De Flora Graeca. Ένα ξεχασμένο λεύκωμα ελληνικής χλωρίδας
Το 1876 ο Άγγλος καθηγητής Τζ.Σίμπθορπ και ο Αυστριακός ζωγράφος Φ.Μπάουερ ταξίδεψαν στην Ελλάδα για να καταγράψουν την ελληνική χλωρίδα. Ένας γερμανός φυσιοδίφης παρουσιάζει μια νέα εκλαϊκευμένη εκδοχή του έργου τους.
Περί ελληνικής χλωρίδας
Το 1787 ο καθηγητής Βοτανικής της Οξφόρδης Τζον Σίμπθορπ αποφάσισε να εντρυφήσει στη μελέτη της ελληνικής χλωρίδας, ένα άγνωστο μέχρι τότε επιστημονικό πεδίο. Βασισμένος σε χειρόγραφα του Διοσκουρίδη (40-90μ.Χ) για τα θεραπευτικά βότανα του ελλαδικού χώρου, τα οποία βρήκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Βιέννης, ξεκίνησε ένα μεγάλο ταξίδι στην οθωμανική Ελλάδα με στόχο να καταγράψει τα ελληνικα φυτά.
Mια συναρπαστική περιήγηση στη Μεσόγειο
Στο ταξίδι του ο Τζον Σίμπθορπ πήρε μαζί του τον Αυστριακό εικονογράφο Φέρντιναντ Μπάουερ για να ζωγραφίσει τα ελληνικά φυτά. Αποτέλεσμα της μοναδικής αυτής περιήγησης ήταν περίπου 1000 υδατογραφίες. Το ταξίδι τους ξεκίνησε από την Κρήτη. Ακολούθησαν Αθήνα, Ρόδος, Σμύρνη, Κων/πολη, Λέσβος, Κως, Κύπρος, Νάξος, Σίκινος, Παρνασός, Εύβοια, Άθως. Τελικός προορισμός η Πάτρα κι από εκεί η Μ. Βρετανία.
Στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα
Στην ερευνητική του περιήγηση ο Σίμπθορπ είχε ανά χείρες τις σημειώσεις του Διοσκουρίδη. Ζητούσε από τους ντόπιους, αγρότες και βοσκούς, να αναγνωρίσουν τα φυτά που περιέγραφε ο Διοσκουρίδης. Αν και γνώριζε μόνο αρχαία ελληνικά κατάφερνε να συνεννοηθεί μαζί τους. Ωστόσο το ταξίδι του στην Ελλάδα της Οθωμανικής περιόδου είχε πολλές δυσκολίες. Η επικοινωνία με τη Δυτική Ευρώπη ήταν σχεδόν αδύνατη.
Μοναδικά σκίτσα
Το αποτέλεσμα της περιήγησης ήταν 10 τόμοι σχολαστικής καταγραφής ελληνικών ανθών, θάμνων και δέντρων. Το έργο κυκλοφόρησε μόνο σε 60 αντίτυπα τον 19ο αιώνα ενώ η τιμή του ήταν αστρονομική. Σήμερα είναι προσβάσιμο στο πρωτότυπο σε ελάχιστες βιβλιοθήκες και ιδιωτικές συλλογές. Στη φωτογραφία η Λυσιμάχια η Μελανοπόρφυρη ή λατινιστί Lysimachia atro-purpurea. Aπαντάται σε υγρότοπους του Παρνασσού.
Ευφάνταστα ονόματα
Χαμαιλέων o μέλας ή Carthamus corymbosus. Τον συναντάμε σε απότομους και παράκτιους αγρούς της ηπειρωτικής Ελλάδας και των νησιών του Αιγαίου. Τον χαλαιλέοντα είχε παρατηρήσει προ αιώνων ο Διοσκουρίδης και τράβηξε το ενδιαφέρον και του Ζίμπθορπ. Αναπτύσσεται έως τα 40 εκατοστά και απαιτεί ηλιοφάνεια. Τέτοιες και πολλές άλλες πληροφορίες διαβάζουμε στη Flora Graeca Sibthorpiana.
Mεταξύ Σμύρνης και Προύσας
Ως ελληνική χλωρίδα ο Τζον Σίμπθορπ δεν θεωρούσε μόνο αυτή που απαντάται στα στενά όρια της ηπειρωτικής Ελλάδας και των νησιών. Μαζί με τον Μπάουερ ταξίδεψαν στη Σμύρνη, περιπλανήθηκαν στη Μικρά Ασία και έφτασαν ως την περιοχή του Μαρμαρά. Η περίφημη Βαλεριάνα του Διοσκουρίδη (Valeriana dioscoridis) υπέπεσε στην αντίληψή τους στο δρόμο μεταξύ Σμύρνης και Προύσας.
O πλούτος της Κρήτης
Ιδιαίτερα λεπτομερής είναι η καταγραφή της κρητικής χλωρίδας. Άλλωστε οι άριστες κλιματολογικές συνθήκες του νησιού ενδύκνεινται για την ευδοκίμηση πολλών και διαφορετικών ειδών. Ο Κονβόλδουλος ο δορύκνιος (Convolvulus dorycnium) «ανιχνεύθηκε» στα περίχωρα των Χανίων... αλλά και στις άκρες χωματόδρομων της Κορίνθου.
Ένας σύγχρονος φυσιοδίφης
Η Flora Graeca δεν έγινε ευρέως γνωστή στο ευρωπαϊκό κοινό. Οι επανεκδόσεις είναι σπάνιες και απλησίαστες οικονομικά, ενώ μόλις τα τελευταία χρόνια το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης παρουσίασε μια ιστορική μελέτη πάνω στο έργο. Ο Ράινερ Σέπελμαν, πρώην εκπαιδευτικός και επί χρόνια υπάλληλος στον δήμο του Αμβούργου, παρουσιάζει τώρα μια «προσιτή» στο ευρύ κοινό επιτομή με 250 σκαναρισμένες υδατογραφίες.
Αγάπη για την Ελλάδα
Ο Ρ. Σέπελμαν είναι παντρεμένος με Ελληνίδα και περνά τα καλοκαίρια του στο Πήλιο. Έχοντας ασχοληθεί με θέματα περιβάλλοντος στο δήμο Αμβούργου και κινούμενος από ένα πάθος για την ελληνική φύση αποφάσισε να εντρυφήσει στη Flora Graeca. Απέκτησε τα δικαιώματα αναπαραγωγής κάποιων εικόνων από τη συλλογή ιδιώτη συλλέκτη και θέλησε να εκδώσει μια σύντομη, εκλαϊκευμένη εκδοχή του μεγαλόπνοου έργου.
Το Πήλιο, πηγή έμπνευσης
Ο γερμανός συνταξιούχος εξέδωσε την επιτομή της Flora Graeca σαν ιδιωτική εκδοτική προσπάθεια, έχοντας βρει όμως ήδη αποκλειστικό διανομέα στην Ελλάδα τις Εκδόσεις Δίαυλος. Ο ίδιος έχει εκδώσει επίσης στο παρελθόν ένα βιβλίο για τα «Λουλούδια και Βότανα του Πηλίου» ενώ προωθεί εθελοντικά διάφορες τουριστικές δράσεις στο Πήλιο μέσω της ιστοσελίδας www.damouchari.info.