Συγγνώμη Σταϊνμάιερ για τα ναζιστικά εγκλήματα στο Φιβιτσάνο

Όσα συνέβησαν στα μικρά χωριά γύρω από το μαρτυρικό Φιβιτσάνο το 1944 δεν είναι ευρέως γνωστά. Στα πανέμορφα χωριά της βόρειας Τοσκάνης, Μόμιο, Σαν Τερέντσε, Γκαρντίνε ντι σαν Τερέντσο και Βίνκα το 1944 έγιναν θηριωδίες. Περίπου 400 άνθρωποι, κυρίως ηλικιωμένοι, γυναίκες και παιδιά εκτελέστηκαν. 75 χρόνια μετά τη σφαγή εκατοντάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στη μικρή πλατεία Γκαριμπάλντι του Φιβιτσάνο για να δουν από κοντά τον Γερμανό πρόεδρο Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ μαζί με τον Ιταλό ομόλογό του Σέρτζιο Ματαρέλα. Ο Γερμανός πρόεδρος μάλιστα απηύθυνε το μήνυμά του στα ιταλικά, προκειμένου να γίνει αμέσως κατανοητή η γερμανική συγγνώμη.

Θηριωδίες που έχουν ξεχαστεί

Η περιοχή των Άψηνων Άλπεων έγινε το 1944 θέατρο τρομακτικών εγκλημάτων πολέμου από τους ναζί. Η Ιταλία μέχρι το 1943 ήταν σύμμαχος της ναζιστικής Γερμανίας. Μετά την πτώση όμως του ιταλικού φασιστικού καθεστώτος πέρασε στα χέρια των γερμανικών δυνάμεων κατοχής. Η ιταλική αντίσταση έδρασε κυρίως στον βορρά. Πολύ συχνά γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις δέχθηκαν επιθέσεις από Ιταλούς αντάρτες. Ως αντίποινα οι Γερμανοί επιδίδονταν σε σφαγές αμάχων. Κατά μια ειρωνία της ιστορίας η Τοσκάνη, όπου διεπράχθησαν πολλές ναζιστικές φριλακελότητες, σήμερα αποτελεί αγαπημένο προορισμό Γερμανών τουριστών.

Στο Φιβιτσάνο ο Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ συναντήθηκε και με δύο επιζώντες από την πόλη. Η Λουίζα Τσίνκα ήταν 5 ετών όταν έχασε τη μητέρα της, τέσσερεις θείες και μια ξαδέρφη της από τη ναζιστική επίθεση. Ο Αντρέα Κουαρτιέρι ήταν 13 ετών όταν έχασε την γιαγιά του και πολλά ξαδέρφια του στο γειτονικό χωριό Βίνκα. «Στέκομαι απέναντί σας ως Γερμανός πρόεδρος και νιώθω ντροπή για όλα όσα σας έκαναν οι Γερμανοί» δήλωσε ο Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάιερ. Από την πλευρά του ο Ιταλός πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα υπενθύμισε ότι στο πλευρό ναζιστικών στρατευμάτων είχαν ταχθεί και ιταλικές φασιστικές ομάδες. «Είναι καλό να θυμόμαστε από κοινού αυτά τα σκοτεινά κεφάλαια», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Η τιμωρία και η συμφιλίωση

Τα λόγια του Γερμανού προέδρου ακούστηκαν με μεγάλη προσοχή στο Φιβιτσάνο. «Η Γερμανία δεν ανταποκρίθηκε στην ευθύνη της» είπε χαρακτηριστικά τονίζοντας ότι «αυτή η ευθύνη δεν τελειώνει». Ο Γερμανός πρόεδρος αναφέρθηκε επίσης και στην αποτυχημένη νομική αντιμετώπιση των εγκλημάτων που διαπράχθησαν στην Ιταλία. Αν και πολλοί εγκληματίες ήταν γνωστοί, εντούτοις κανείς του δεν υπολόγιζε τις συνέπειες. Εξαίρεση αποτέλεσε ο Βάλτερ Ρέντερ, διοικητής των SS, που μετά τον πόλεμο εκδόθηκε από την Αυστρία στην Ιταλία και εκεί καταδικάστηκε σε ισόβια το 1951. Όταν αποφυλακίστηκε μετά από 30 χρόνια δεν έδειξε ωστόσο ίχνος μεταμέλειας. Όταν στα μέσα της δεκαετίας του '90 δημοσιεύθηκαν άγνωστα έγγραφα σχετικά με τις σφαγές στην Τοσκάνη, Ιταλοί και Γερμανοί εισαγγελείς ξεκίνησαν νέες έρευνες εναντίον μελών των SS. Το 2008 ιδρύθηκε επίσης διμερής Ιστορική Επιτροπή. Επίσης στην Ιταλία κάποιοι καταδικάστηκαν ερήμην, ωστόσο δεν εκδόθηκαν ποτέ στην Ιταλία από τη Γερμανία.

Οι δεκαετίες περνούσαν και πολλοί έμεναν ατιμώρητοι μέχρι που η Εισαγγελία Στουτγκάρδης, στα μέσα της δεκαετίας του 90, αποφάσισε να διακόψει όλες τις σχετικές έρευνες λόγω έλλειψης πλέον επαρκών αποδεικτικών στοιχείων. Η ισχύουσα τότε νομοθεσία εμπόδιζε την ποινική καταδίκη όσων είχαν συμμετάσχει σε ναζιστικές θηριωδίες. Ωστόσο το 2011 η κατάσταση άλλαξε χάρη στη νομολογία, με αφορμή την υπόθεση που Ουκρανού Τζον Ντεμνγιαγιούκ, η οποία έφτασε σε δικαστήριο του Μονάχου. Οι δικαστές αποφάσισαν την καταδίκη του παρά το ότι δεν μπορούσε να αποδειχθεί συγκεκριμένα η συμμετοχή του ιδίου προσωπικά σε ναζιστικά εγκλήματα λόγω της παρέλευσης πολλών δεκαετιών. «Η αλλαγή αυτή ήρθε πολύ αργά», εκτιμά ο Γερμανοϊταλός ιστορικός Κάρλο Τζεντίλε, επειδή οι περισσότεροι δράστες έχουν πεθάνει.

Αξίζει να σημειωθεί, τέλος, ότι ο Φρανκ- Βάλτερ Σταϊμάιερ έχει επισκεφθεί πολλές φορές περιοχές όπου διεπράχθησαν ναζιστικά εγκλήματα, μεταξύ αυτών και το στρατόπεδο Χαϊδαρίου στην Αθήνα.

Ροζάλια Ρομάνιετς

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη