1. Μετάβαση στο περιεχόμενο
  2. Μετάβαση στο κύριο μενού
  3. Μετάβαση σε περισσότερους ιστοτόπους της DW

Πόσο ρωσική είναι η ρωσική πρωτοπορία;

Κρίστοφ Ντρίσεν, dpa
4 Ιουνίου 2023

Πολλά μουσεία και γκαλερί στην Ευρώπη ανακαλύπτουν μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία πως η ρωσική πρωτοπορία ήταν εν μέρει ουκρανική. Μια έκθεση στην Κολωνία.

https://p.dw.com/p/4S9ia
Εγκατάσταση της Ντάρια Κόλτσοβα, 2023
Εγκατάσταση της σύγχρονης Ουκρανής εικαστικού Ντάρια Κόλτσοβα, 2023Εικόνα: Daria Koltsova

Μέχρι τη ρωσική εισβολή, πολλοί άνθρωποι στην Ευρώπη δεν γνώριζαν σχεδόν καθόλου την Ουκρανία, ιδίως σε πολιτιστικό επίπεδο. 

Τι συμβαίνει για παράδειγμα, όταν ένα μουσείο ανακαλύπτει ξαφνικά ότι η συλλογή του με έργα ρωσικής πρωτοπορίας είναι εν μέρει ουκρανική; Αυτό ακριβώς συνέβη στο Μουσείο Λούντβιχ της Κολωνίας. Μια έκθεση με τον τίτλο «Ουκρανικός μοντερνισμός 1900-1930 & Νταρία Κόλτσοβα» παρουσιάζεται τώρα από τις 3 Ιουνίου  μέχρι τον Σεπτέμβριο.

Με τη φιλική χορηγία … του Πούτιν

Κασιμίρ Μάλεβιτς, "Ο χειμώνας", 1928,
Έργο του Κασιμίρ Μάλεβιτς με τον τίτλο "Ο χειμώνας", 1928, Λάδι σε καμβά Εικόνα: Rheinisches Bildarchiv Köln

Η έκθεση είναι και πολιτικά φορτισμένη, μια και ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν αρνείται στην Ουκρανία μια αυτόνομη πολιτιστική και εθνική ταυτότητα και η περίοδος 1900-1930 είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα από αυτή τη σκοπιά. Η Ουκρανία τότε πάσχιζε για αυτονομία και κατάφερε να γίνει ανεξάρτητη για ένα διάστημα, αν και τελικά εντάχθηκε στη Σοβιετική Ένωση.

Οι καλλιτέχνες αυτής της περιόδου χαρακτηρίστηκαν και πουλήθηκαν από δυτικούς εμπόρους τέχνης ως «ρωσική πρωτοπορία». Ο διάσημος κονστρουκτιβιστής Κασιμίρ Μάλεβιτς για παράδειγμα γεννήθηκε στο Κίεβο και αυτοχαρακτηριζόταν ως Ουκρανός. Αργότερα πάντως δεν τον απασχολούσαν οι εθνικοί χαρακτηρισμοί. Ο ίδιος έζησε και εργάστηκε κυρίως στη Ρωσία.

«Οι καλλιτέχνες της εποχής ήταν διεθνώς δικτυωμένοι», λέει η αναπληρώτρια διευθύντρια του μουσείου Λούντβιχ, Ρίτα Κέρστινγκ, στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων.«Ορισμένοι αισθάνονταν ότι ήταν Ουκρανοί και άλλοι δεν δήλωναν την εθνικότητά τους, αλλά ο όρος «ρωσική πρωτοπορία» είναι λανθασμένος σε κάθε περίπτωση. Εφευρέθηκε από γκαλερίστες στη Δύση. Το γνωρίζαμε αυτό αλλά ακόμη και εμείς εδώ στο μουσείο δεν ξέραμε πόσοι καλλιτέχνες είχαν γεννηθεί στο Κίεβο ή στο Χάρκοβο και είχαν τα εργαστήριά τους εκεί», τονίζει.

Η άγνωστη Ουκρανία 

Έκθεση ουκρανικής τέχνης στο Μουσείο Λούντβιχ της Κολωνίας
Άποψη της έκθεσης στο Μουσείο Λούντβιχ της ΚολωνίαςΕικόνα: Joschua Rohluff/Rheinisches Bildarchiv Köln

Έχει λεχθεί πολλές φορές ότι δυστυχώς χρειάστηκε ένας πόλεμος για να γίνει αντιληπτή η Ουκρανία στην Ευρώπη. Ο Ουκρανός επιμελητής Κόνσταντιν Ακίνσα λέει ότι επί χρόνια συναντούσε μεγάλη αντίσταση στη Γερμανία και άλλες χώρες, όταν επρόκειτο για την ουκρανική τέχνη. Οι άνθρωποι των μουσείων φοβόντουσαν ότι υποστήριζαν τον ουκρανικό εθνικισμό και ότι μπορεί να προσβάλουν τους Ρώσους εταίρους τους στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη. Ο Πούτιν θα πρέπει να θεωρηθεί ως ο κύριος υποστηρικτής της έκθεσης, λέει με κυνική διάθεση.

Το Χάρκοβο, για παράδειγμα, η δεύτερη σε μέγεθος πόλη της Ουκρανίας βρίσκεται συνεχώς στην επικαιρότητα από την αρχή της ρωσικής επίθεσης. Πριν, σχεδόν κανείς δεν την γνώριζε. Η έκθεση που τώρα φιλοξενείται στο μουσείο Λούντβιχ, γνωστό διεθνώς για την πλούσια συλλογή του με έργα ρωσικής πρωτοπορίας, είχε παρουσιαστεί προηγουμένως στο Museo Nacional Thyssen-Bornemisza στη Μαδρίτη. Τα έργα είχαν μεταφερθεί εκτός Ουκρανίας υπό αντίξοες συνθήκες, ενώ στη συνέχεια θα ταξιδέψουν στις Βρυξέλλες, τη Βιέννη και το Λονδίνο. Μετά οι διοργανωτές ελπίζουν ότι ο πόλεμος θα έχει τελειώσει, οπότε θα μπορούν να επιστρέψουν με ασφάλεια στην Ουκρανία.

Η έκθεση στην Κολωνία συμπληρώνεται και από ένα πρόσφατο έργο που έγινε κατόπιν παραγγελίας στην καλλιτέχνιδα Ντάρια Κόλτσοβα που γεννήθηκε στο Χάρκοβο το 1987. Παρουσιάζει μια μνημειακή εγκατάσταση που παραπέμπει στο περίφημο κτίριο Ντέρσπρομ στη γενέτειρά της. Χτισμένο τη δεκαετία του 1920, αυτό το κονστρουκτιβιστικό "Σπίτι της Κρατικής Βιομηχανίας" ήταν το μεγαλύτερο κτίριο από μπετόν στην Ευρώπη.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου