Υποβρύχιο της Βέρμαχτ σώζει Έλληνες ναυτικούς

«Πράξη ιπποτισμού στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου» χαρακτήρισε ιρλανδική εφημερίδα αυτό που συνέβη στις 3 Οκτωβρίου 1939 στο λιμάνι Βέντρι: Υποβρύχιο της Βέρμαχτ που περιπολούσε στα ανοιχτά του Ατλαντικού έσωσε 28 Έλληνες ναυτικούς από σίγουρο θάνατο και τους αποβίβασε μυστικά στον κολπίσκο Βέντρι στα ΝΑ της Ιρλανδίας.

70 χρόνια μετά ο Βαγγέλης Αγγελάκος, δήμαρχος Οινουσσών, που είναι ένας από τους απογόνους των διασωθέντων Ελλήνων ναυτικών, επισκέφθηκε τη Γερμανία για να ευχαριστήσει δύο υπερήλικες Γερμανούς αξιωματικούς που ήταν τότε μέλη του υποβρυχίου της Βέρμαχτ.

Ο Γκέρχαρντ Φράιερ ζει σε ένα μικρό χωριό 100 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Βερολίνου, στα γερμανο-πολωνικά σύνορα. Το σπίτι του είναι ένα από τα τελευταία σε γερμανικό έδαφος, ακριβώς δίπλα στον ποταμό Όδηρα. Την όρασή του ο Γκέρχαρντ Φράιερ την έχει χάσει εδώ και 15 χρόνια, για να μετακινηθεί χρειάζεται καροτσάκι και για να ακούσει ακουστικό βαρηκοΐας. Το μυαλό του όμως εξακολουθεί να δουλεύει ρολόι και είναι σε θέση να θυμάται όλα, όσα συνέβησαν το μεσημέρι της 3ης Οκτωβρίου του 1939 στα ανοιχτά του Ατλαντικού: Εκείνη την ημέρα το γερμανικό υποβρύχιο U-35, στο οποίο ο τότε 20χρονος Γκέρχαρντ Φράιερ ήταν μηχανικός, σταματά το ελληνικό εμπορικό ατμόπλοιο «Διαμαντής» με 28 άτομα πλήρωμα – όλοι τους Έλληνες: «Ο κυβερνήτης μας ζήτησε από τους Έλληνες ναυτικούς να επιβιβασθούν στις βάρκες τους και να έρθουν στο υποβρύχιό μας, επειδή θα βυθίζαμε το πλοίο τους. Δεν μπορούσαμε να τους αφήσουμε να συνεχίσουν το ταξίδι τους, επειδή μετέφεραν μαγγάνιο.»

«Ο καπετάνιος μας είχε ανθρωπιά»

Οι 7.700 τόνοι μαγγάνιο που είχε φορτώσει το «Διαμαντής» στο Φρίταουν της Σιέρα Λεόνε, στην Αφρική, προορίζονταν για την πολεμική βιομηχανία της Μ. Βρετανίας, με την οποία η Γερμανία βρισκόταν ήδη από τις 3 Σεπτεμβρίου σε εμπόλεμη κατάσταση.

Εκείνες τις ημέρες το U-35 περιπολούσε στις ακτές της Μ. Βρετανίας. Κατά τη διάρκεια της περιπολίας του εμπλέκεται σε μάχες και βυθίζει εμπορικά σε νηοπομπή που συνόδευαν αντιτορπιλικά του βρετανικού πολεμικού ναυτικού, αλλά και καΐκια με ασύρματους Άγγλων ψαράδων. Το U-35 ανακαλύπτει το «Διαμαντής».

Θα μπορούσε να το τορπιλίσει μαζί με το πλήρωμα; Ρωτήσαμε τον Γκέρχαρντ Φράιερ και ο 80χρονος βετεράνος απαντά: «Θα μπορούσαμε να το βυθίσουμε. Αλλά θα πρέπει μια τέτοια πράξη να την αντέχει η συνείδησή σου. Ο καπετάνιος μας είχε ανθρωπιά. Αλλά μην ξεχνάτε επίσης ότι εκείνη την περίοδο του πολέμου δεν είχαμε φτάσει ακόμη στα άκρα.»

34 ώρες μετά τον τορπιλισμό του «Διαμαντή» το υποβρύχιο αγκυροβολεί σε έναν απόμερο κολπίσκο της νοτιοανατολικής Ιρλανδίας, κοντά στο χωριό Βέντρι.

Εκεί αποβιβάζει μυστικά τους Έλληνες ναυτικούς.

Αυτό το ταξίδι δεν ήταν καθόλου ακίνδυνο. Όχι μόνον επειδή τα νερά κοντά στις ιρλανδικές ακτές είναι ρηχά, αλλά και επειδή σε αυτήν την περιοχή περιπολούσαν βρετανικά μαχητικά αεροσκάφη. Ο εντοπισμός του U-35 θα σήμαινε το τέλος του πληρώματός του και των Ελλήνων φιλοξενούμενων.

Συνάντηση Γερμανών βετεράνων με απογόνους των διασωθέντων Ελλήνων

Πριν από 11 μέρες, δηλαδή στις 17 Οκτωβρίου, στο σημείο αποβίβασης, στο ιρλανδικό Βέντρι, έγιναν τα αποκαλυπτήρια αναμνηστικής πλάκας που θυμίζει το περιστατικό της διάσωσης. Στην εκδήλωση που είχε διοργανώσει η Εταιρεία Ιστορίας της περιοχής συμμετείχαν 200 άτομα της τοπικής κοινωνίας, ο Γερμανός πρέσβης στην Ιρλανδία και επτά Έλληνες, απόγονοι εκείνων των ναυτικών, που έσωσαν οι Γερμανοί.

Ανάμεσά τους και ο δήμαρχος των Οινουσσών Βαγγέλης Αγγελάκος. Στην εκδήλωση δεν πήγε μόνον επειδή οι μισοί από το πλήρωμα του «Διαμαντής» κατάγονταν από το νησί του, αλλά και επειδή ο καπετάνιος και ο πρώτος αξιωματικός στο πλοίο ήταν θείοι του.

Κατά τη διάρκεια της τελετής ο Γερμανός πρέσβης τον πληροφόρησε ότι ζουν ακόμα κάποιοι από το πλήρωμα του υποβρυχίου. Έτσι ο Βαγγέλης Αγγελάκος αντί να επιστρέψει στην Ελλάδα, ταξίδεψε στη Γερμανία για να επισκεφθεί δύο επιζώντες βετεράνους.

Ο ένας από τους δύο ήταν και ο Γκέρχαρντ Φράιερ.

Στην ερώτηση «τι αισθάνεται για αυτούς τους βετεράνους», ο κ. Αγγελάκος μας είπε: «Ευγνωμοσύνη μπορώ να πω, επειδή θα μπορούσε να γίνει και μεγάλο κακό.

Ο καπετάνιος, ο Γερμανός κομαντάντ Βέρνερ Λοτ, φέρθηκε πολύ ανθρώπινα, ιπποτικά θα έλεγα.

Διέσωσε ολόκληρο το ελληνικό πλήρωμα, 28 άτομα, διατρέχοντας αυτός και το πλήρωμά του σοβαρό κίνδυνο για να γίνει αυτή η επιχείρηση.»

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου