بيماري ملک عبدالله و سرنوشت نامعلوم سلطنت در سعودی

اين درحالي است که عربستان سعودي بزرگترين کشور صادر کننده نفت در جهان بوده و خطر بروز تنش هايي در مورد جانشيني شاه اين کشور وجود دارد. ملک عبدالله، پادشاه عربستان سعودي روز دو شنبه جهت تداوي به دليل لخته شدن خون و فتق فقرات اش عازم نيويارک شد.

شهزاده سلطان، وليعهد شاه اين کشور روز يکشنبه پس از دو ماه اقامت در مراکش و به دنبال حدود دو سال مشکلات صحي نامشخص، به رياض برگشت.

برعکس گذشته که در چنين مواردي بسيار با ابهام برخورد مي شد، اظهارات رسمي هفته گذشته در مورد وضع صحي شاه عربستان سعودي، بيانگر آرزومندي جهت اطمينان دادن به واشنگتن، متحد چندين دهه اين کشور است. اين اظهارات حاکي اند که خانواده حاکم در شرايط دشوار با همچو مسائل با متانت برخورد مي کند.

جمال خاشوجي، خبرنگار سرشناس عربستان سعودي که با شهزادگان روابط نزديک دارد، گفته است: "همه بايد بدانند که ما داراي چنان سيستمي مي باشيم که در اوضاع غيرمنتظره مسائل را حل کند. ما مي دانيم که شهزاده سلطان بيمار است و ما مي دانيم که شاه بيمار است".

او گفته است: "خلائي به وجود نخواهد آمد، چون شوراي بيعت همه مسائل را تشخيص کرده است. در اين جا سيستمي وجود دارد». اشاره او به آن وفاقي است که بايد در بين شهزادگان کليدي در مورد جانشين ملک عبدالله به وجود آيد.

هرچند عربستان سعودي يک پنجم ذخاير نفت خام را در کنترول دارد، سهم بزرگي از درآمد نفتي به دست مي آورد و متحد ايالات متحده امريکا است، اما پارلمان انتخابي و احزاب سياسي ندارد. پادشاه عربستان سعودي بين 86 تا 87 سال دارد و وليعهدش فقط چند سال از او کوچک تر مي باشد.

عربستان به مثابه محل اماکن مقدسه اسلامي و زادگاه اسامه بن لادن رهبر شبکه تروريستي القاعده، نقش کليديي در مبارزه جهاني عليه افراط گرايي اسلامي دارد.

ملک عبدالله روز دو شنبه برای تداوی عازم نیویارک شد. پس از حملات يازدهم سپتمبر سال 2001 در نيويارک و واشنگتن که عاملان آن عمدتا شهروندان سعودي بودند، اهميت اين اصلاحات افزايش يافت.

وضعيت نامعلوم

با اين حال، هنوز هم وضعيت صحي پادشاه و وليعهدش، و اين که بر سرنوشت سياست هاي ملک عبدالله چه خواهد آمد، روشن نيست. ديپلومات هاي غربي در رياض - که تحليل سياست و اقدام هاي شخصي در اين کشور اسلامي را به دليل محرمانه بودن شان، ازنگاه قوانين بازي حاکم با کرملين مقايسه مي کنند - مي گويند در اين زمينه چيزي نمي دانند.

هفته گذشته خبرگزاري دولتي عربستان سعودي گزارش داد که شهزاده مطاب کنترول گارد ملي را در دست مي گيرد. این خبر حاکي از آن است که شاه کنترول آن را رها کرده است.

مي يمني، يک تحليلگر عربستان سعودي مقيم لندن، گفته است: "جايگاه عربستان سعودي در رابطه با يمن، عراق، ايران و افغانستان، اکنون چنان مهم است که واشنگتن و همه غرب واقعاً به ثبات عربستان سعودي نياز دارند".

در حالي که رسانه هاي رسمي مي خواهند وحدت خانواده سلطنتي عربستان سعودي را به نمايش بگذارند، در ميان شهزادگان ارشد در مورد اين که چه کسي اداره کشور را به دست بگيرد و نیز ابقاي مقام ها براي پسران شاه، تشنج وجود دارد.

حکمرانان عربستان سعودي همه پسران سعود ابن عبدالعزيز بوده اند و اکنون 18 ميليون جمعيت عربستان سعودي مي خواهند شاهد آن باشند که تخت و تاج از دست پيران به يک نسل جوان تر منتقل شود.

ملک عبدالله سال گذشته شهزاده نايف، وزير داخله اين کشور را که برادر اندر نسبتاً جوانترش است و قريب 76 سال دارد، به حيث معاون دوم نخست وزير مقرر کرد تا نشان بدهد که در غياب شاه و وليعهد چه کسي قدرت را در آن کشور به دست گيرد.

نايف نفوذش را از صدور اعلاميه هاي اقتصادي به امور امنيتي گسترش داده و بسياري از وبسايت ها عکس هاي او را در کنار عکس هاي ملک عبدالله انتشار مي دهند.

ميراث هاي شخصي

به نظر مي رسد که نايف نسبت به اصلاحات اجتماعي و اقتصادي ملک عبدالله به شمول تلاش ها براي کاهش نفوذ دستگاه مذهبي تندرو آن کشور که قوانين سخت شرعي را تجويز مي کند، چندان علاقه مند نباشد.

شاه عربستان سعودي پس از ارتقا دادن مقام پسرش به روز يک شنبه دوران کار برخي از کليدي ترين حاميان اصلاحات ش را تمديد کرد. اين تصميم شاه شامل تقويت موضع شيخ عبدالغزيز الشيخ مفتي اعظم عربستان سعودي و عدل الجبير سفير آن کشور در واشنگتن نيز مي باشد.

تيودور کاراسيک، تحليلگر امور دفاعي و امنيتي در دبي سياست خارجي را عامل ديگر در انتخاب جانشيني نايف مي داند. او مي گويد: "برداشت من اين است که نايف در مورد ايران جدي تر است ، بنابر اين مي تواند اين منجر به تغيير سياست خارجي شود".

سيمون هندرسن، يک تحليلگر مقيم واشنگتن مي گويد برگشت شهزاده سلطان تنها مبين اين نيست که مي خواهد پادشاه شود، بلکه همچنان مي خواهد پس از آن که مقام مطاب ارتقا داده شد، موضع خانواده اش را تحکيم بخشد. خالد، پسر سلطان معاون وزير دفاع و محمد پسر سلطان معاون وزير داخله است.

هندرسن مي گويد: "شايد سلطان تا جايي زير فشار بوده باشد تا به کشور برگردد". تحليلگر نامبرده علاوه مي کند که به دست گرفتن رياست هفتگي کابينه توسط سلطان به روز دو شنبه، علامت تصميم او براي باقي ماندن در راس امور است.

معلوم نيست تا کجا سلطان خواهد توانست در غياب ملک عبدالله اداره امور را به دست گيرد. رسماً گفته مي شود که او به طور عادي کار مي کند اما ديپلومات ها مي گويند او در امورد دولتي کمتر فعال است، زيرا بيماري سرطان دارد.

پس از آن که ملک فهد بر اثر يک خونريزي مغزي ناتوان شده بود، عبدالله عملاً براي سال ها زمام امور را به دست داشت. خالد الدخيل، کارشناس سياسي عربستان سعودي در اين مورد مي گويد:" اين نخستين باري نيست که همچو حرکاتي اتفاق مي افتد".

رويترز / رسول رحيم

ويراستار: عارف فرهمند