اپوزیسیون ایران کجاست؟

"در حال حاضر نارضایتی یگانه عاملی است که مردم را در ایران متحد می کند." این ارزیابی احمد سعیدآبادی از اوضاع سیاسی ایران است. سعید آبادی در جمله معروف ترین خبرنگاران در ایران است و در سال ۲۰۱۰ جایزه انجمن جهانی رسانه‌های خبری (WAN-IFRA) را به دست آورد. او مقالاتش را در کانال تلگرام نشر می کند.

او از نوشتن در رسانه های ایرانی و نیز شبکه های اجتماعی خودداری می کند. او می گوید که دلیل این کارش ترس از پیگرد و مجازات نیست، بلکه وضعیت برای تحلیل و دیالوگ عاقلانه مساعد نیست: "کسی که در راستای تغییر رژیم تبلیغ نمی کند، به سرعت به عنوان طرفدار رژیم دسته بندی می شود و مورد حمله قرار می گیرد، به خصوص در شبکه های اجتماعی".

"بدیلی برای اصلاحات وجود ندارد"

برای این خبرنگار این نکته روشن است که نظام سیاسی در ایران باید به اصلاحات تن دهد، زیرا گزینه دیگری ندارد. سعیدآبادی چند بار در ایران زندانی شده است. او در آخرین مورد در ماه جون ۲۰۰۹ بعد از انتخاب مجدد احمدی نژاد به مقام ریاست جمهوری با شماری از خبرنگاران و فعالان دیگر بازداشت شد و شش سال را در زندان سپری کرد.

اکثریت آنها مانند سعیدآبادی به اتهام تحریک مردم و تبلیغات علیه جمهوری اسلامی در محکمه‌های نمایشی به زندان محکوم شدند. از زمان انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ همواره از این اتهام استفاده می شود تا منتقدان و دگراندیشان وادار به سکوت شوند و تشکیل یک اپوزیسیون سازمان یافته در نطفه خفه گردد.

"گروه‌های بی‌تاثیر اپوزیسیون در خارج"

سعیدآبادی می گوید: "در ایران اپوزیسیونی که بتواند نارضایتی همه اقشار جامعه را متحد و سازماندهی کند‌، وجود ندارد. گروه های متعدد خارج از ایران خود را به عنوان اپوزیسیون تلقی می کنند. از نظر من هیچ یکی از آنها فرصت جدی برای کسب موافقت و حمایت در داخل کشور ندارد."

در غرب نیز این گروه ها نمی توانند روی حمایت این کشورها حساب کنند. براساس یک گزارش خبرگزاری امریکایی "بلومبرگ" که در آغاز ماه جنوری نشر شد، مایک پومپئو وزیر خارجه ایالات متحده امریکا به دیپلومات های کشورش دستور داده است که تماس با گروه های اپوزیسیون ایرانی را محدود سازند. این خبرگزاری توضیح داده است که در غیر آن تلاش های ایالات متحده امریکا برای توافق همه جانبه با رهبری ایران با خطر مواجه می شود. ایالات متحده امریکا امیدوار است که با دستیابی به چنین یک توافقی از "عملکردهای بی ثبات کننده" ایران جلوگیری کند.

سازمان "مجاهدین خلق" یکی از این گروه ها است که ایران آن را به عنوان یک سازمان تروریستی دسته بندی کرده است. این سازمان در جنگ هشت ساله میان ایران و عراق، از عراق حمایت کرده بود. براساس گزارش خبرگزاری "بلومبرگ"، سازمان "مجاهدین خلق" در گذشته تماس های معاملاتی با رودی جولیانی وکیل مدافع ترامپ و نیز با جان بولتون داشته است.

فرزند شاه از "سردرگمی" در غرب سخن می‌گوید

از دید سعیدآبادی، برای ایجاد یک اپوزیسیون در خارج، ممکن است محمد رضا پهلوی فرزند شاه پیشین ایران مطرح شود. او توضیح می دهد: "دقیقاً در میان ایرانی‌های جوان‌تر، شماری تمایل به یک شاه و گذشته‌ای دارند که آنها با آن آشنا نیستند و آنها در اعتراض های شان از او نام می‌برند."

با وجود آنکه این پسر ۵۹ ساله شاه از نظر سیاسی فعال است، اما امیدواری زیادی به حکومت دونالد ترامپ ندارد. او در یک مصاحبه با روزنامه آلمانی "دی ولت" به تاریخ ۲۶ جنوری گفت که "امکانات برای تغییر رژیم" در ایران در زمان حاضر "بسیار زیاد" است. اما او می‌گوید که ایالات متحده امریکا به دلیل مشکلات در سیاست داخلی، در سیاست‌اش علیه ایران دچار نوعی «سردرگمی» است.

از دید او این مساله در مورد اروپایی‌ها هم صدق می‌کند که مدت طولانی به این امید بودند که بحران را می‌توان از طریق دیپلوماتیک حل کرد، اما این امید به صورت فزاینده به یک تصور باطل تبدیل می‌شود. محمد رضا پهلوی افزوده است که او خود را در یک ایران دموکراتیک برای یک مقام معین نامزد نمی‌کند و در صدد کدام منصب مشخص نیست.

"ما باید واقعبیانه فکر کنیم"

رضا علیجانی، خبرنگار و نویسنده ایران در ارتباط با اعتراض‌های اخیر گفت: "جمهوری اسلامی ایران در حال سرنگونی نیست. ما باید واقعبیانه فکر کنیم." علیجانی که در سال‌های دهه ۱۹۸۰ زندانی بود و حالا در تبعید در فرانسه به سر می برد، افزود: "نگاهی به تاریخ و سیاست خارجی جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که این نظام تا آخرین لحظه مقاومت می‌کند و زمانی تسلیم می‌شود که راه دیگری وجود نداشته نباشد. ما در مذاکرات اتومی شاهد این واقعیت بودیم که ۱۳ سال طولانی طول کشید."

از  دید علیجانی این نمونه سیاست خارجی نشان می‌دهد که فشار رو به افزایش می‌تواند در داخل کشور موثریت داشته باشد: "فشار وجود دارد، اما باید کانالیزه شود. همه اقشار جامعه ناراضی هستند. آنها خواست‌های مختلف دارند: از بهبودی وضعیت اقتصادی تا آزادی‌های بزرگ‌تر اجتماعی - سیاسی. ما باید راهی بیابیم که به همه اقشار جامعه این امکان فراهم شود که توسط اعتراض‌های صلح آمیز، قدرتمندان را با خواست‌های شان به چالش بکشند. به طور مثال  با اعتصاب‌ها. اما چنین چیزی باید توسط عامه مردم مورد حمایت گسترده قرار گیرد."

منظور علیجانی سقوط نظام نیست، بلکه اصلاحات درازمدت است که باید تدریجاً عملی شود. او یک دیالوگ قوی و همبستگی در جامعه مدنی را پیشنهاد می‌کند، اموری که از فعالیت در شبکه‌های اجتماعی فراتر رود.

شبنم فون هاین/ ح. م.