Στο χάος βυθίζεται η Λιβύη

Πέντε χρόνια συμπληρώνονται αυτές τις ημέρες από τον βίαιο θάνατο του Μουαμάρ Καντάφι, κοντά στην γενέτειρά του, την πόλη Σύρτη. Είχε προηγηθεί στρατιωτική επέμβαση της Δύσης για ανθρωπιστικούς λόγους, για να σώσει τους εξεγερμένους πολίτες από τον στυγνό δικτάτορα. Σήμερα, η Σύρτη με 130.000 κατοίκους, είναι προπύργιο των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους, είναι μία πόλη που κατά μία έννοια αντανακλά την πολυκύμαντη ιστορία της χώρας.

Ανεκπλήρωτος στόχος μια δημοκρατική λιβυκή κοινωνία

Οι βομβαρδισμοί δεν έχουν σταματήσει. Στις αρχές της εβδομάδας αμερικανικά πολεμικά σφυροκόπησαν στόχους των τζιχαντιστών, τρανή απόδειξη ότι η νατοϊκή επέμβαση του 2011 απέτυχε οικτρά στο να επαναφέρει την τάξη και την ασφάλεια. Ακριβώς το αντίθετο έγινε. Η χώρα με δύο κυβερνήσεις, την επίσημη που αναγνωρίζει η Δύση και την ανεπίσημη, βυθίζεται ολοένα στο χάος. Οι ελπίδες που καλλιεργούσαν ιδιαίτερα το Παρίσι, το Λονδίνο και η Ουάσιγκτον για μια ανοιχτή, δημοκρατική και ελεύθερη λιβυκή κοινωνία έμειναν ανεκπλήρωτος στόχος. Στα χρόνια που μεσολάβησαν από την πτώση του Καντάφι έχουν ξεφυτρώσει εκατοντάδες ένοπλες ομάδες που διεκδικούν ως λάφυρο την εξουσία.

Το λαθρεμπόριο κάθε είδους είναι η μοναδική οικονομική δραστηριότητα. «Γίνονται συνεχείς διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος» περιγράφει την κατάσταση ο Ματία Τάλντο, από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής. «Χρήματα σε ρευστό σπανίζουν, οι άνθρωποι περνούν τη μέρα τους περιμένοντας σε ουρές έξω από τις τράπεζες για να πάρουν μόνο λίγα χρήματα. Η καθημερινότητα έχει χειροτερέψει όπως και οι συνθήκες ασφάλειας και η οικονομική κατάσταση, αν και οι περισσότεροι λόγοι αυτής της αναρχίας έρχονται από το χρόνια διακυβέρνησης του Καντάφι».

Όψιμη αυτοκριτική

Η εκ των υστέρων αυτοκριτική περισσεύει αυτές τις ημέρες. Ο Κρίστιαν Μινχ, πρώην γερμανός πρέσβης στη Τρίπολη για πολλά χρόνια, παραδέχεται ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι είχαν λανθασμένες παραστάσεις για το μέλλον της Λιβύης λόγω των πολλών ιδιαιτεροτήτων της χώρας. «Στην αρχή», λέει, «όλοι νόμιζαν ότι η Λιβύη θα ήταν η συνέχεια της Αραβικής Άνοιξης που ξεκίνησε στην Αίγυπτο και μεταδόθηκε σε άλλες χώρες, όμως αποδείχθηκε ότι υπήρχαν στοιχεία στη λιβυκή κοινωνία που στέκονταν εμπόδιο, όπως τα πολύ ισχυρά τοπικά συμφέροντα», υποστηρίζει ο γερμανός διπλωμάτης. «Πάντως σημαντικό στοιχείο ήταν ότι αμέσως μετά την νατοϊκή επέμβαση δεν σχηματίστηκε νέος λιβυκός στρατός, δεν το ήθελαν οι πολλοί τοπικοί πολέμαρχοι, ενώ ενισχύθηκε η σημασία των τοπικών πολιτοφυλάκων και ο τοπικισμός ». 

Και η στάση της Γερμανίας το 2011; Προτίμησε έναν άλλο δρόμο. Στη ψηφοφορία στο Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΕ έριξε λευκό, όπως η Ρωσία και η Κίνα. Ο τότε υπουργός Εξωτερικών Γκίντο Βεστερβέλε επικρίθηκε με δριμύτητα, τόσο από πολιτικούς όσο και από τα ΜΜΕ. Επί 7 μήνες οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ μάχονταν στο πλευρό των ανταρτών σε μιαν επιχείρηση που είχε μόνο ηττημένους.      

Ματίας φον Χάιν/Ειρήνη Αναστασοπούλου