Τι έφερε η πτώση του Τείχους στους ξένους του Βερολίνου;

Τι έκαναν στις 9 Νοεμβρίου του 1989 οι ξένοι μετανάστες στο Βερολίνο, δυτικό και ανατολικό; Ξεχύθηκαν στους δρόμους μαζί με τους Γερμανούς; Αισθάνθηκαν ότι μαζί με την επανένωση της Γερμανίας ανοίγονται και γι’ αυτούς νέοι δρόμοι και προοπτικές;

Κάποιοι ξεχύθηκαν όντως μαζί με τους Γερμανούς στους δρόμους: ήταν οι λιγοστοί ξένοι εργαζόμενοι από τις τότε σοσιαλιστικές χώρες ή τις χώρες του τότε Τρίτου Κόσμου που ζούσαν στο Ανατολικό Βερολίνο.

Ο Βιετναμέζος Τρουόγκ Χαν, που εξακολουθεί να ζει και σήμερα στο Brenzlauer Berg του ανατολικού τμήματος του Βερολίνου, πήδηξε τότε το τείχος και πέρασε μαζί με άλλους ξένους και Γερμανούς στο δυτικό Βερολίνο. Γιατί; Για να αγοράσει «ζυμαρικά και σάλτσες». Η δύναμη της συνήθειας τον έσπρωξε να αγοράσει τα προϊόντα που πριν από την πτώση του τείχους τα έβρισκε «μόνον στη μαύρη αγορά»: «τα προϊόντα αυτά τα ανταλλάσσαμε. Δεν είχαμε ούτε ένα δυτικογερμανικό μάρκο. Αλλά ούτε στην αρχή, αμέσως μετά την πτώση του τείχους είχαμε χρήματα για να αγοράσουμε ένα σακάκι ή ένα παντελόνι.»

Πρακτικοί λοιπόν οι λόγοι που έκαναν τους λιγοστούς ξένους εργαζόμενους της πρώην Ανατολικής Γερμανίας να περάσουν το τείχος.

Δεν χάρηκαν άραγε καθόλου;

Ασφαλώς και χάρηκαν, διότι πίστεψαν, όπως και έγινε τελικά, ότι θα τους έδιναν άδεια απεριόριστης παραμονής.

«Το τείχος έπεσε πάνω μας και μας έλιωσε»

Στην άλλη πλευρά άραγε πόσοι μετανάστες συμμετείχαν στη δυτικογερμανική ευφορία; Δεν έχουμε στοιχεία. Γνωρίζουμε όμως ότι οι ξένοι την ημέρα εκείνη, αλλά και γενικά τα πρώτα χρόνια μετά την επανένωση ήταν οι πιο απογοητευμένοι παρατηρητές.

Τι έφερε τελικά η πτώση του τείχους στους ξένους που ζούσαν επί δεκαετίες στη Δυτική Γερμανία;

«Το τείχος έπεσε πάνω μας και μας έλιωσε», δήλωσαν Τούρκοι μετανάστες, σε πρόσφατη εμπειρική έρευνα που διεξήγε η Τουρκάλα πολιτολόγος Νεβίμ Τσιλ.

Και διευκρίνισαν ότι οι Ανατολικογερμανοί έριξαν το ωρομίσθιο στα τρία μάρκα, από 8 ή 10 που ήταν η ελάχιστη αμοιβή που έπαιρνες τότε. Επιπλέον μαζί με την ξαφνική ανατροπή της οικονομικής κατάστασης των περισσότερων μεταναστών διαμορφώθηκαν νέες κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις ανάμεσα στους ξένους και τους Γερμανούς: για πρώτη φορά από την ίδρυση της ΟΔΓ οι ξένοι αισθάνθηκαν ότι ενισχύθηκε τόσο πολύ η εθνική ταυτότητα στη Γερμανία που προκάλεσε στους μεν Γερμανούς εθνικιστικούς ή νεοναζιστικούς παροξυσμούς, στους δε ξένους εξ αντανακλάσεως επαναπροσδιορισμό της εθνικής τους ταυτότητας.

Άρχισαν λοιπόν να περιχαρακώνονται και να συσπειρώνονται γύρω από τις παροικίες τους.

Η πολιτολόγος Νεβίμ Τσιλ κατέγραψε στην εργασία της αυτή την κατάσταση και την χαρακτήρισε «παγίδα για τη διαδικασία της κοινωνικής ενσωμάτωσης», διότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων Τούρκων εργαζομένων δήλωσε πως από τότε «αποφάσισαν ότι δεν αξίζει τον κόπο να αγωνιστούν για την ενσωμάτωσή τους σε μια τέτοια κοινωνία».

Και έτσι έγινε. Γύρω στο 2000 άρχισε ξανά -με τη βοήθεια και της γερμανικής πολιτείας- να γίνεται λόγος για ενσωμάτωση και να προωθείται η διαδικασία της ενσωμάτωσης.

Την ‘γλύτωσαν’ οι Ευρωπαίοι πολίτες…

Όμως αυτές τις αρνητικές εμπειρίες τις κατέγραψαν μόνον οι Τούρκοι της Γερμανίας ή και άλλοι ξένοι; Κατ’ αρχήν τις κατέγραψαν όλοι οι ξένοι.

Ακόμη και οι Έλληνες της Γερμανίας στη δεκαετία του ’90 έζησαν έντονα την αλλαγή αυτή και κυρίως τον επαναπροσδιορισμό της εθνικής ταυτότητας και τη συσπείρωση της τρίτης γενιάς στους μαζικούς μεταναστευτικούς φορείς.

Ευτυχώς που οι Ιταλοί, Ισπανοί, Έλληνες και Πορτογάλοι ήταν Ευρωπαίοι πολίτες.

Οι Έλληνες από το 1995 προστατεύονταν από το αστικό και εργατικό δίκαιο της Γερμανίας ως Ευρωπαίοι πολίτες. Αυτό τους έδωσε αυτοπεποίθηση και διευκόλυνε πρακτικά την καθημερινότητά τους.

Εν κατακλείδι: οδυνηρές ήταν οι συνέπειες της πτώσης του τείχους του Βερολίνου περισσότερο για τους ξένους μετανάστες από τρίτες χώρες. Γενικά ανέκοψαν όμως στους περισσότερους ξένους, που ζούσαν ήδη δεκαετίες στη Γερμανία, ακόμη και στους Ευρωπαίους πολίτες, το ενδιαφέρον για κοινωνική ενσωμάτωση περίπου επί μια δεκαετία.

Jens Rosbach / Βιβή Παπαναγιώτου

Υπεύθ.Σύνταξης: Στ.Γεωργακόπουλος