27 χρόνια Σένγκεν: μια ιστορία επιτυχίας

Η κατάργηση των ευρωπαϊκών συνοριακών φυλακίων για τον έλεγχο της κυκλοφορίας των ατόμων ήταν μία χρονοβόρα και σταδιακή διαδικασία. Την αρχή έκαναν τα κράτη της Benelux, η Γερμανία και η Γαλλία, υπογράφοντας στις 14 Ιουνίου 1985 μία κοινή δήλωση προθέσεων, γνωστή ως «Σένγκεν 1». Πέντε χρόνια αργότερα ακολούθησε -ως «Σένγκεν 2»- η σύμβαση εφαρμογής της συνθήκης που είχε υπογραφεί, η οποία χρειάστηκε με τη σειρά της πέντε ακόμη χρόνια για να τεθεί στις 26 Μαρτίου 1995 σε ισχύ. Η πλήρης ένταξη της Ελλάδας στο χώρο του Σένγκεν εγκρίθηκε στις αρχές του 2000.

Στις 21 Δεκεμβρίου του 2007 στη ζώνη του Σένγκεν εισήλθαν άλλες εννιά χώρες, μεταξύ αυτών και οι ανατολικοί γείτονες της Γερμανίας, Πολωνία και Τσεχία. Ειδικά σε αυτή τη φάση επέκτασης του Σένγκεν εκφράστηκαν πολλές ανησυχίες. Αρκετά μέσα ενημέρωσης στη Γερμανία, κυρίως στην περιφέρεια, είχαν δει τότε στην άρση των συνοριακών ελέγχων μία ισχυρή απειλή για την εσωτερική ασφάλεια, εκτιμώντας ότι θα έχει ως συνέπεια τη ραγδαία αύξηση της εγκληματικότητας.

Οι φόβοι διαψεύστηκαν

Ωστόσο, οι παραπάνω φόβοι διαψεύστηκαν. Παρά την κατάργηση των συνοριακών ελέγχων, οι αρμόδιες Αρχές παρέμειναν δραστήριες. Αξιοσημείωτη είναι η στατιστική καταγραφή για την εγκληματικότητα στο ανατολικό γερμανικό κρατίδιο του Βραδενβούργου: το 2008, ένα χρόνο μετά την ένταξη της γειτονικής Πολωνίας στο χώρο του Σένγκεν, το ποσοστό των καταγεγραμμένων εγκλημάτων μειώθηκε κατά 12%.

Σημαντικό στήριγμα προσφέρει το ηλεκτρονικό σύστημα πληροφοριών SIS, που επιτρέπει στις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών να διαθέτουν και πληροφορίες σχετικά με ορισμένες κατηγορίες ανθρώπων και αντικειμένων, γεγονός που διευκολύνει την ταυτοποίηση στοιχείων. Η Συνθήκη προβλέπει επίσης αστυνομική και δικαστική συνεργασία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, οι αστυνομικές δυνάμεις έχουν το δικαίωμα να καταδιώκουν καταζητούμενους εγκληματίες στην επικράτεια ενός γειτονικού κράτους του χώρου Σένγκεν.

Η θέσπιση της ζώνης Σένγκεν απλούστευσε εξαιρετικά τη μετακίνηση εκατομμυρίων Ευρωπαίων, δίνοντάς του τη δυνατότητα να ταξιδέψουν εύκολα και χωρίς χρονοβόρες διατυπώσεις σε χώρες του εξωτερικού που έχουν υπογράψει τη συνθήκη. Εξαιρετικά σημαντικές είναι όμως και οι οικονομικές προεκτάσεις του Σένγκεν, που εγγυάται ελεύθερη κυκλοφορία των προϊόντων και ευρεία πρόσβαση στην αγορά εργασίας των χωρών της ζώνης.

Προβληματισμός για το «Δουβλίνο 2»

Σύμφωνα με τον Ζίγκφριντ Μπέρεντ, που εργάζεται ως διαχειριστής επενδύσεων στην Φρανκφούρτη του Όντερ, εξηγεί ότι «η ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης στην ανατολική Ευρώπη ανοίξει μία νέα, ενισχυμένη αγορά για τη Γερμανία. (…) Επίσης, με την πλήρη ελευθερία κυκλοφορίας στην αγορά εργασίας από το 2011, οι γερμανικές επιχειρήσεις έχουν ξανά την ευκαιρία να αποκτήσουν ποιοτικό εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, το οποίο εκπαιδεύεται τώρα στην ανατολική Ευρώπη».

Τέλος, στο χώρο του Σένγκεν βρίσκεται σε ισχύ και ο κανονισμός «Δουβλίνο 2», ο οποίος προβλέπει την επαναπροώθηση ατόμων που εισήλθαν παράνομα σε χώρα του Σένγκεν, στη χώρα εισόδου τους στην Ε.Ε. Χώρες που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Ελλάδα- διαμαρτύρονται για έλλειψη ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Ζητούν αλλαγή του επίμαχου κανονισμού, ο οποίος αφήνει τις χώρες των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε., όπου παρατηρείται η μεγαλύτερη μεταναστευτική ροή, να σηκώσουν μόνες του το αυξημένο βάρος που συνεπάγεται η γεωγραφική τους θέση.

Hardy Graupner / Arne Lichtenberg / Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: