ادعای پیامبری یک مرد افغان؛ توهمی ناشی از اختلال روانی؟

زلمی مردی میان سال است که ویدیوهایش در شبکه های اجتماعی این روزها هزاران بار اشتراک گذاری شده و در جامعه اکثرا مسلمان افغانستان به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است. نشر این تصاویر پای مسئولان شورای علما و ریاست ارشاد، حج و اوقاف را برای مباحثه به خانه وی کشاند.

عبدالخالق حقانی، رئیس ارشاد، حج و اوقاف هرات به دویچه وله گفت: «این فرد یک سال پیش نیز ادعا کرده بود که مهدی آخرالزمان است. در همان وقت از وی دعوت شده بود و وی از باورش منصرف شده بود. در چند روز اخیر ادعا کرده که پیامبر آخرالزمان است.» وی اضافه کرد: «وی کلمه طیبه را می خواند و دیگر پیامبران را قبول دارد، اما می گوید قرآن به وی نیز وحی شده و آخرین پیامبر است.»

بازداشت خشونت آمیز

روز چهارشنبه تصویری در شبکه های اجتماعی نشر شد که آقای حقانی را در خانه این فرد در حال مباحثه با وی نشان می داد. اندکی پس از آن تصویری نشر شد که پولیس این فرد را با اعمال خشونت بازداشت می کند. عبدالوهاب ولی زاده، سخنگوی فرماندهی پولیس هرات به دویچه وله گفت: «فردی که باشنده ناحیه نهم است، در ویدیوهایی در شبکه های اجتماعی ادعای پیغمبری کرده است. پولیس در تفاهم و هماهنگی با شورای علما و ریاست ارشاد، حج و اوقاف این فرد را بازداشت کرد.» وی در مورد "اعمال خشونت پولیس" گفت: «اقاربش مقاومت می کردند و با پولیس درگیر شدند. یک مامور پولیس نیز از ناحیه سر زخمی شده است».

اما رئیس ارشاد، حج و اوقاف گفت این فرد به خاطر حفظ جانش دستگیر شده است: «پس از مباحثه من از خانه اش بیرون شدم و میان راه بودم که از حوزه نهم تماس گرفتند که مردم پیش روی خانه اش جمع شده و قصد جانش را دارند. تصمیم بر این شد که پولیس وی را به خاطر حفظ جانش بازداشت کرده و به نظارتخانه ببرد.» سخنگوی پولیس نیز اضافه کرد: «وی حالا در بخشی ویژه نظارتخانه پولیس است تا دیگر زندانیان به وی آسیبی نرساند.»

فردی سالم یا بیمار روانی؟

سمیه بهبودی، یک روان کاو و روان درمانگر در هرات در مصاحبه با دویچه وله گفت که تصویرهای این فرد را در شبکه های اجتماعی به دقت دیده است و رفتارش را نظارت و تحلیل کرده است: «فردی که ادعای پیامبری کرده، علایم اختلالات بیماری های روانی شیزوفرنی، بایپولر و مانیا را دارد. در فاز مانیا فرد دچار هذیان و اختلال خود بزرگ بینی می شود. مثلا ادعا می کند که به وی وحی می شود و پیامبر یا امام است.»

وی افزود عوامل محیطی باعث به میان آمدن بیماری های روانی می شوند: «بدون شک دهه ها جنگ و خشونت های اجتماعی و خانوادگی باعث می شود که افراد دچار اختلالات روانی شوند». براساس آمار سازمان جهانی صحت و وزارت صحت عامه افغانستان، نیمی از جامعه این کشور دچار بیماری های روانی هستند و از اختلالات ناشی از آن رنج می برند.

به گفته بهبودی، جامعه افغانستان در مورد بیماری های روانی آگاهی کافی ندارد: «مقام ها باید بررسی کنند که فرد آیا شیاد و کلاه بردار است و برای نفع شخصی و شهرت به صورت آگاهانه این ادعا را می کند و یا دچار اختلالات روانی است و ناآگاهانه چنین ادعایی می نماید». وی اضافه کرد: «این بسیار مهم است که مقام ها وقتی به چنین افراد مراجعه می کنند، قبل از اینکه موضوع را پررنگ کرده و رسانه ای نمایند، با کمک روانشناسان و روان درمانگران متخصص درست تشخیص کنند که فرد جزو کدام دسته است».

عمومی سازی چنین مواردی قبل از تشخیص ممکن است جان یک بیمار روانی را به خطر اندازد. برخی از کاربران افغان در شبکه های اجتماعی گفته اند که "زلمی باید مثل فرخنده مجازات شود". فرخنده دختری بود که توسط گروهی از افراد خشمگین به اتهام کفرگویی در کابل به شدت لت و کوب گردید و به آتش کشیده شد.

به باور این روان درمانگر، جامعه نباید با مسخره کردن و خشونت با این افراد به شدت بیماری آنان بیافزاید: «افرادی که دچار چنین بیماری هایی هستند، نه تنها نباید مسخره شده، مورد خشونت قرار گرفته و یا دستگیر و زندانی شوند، بلکه درمان دارویی بسیار مهم است. حبس و منزوی ساختن این افراد به آنان کمکی نمی کند».

معذرت خواهی

پس از بازداشت ویدیویی از زلمی نشر شده که از مردم معذرت خواهی می کند. بهبودی در این مورد می گوید: «باید مشخص شود که این فرد تحت چه شرایطی معذرت خواهی کرده است. اگر دچار بیماری روانی باشد، قطعا در شرایط عادی معذرت خواهی نکرده و تحت شرایط خاص و دشوار مجبور گردیده است».

وی نیز تایید می کند افرادی که دچار چنین توهماتی اند، در جامعه افغانستان زیاد هستند: «من چندین بیمار دارم که فکر می کنند به آنها الهاماتی می شود و دچار توهم و هذیان هستند. اگر چنین افرادی مسخره شوند و مورد خشونت قرار بگیرند، ممکن است به خودشان یا دیگران آسیب برسانند».

حالا قرار است زلمی توسط پولیس هرات و به شکایت مردم و اداره های مربوط به سارنوالی معرفی و محاکمه شود. معلوم نیست سرنوشت وی چه خواهد شد، اما رئیس ارشاد، حج و اوقاف هرات گفت: «قرار است وی تحت معاینه طبی قرار گیرد و داکتران و متخصصان نظر بدهند که وی مشکل عصبی یا روانی دارد یا خیر.»

بسیاری از مردم افغانستان به خاطر اینکه بیماری روانی را شرم می پندارند، حاضر نیستند در مورد آن صحبت کنند. به باور روان شناسان، آگاهی دهی در مورد بیماری های روانی و عواقب آن به جامعه، می تواند باعث شود مردم برای درمان آن اقدام کنند. کفرگویی در افغانستان جرم پنداشته می شود و قبلا مواردی از بازداشت و زندان طولانی مدت برای افرادی به این اتهام وجود داشته است. آخرین مورد محمد زمان احمدی بود که پس از هفت سال زندان به اتهام کفرگویی در ماه مارچ سال جاری آزاد شد.

ر.ش/ن.ا