Οι συμπληγάδες του SPD

Οι ναζί τους απαγόρευσαν, δύο παγκόσμιοι πόλεμοι δεν τους λύγισαν, ακόμη και μία πρωτοφανή υπόθεση κατασκοπίας την ξεπέρασαν. Οι σοσιαλδημοκράτες (SPD) είναι το παλαιότερο πολιτικό κόμμα της Γερμανίας, ανέδειξαν μέχρι σήμερα τρεις φορές καγκελάριο, αλλά τα τελευταία χρόνια βλέπουν τη δημοτικότητά τους να υποχωρεί. Στα μέσα του 19ου αιώνα τοποθετείται η ένδοξη ιστορική αφετηρία τους, εποχή στην οποία η Γερμανία διέρχεται ιστορικές αλλαγές, αλλά απειλείται από μαζική φτώχεια λόγω της βιομηχανοποίησης και της ραγδαίας αύξησης του πληθυσμού. Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Γερμανίας (SADP) είναι από τους πρώτους που δίνουν το "παρών" για να βοηθήσουν τους οικονομικά ασθενέστερους και κατατρεγμένους. Προκαλεί την μήνιν του Κάιζερ, ο οποίος μάταια προσπαθεί να απαγορεύσει με νομικά τεχνάσματα τις πολιτικές συγκεντρώσεις των σοσιαλδημοκρατών. Εκείνοι συνεχίζουν, ενώ το 1890 μετονομάζονται σε Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας (SPD).

Μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο έχουν, για πρώτη φορά, την ευκαιρία να συνδιαμορφώσουν πολιτική. Στελέχη του κόμματος εκλέγονται σε κυβερνητικά αξιώματα στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, την πρώτη περίοδο κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στην ιστορία της Γερμανίας. Το 1918 το SPD βλέπει ένα από τα κύρια αιτήματά του να υλοποιείται, καθώς οι γυναίκες αποκτούν δικαίωμα ψήφου. Αλλά η πολιτική αστάθεια και η παγκόσμια οικονομική κρίση φέρνουν στην εξουσία τον Χίτλερ το 1933. Πολλοί σοσιαλδημοκράτες εκτελούνται, φυλακίζονται, διώκονται. Αλλά σε καμία στιγμή το SPD δεν θα ανεχθεί τους ναζί, ούτε θα ψηφίσει υπέρ τους. Αυτή η ιστορική εμπειρία προσφέρει στους σοσιαλδημοκράτες μοναδική αυτογνωσία, λέει ο Χανς Κόϊνε, ερευνητής στο πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν: "Το ιστορικό αφήγημα του SPD είναι ότι, ακόμη και στις πιο σκοτεινές ώρες της γερμανικής ιστορίας, παρέμεινε μία δημοκρατική δύναμη αντίστασης. Δεν πρόδωσε τις αρχές του".   

Η ιστορική εποχή Μπραντ

Το 1969 το SPD ανέρχεται στην εξουσία, σχηματίζει κυβερνητικό συνασπισμό με το Κόμμα των Φιλελευθέρων (FDP) και, για πρώτη φορά, εκλέγει καγκελάριο. Πρόκειται για τον εμβληματικό Βίλυ Μπραντ, που θα μείνει στην ιστορία για την Ostpolitik, την προσέγγιση με τις χώρες του ανατολικού μπλοκ. Αξέχαστη θα μείνει η γονυκλισία του Μπραντ μπροστα στο μνημείο των πεσόντων στο γκέτο της Βαρσοβίας κατά την επίσκεψή του στην πολωνική πρωτεύουσα στις 7 Δεκεμβρίου 1970. Ήταν μία μοναδική στιγμή της γερμανικής ιστορίας, υπενθυμίζει ο Τόμας Πογκούντκε, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Ντίσελντορφ: "H Ostpolitik του Μπραντ ήταν αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη ιστορική επιτυχία του μεταπολεμικού SPD. Ήταν η απόδειξη ότι η Γερμανία αφήνει οριστικά πίσω της τις πληγές του πολέμου και συμφιλιώνεται με την πραγματικότητα, δηλαδή τη διαίρεση της Ευρώπης, την απώλεια σημαντικών εδαφών, αλλά και τη διαίρεση της ίδιας της Γερμανίας".

Ο Βίλυ Μπραντ θα τιμηθεί με το Νόμπελ Ειρήνης, αλλά η θητεία του θα τελειώσει απρόσμενα το 1974, όταν αποκαλύπτεται ότι ένας από τους πιο στενούς συνεργάτες του, ο Γκύντερ Γκιγιόμ, ήταν κατάσκοπος της Ανατολικής Γερμανίας. Ο οραματιστής Μπραντ παραιτείται και ακολουθεί ο πραγματιστής Χέλμουτ Σμιτ. Αλλά η πραγματική δοκιμασία για τη συνοχή του SPD θα έρθει πολύ αργότερα, στα τέλη της δεκαετίας του '90, όταν ο Γκέρχαρντ Σρέντερ διαδέχεται στην εξουσία τον Χέλμουτ Κολ και αρχίζει να απεργάζεται την "Ατζέντα 2010", μία σειρά οδυνηρών μεταρρυθμίσεων, οπως η μείωση μισθών, επιδομάτων και ασφαλιστικών παροχών, με στόχο να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα της γερμανικής οικονομίας. Οι αριθμοί δικαιώνουν τον Σρέντερ, αλλά οι παραδοσιακοί ψηφοφόροι των σοσιαλδημοκρατών εξοργίζονται, δεκάδες χιλιάδες μέλη εγκαταλείπουν το κόμμα, ενώ πολλοί προσχωρούν στο Κόμμα της Αριστεράς. Ακολουθεί η περίοδος των "μεγάλων συνασπισμών" με την Άνγκελα Μέρκελ, κατά την οποία οι σοσιαλδημοκράτες θα καταφέρουν να επιβάλουν ένα μέρος από το πρόγραμμά τους, αλλά όχι να πιστωθούν την επιτυχία του. Οι κακές επιδόσεις σε πολλές εκλογικές αναμετρήσεις, οι συνεχείς αλλαγές στην ηγεσία, αλλά και οι ενδοκομματικές έριδες προκαλούν μία εικόνα αδυναμίας, από την οποία τελικά ωφελούνται το Κόμμα της Αριστεράς, αλλά και οι ακροδεξιοί της "Εναλλακτικής για τη Γερμανία" (AfD). Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Τόμας Πογκούντκε "ο ανταγωνισμός έχει ενταθεί πλέον για το SPD. Ακόμη και σήμερα οι σοσιαλδημοκράτες δεν έχουν αποφασίσει αν πρέπει να κινηθούν προς το Κέντρο ή να αγκαλιάσουν και πάλι της παραδοσιακές αξίες της Αριστεράς..."

Ο σημερινός διχασμός του SPD

Αμέσως μετά τις εκλογές του περασμένου Σεπτεμβρίου ο ηγέτης του SPD Μάρτιν Σουλτς είχε δηλώσει ότι δεν πρόκειται να συμμετάσχει σε νέα "έκδοση" του μεγάλου συνασπισμού υπό την Άνγκελα Μέρκελ. Σήμερα έχει αναθεωρήσει τη στάση του. Αλλά μπορεί να επιβάλει τη γραμμή του, χωρίς να απεμπολήσει την αξιοπιστία του; Σύμφωνα με τον Τόμας Πογκούντκε "η κομματική ηγεσία παραμένει διχασμένη: από τη μία πλευρά η επιθυμία της να ανασυγκροτηθεί στην αντιπολίτευση, από την άλλη ο εξαναγκασμός της να συμμετάσχει στην κυβέρνηση. Δεν είμαι βέβαιος ότι η βάση θα ακολουθήσει την κομματική ηγεσία..."

Ραλφ Μπόζεν, Γιάννης Παπαδημητρίου