Γιουγκοσλαβικός μπρουταλισμός
Κάποιοι τα αποκαλούν εκτρώματα, κάποιοι τέχνη. Η τεχνοτροπία του μπρουταλισμού, δημοφιλής στις δεκαετίες ΄50 και ΄60, σφραγίζει ακόμα την αρχιτεκτονική πολλών πόλεων στα κράτη της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
Πύργοι σαν πριόνια
Αποκαλούνται «testera», στα ελληνικά πριόνι, και βρίσκονται σε προάστιο του Βελιγραδίου. Τα περισσότερα αρχιτεκτονήματα του γιουγκοσλαβικού μπρουταλισμού κατασκευάστηκαν στις δεκαετίες του ΄50 και του ΄60. Ο φωτογράφος του πρακτορείου ειδήσεων Reuters Μάρκο Ντγιούριτσα αφιέρωσε στα κτήρια της περιόδου του πρώην γιουγκοσλάβου ηγέτη Τίτο (1945-1980) μια ειδική σειρά φωτογραφιών.
«Αυγό» από γυαλί και μπετόν
Όταν ο Γιόσιπ Μπροζ Τίτο αναλάμβανε το 1945 τα ηνία της Γιουγκοσλαβίας η χώρα ήταν κατεστραμμένη από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο γιουγκοσλάβος ηγέτης προώθησε μια αρχιτεκτονική, η οποία να δίνει ένα νέο, μεταπολεμικό πρόσωπο στη χώρα του. Ενδεικτικό το κτήριο του Μουσείου Αεροπορίας, δημιούργημα του αρχιτέκτονα Ιβάν Στράους από το 1969.
Σαν από ταινία επιστημονικής φαντασίας
Με την αύξηση του πληθυσμού μεγάλωσαν και οι στεγαστικές ανάγκες στην σοσιαλιστική Γιουγκοσλαβία. Σχεδόν παντού στη χώρα ξεπήδησαν σαν μανιτάρια πολυώροφες πολυκατοικίες, όπως ο πύργος Genex με ύψος 124 μέτρα, 30 ορόφους και 184 διαμερίσματα. Ακριβώς απέναντι βρίσκεται ένα ακόμα πιο ψηλό κτήριο 39 ορόφων που έχει ωστόσο εγκαταλειφθεί.
Με αισθητική εργοστασίου
Όταν το 2018 το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Νέας Υόρκης διοργάνωσε έκθεση για τον μπρουταλισμό, η κακή φήμη της αμφιλεγόμενης αρχιτεκτονικής τεχνοτροπίας αποκαταστάθηκε σε κάποιο βαθμό. Η κλινική Ντουμπράβα στο Ζάγκρεμπ, την πρωτεύουσα της Κροατίας, θυμίζει πάντως στους περισσότερους μηχανή εργοστασίου.
Διεθνές ενδιαφέρον για το....άσχημο
Το συγκρότημα κατοικιών στο Νέο Βελιγράδι είναι γνωστό ως «κτήριο TV». H συνοικία βόρεια του Δούναβη, στην οποία διέμενε ο Τίτο, δημιουργήθηκε σε μικρή απόσταση από την παλιά πόλη του Βελιγραδίου. Η κατασκευή του κτηρίου είχε προκαλέσει τότε και διεθνώς το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης.
Μνημείο κατά του πολέμου
Χαρακτηριστικό δείγμα μπρουταλισμού, με τις σκληρές, τσιμεντένιες δομές, είναι το μνημείο κατά του πολέμου στην «Κοιλάδα των ηρώων». Το τσιμεντένιο μνημείο θυμίζει μια από τις πιο αιματηρές μάχες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στον ποταμό Σουτιέσκα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. 18.000 στρατιώτες του απελευθερωτικού στρατού κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τις γερμανικές δυνάμεις με 127.000 στρατιώτες.
Υπερμεγέθης θόλος
Το Κτήριο 1 του Εκθεσιακού Κέντρου Βελιγραδίου ολοκληρώθηκε το 1957. Ο θόλος του ήταν τότε ο μεγαλύτερος του κόσμου. Μέχρι σήμερα θεωρείται αρχιτεκτονικό επίτευγμα της μεταπολεμικής περιόδου. Οι τσιμεντένιες δομές του μπρουταλισμού έλκουν διεθνώς όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον, όπως μπορεί να διαπιστωθεί και στο twitter στο #brutalism