهر، جایی که مقبرۀ ملانصرالدین قرار دارد، به عنوان مرکز دنیا اعلام شود. ادارۀ ثبت اسناد، آق شهر را برای ده سال مرکز دنیا اعلام کرد. منبع استناد آنها نیز این فکاهی مشهور بود:
ملانصرالدین را پرسیدند، مرکز دنیا کجاست. چند قدم اینسو و چند تا هم آنسو مانده، بعد دستار را بر زمین گذاشت و گفت: اینجا. گفتند از کجا میدانی؟ گفت اگر باور ندارید، بروید اندازه بگیرید!
نکته سنجی و ظرافت ترکها قابل ستایش است. به این استعداد من یکبار دیگر وقتی برخوردم که یک دکاندار جوان میخواست چیزی را به من بفروشد. نام او محمد تازه بود. کارت ویزیت خود را برایم داد. به ایمیلش نگاه کردم نوشته بود: محمد فِرِش (همان فرش انگلیسی به معنای تازه). بالاتر از این میشود به روز بود؟
یادداشت: عکس هایی از مناطق توریستی ترکیه را اینجا ببنید.
نویسنده: یما ناشر یکمنش
ویراستار: عارف فرهمند