Φοινικέλαιο, το καταστροφικό

Στην Ινδονησία κάθε χρόνο τεράστιες εκτάσεις γης εκχερσώνονται για την παραγωγή φοινικέλαιου. Η πώλησή του είναι εξαιρετικά προσοδοφόρα, γιατί δεν υπάρχει προϊόν που να μην περιέχει λάδι από κοκοφοίνικα. Το παράδειγμα της Ινδονησίας φαίνεται ότι θα ακολουθήσουν κι άλλες χώρες της Ασίας, της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής, μια και η παγκόσμια ζήτηση θα διπλασιαστεί τα επόμενα χρόνια. Γιατί, είτε σε γλυκά, είτε σε καλλυντικά προϊόντα, είτε στα λεγόμενα ντελικατέσεν, το φοινικέλαιο υπάρχει παντού και αποτελεί το πιο διαδεδομένο φυτικό έλαιο της δυτικής καταναλωτικής κοινωνίας.

Αποδοτικό οικονομικά

«Αυτό οφείλεται στη σταθερότητα του φοινικέλαιου απέναντι στην οξείδωση και τον καύσωνα», υποστηρίζει ο Πέτερ Φέλερ από την Ομοσπονδιακή Ένωση της Γερμανικής Βιομηχανίας Τροφίμων. «Το φοινικέλαιο διαθέτει επίσης μια σειρά από ιδιότητες, που το κάνουν να ξεχωρίζει από τα άλλα φυτικά έλαια και να είναι αναντικατάστατο στη βιομηχανική διαδικασία. Αυτές οι ιδιότητες δεν αντικαθίστανται από άλλα φυτικά έλαια, όπως το ηλιέλαιο ή το σπορέλαιο».

Η εντατικοποίηση καλλιέργειας του κοκοφοίνικα οφείλεται και στην αποδοτικότητά του. Ένα εκτάριο καλλιέργειας αποδίδει 6 φορές περισσότερο λάδι από ότι η ίδια ποσότητα ελαιοκράμβης, κι αυτό επηρεάζει προς τα κάτω και την τιμή πώλησης. Όμως η καλλιέργειά του έχει καταστροφικές συνέπειες για τη ίδια τη φύση των χωρών που το παράγουν.

«Η βιοποικιλότητα των περιοχών καταστρέφεται μαζικά», υποστηρίζει ο Κλέμενς βαν ντε Ζαντ από την περιβαλλοντική οργάνωση Germanwatch. «Στις φυτείες κοκοφοίνικα συναντάμε μόνο ένα 10% όλων των ειδών πουλιών. Τα παρθένα δάση καίγονται, τα στρώματα από τύρφη πιάνουν φωτιά και αυτό οδηγεί σε τεράστια έκλυση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα».
Αν υπολογίσει κανείς με βάση τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, που απελευθερώνονται από τη καύση της τύρφης και των παρθένων δασών, διαπιστώνει ότι η Ινδονησία, η μεγαλύτερη χώρα εξαγωγής φοινικέλαιου, καταλαμβάνει την τρίτη θέση μετά την Κίνα και τις ΗΠΑ. Κινητήρια οικονομική δύναμη γίνεται το φοινικέλαιο και σε άλλες χώρες, Όλο και περισσότερο επενδύουν σε καλλιέργεια κοκοφοίνικα η Ταϊλάνδη, η Κολομβία, η Βραζιλία, η Νιγηρία, η Λιβερία και η Ουγκάντα.

Αειφόρο φοινικέλαιο

Η ζήτηση αυξάνεται και θα αυξηθεί περισσότερο τα επόμενα χρόνια, επειδή το φοινικέλαιο χρησιμοποιείται στη δύση και για παραγωγή ενεργείας. Εκτός αυτού στην Ευρώπη υπάρχει νόμος που επιβάλλει την παραγωγή ενέργειας από μείγμα καύσιμης ύλης. Μέχρι το 2012 το 10% της ορυκτής καύσιμης ύλης θα πρέπει να αποτελείται από βιοκαύσιμα, όπως το φοινικέλαιο. Η Κορίνα Χέλτσελ από την Γκρίνπις εντοπίζει εδώ και τον μεγαλύτερο κίνδυνο.

"Για την ώρα" λέει, "η βιολογική βενζίνη και η βιομάζα δεν παράγονται σε μεγάλες ποσότητες, αλλά εδώ πρόκειται για έναν ανερχόμενο τομέα, δηλαδή λόγω της αυξανόμενης ζήτησης φοινικέλαιου, τελευταία και για ενεργειακούς σκοπούς, θα αυξηθεί η παραγωγή του, και για την κάλυψη των αυξανόμενων αναγκών θα απαιτηθούν μεγαλύτερες εκτάσεις καλλιέργειας".

Από το 2003 κυκλοφορεί το λεγόμενο αειφόρο φοινικέλαιο. Προέκυψε από τις έντονες αντιδράσεις των περιβαλλοντικών οργανώσεων και οπτικοποιείται σε μια σφραγίδα οικολογικής καλλιέργειάς του, που δίδεται σε παραγωγούς που παράγουν φοινικέλαιο χωρίς να εκχερσώνουν παρθένα δάση. Ο Κλέμενς βαν ντε Ζαντ, αλλά και πολλές οργανώσεις καταγγέλλουν ότι οι έλεγχοι είναι επιπόλαιοι.

"Θα ήταν σημαντικό να γίνουν περισσότερες επενδύσεις στους ελέγχους", λέει. "Όταν πρόκειται για μια παγκόσμια αγορά της τάξης των 30 δις δολαρίων, αλλά για το σύστημα ελέγχου διατίθενται μόνο 500.000 δολάρια ετησίως, διαπιστώνει κανείς ότι δεν επαρκεί".

Αλλά ακόμη κι αν τηρείται η υποχρέωση αναγραφής του τρόπου παραγωγής, το ερώτημα που τίθεται είναι αν ο καταναλωτής έχει τη δυνατότητα να γυρίσει την πλάτη στα άπειρα προϊόντα που περιέχουν φοινικέλαιο, αφού δεν υπάρχει ακόμη υποκατάστατο.

Nicolas Martin/Ειρήνη Αναστασοπούλου

Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου ,