Ποιό θα είναι το μέλλον του ποταμού Όντερ;

Τις τελευταίες εβδομάδες «πονοκέφαλο» στην επιστημονική κοινότητα προκάλεσε ο θάνατος εκατοντάδων τόνων ψαριών στον ποταμό Όντερ που ρέει στα σύνορα μεταξύ Γερμανίας και Πολωνίας. Ο Κρίστιαν Βόλτερ και η ομάδα του από το Ινστιτούτο Οικολογίας Γλυκών Νερών Λάιμπνιτς (IGB), ανακοίνωσαν πριν από λίγες μέρες ότι ο μικροοργανισμός Prymnesium parvum, που ανήκει στα χρυσοφύκη και παράγει μια θανατηφόρα τοξίνη, εντοπίστηκε στα δείγματα που ελήφθησαν από τον ποταμό . «Αυτό το δηλητήριο εντοπίστηκε σε πολύ σημαντικές ποσότητες στον ποταμό Όντερ και θα μπορούσε να προκαλέσει τον θάνατο των ψαριών», λέει ο ίδιος. 

Η μαζική ανάπτυξη αυτής της άλγης είναι δυνατή μόνο με υψηλή συγκέντρωση αλατιού στο νερό του ποταμού. Ο ίδιος υποθέτει πως αποτελεί βιομηχανικό απόβλητο, αλλά και ο ίδιος αναρωτιέται για ποιά διαδικασία απαιτούνται ανάλογες ποσότητες αλατιού και γιατί μετά πετιούνται στο ποτάμι.

«Σπίτι» για πολλά ζωικά είδη 

Ο ποταμός Όντερ ωστόσο εκτός από τα ψάρια αποτελεί και βιότοπο για πολλά σπάνια και προστατευόμενα είδη όπως η αλκυόνα, ο θαλασσαετός και οι βίδρες. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η μαζική θνησιμότητα των ψαριών δεν αποτελεί κίνδυνο για τα «θερμόαιμα» όπως ονομάζονται αυτά τα είδη, παρόλα αυτά όμως αλλαγές στον βιότοπο όπως και η ανομβρία και ξηρασία επηρεάζουν «ψυχρόαιμα» είδη, όπως ψάρια, μύδια και σαλιγκάρια, αναφέρει ο Ντίρκ Τράιχελ, διευθυντής του εθνικού πάρκου της Κοιλάδας του Κάτω Όντερ. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται τα ψάρια, τα αμφίβια και τα ερπετά, αλλά όχι τα πουλιά και τα θηλαστικά. 

Εκτός από τα νεκρά ψάρια μπορεί να παρατηρήσει κανείς κατά μήκος του ποταμού και σαλιγκάρια του γλυκού νερού όπως και μύδια, σημειώνει ο Τράιχελ. «Υποθέτουμε ότι οι ενυδρίδες έχουν πλέον φάει και ψάρια που πεθαίνουν. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ευρήματα νεκρών δειγμάτων», αναφέρει ο διευθυντής του πάρκου. Όπως επισημαίνει και ο Κρίστιαν Βόλτερ νεκροί βρέθηκαν και δυο κορμοράνοι και πέντε πάπιες αλλά δεν έχει αποσαφηνιστεί εάν υπάρχει αιτιολογική σύνδεση με τη θνησιμότητα των ψαριών.

Ενώ σε παγκόσμια κλίμακα έχουν καταγραφεί και άλλες περιπτώσεις μαζικών θανάτων ψαριών από το συγκεκριμένο δηλητήριο των φυκιών, ο πληθυσμός των «θερμόαιμων» ζώων, όπως θηλαστικά και πτηνά, δεν επηρεάστηκε αναφέρει ο Βόλτερ. Ο αριθμός των ειδών που κυνηγούν τα ζωντανά ψάρια μπορεί όμως να μειωθεί μετά την οικολογική καταστροφή στον Όντερ. Ο ίδιος επισημαίνει ωστόσο πως τα είδη αυτά μπορούν να διαφύγουν και σε παραπλήσια ύδατα δίχως να αλλάξει αισθητά το περιβάλλον όπου ζουν. Ο ποταμός μέχρι και πριν από λίγες εβδομάδες αποτελούσε έναν «παράδεισο ψαριών» καθώς περίπου 50 διαφορετικά είδη είχαν ανιχνευθεί εκεί.Η έλλειψη ωστόσο οξυγόνου λόγω του χαμηλού επιπέδου του νερού ακόμη και εάν μειωθούν τα επίπέδα της άλγης είναι επικίνδυνη.

Ποιο θα είναι το μέλλον του ποταμού;

«Το γεγονός ότι δεν υπάρχει φράγμα στον Όντερ που να εμποδίζει τη μετακίνηση – μετανάστευση των ψαριών αποτελεί έναν λόγο που πολλά είδη μπορεί να έχουν διασωθεί και να γυρίσουν αργότερα πίσω» δηλώνει ο Βόλτερ. Πιστεύει επίσης ότι λόγω της υψηλής αναπαραγωγικής τους ικανότητας σε δύο με τρία χρόνια ο σημερινός μαζικός θάνατος των ψαριών θα αναγνωρίζεται μόνο στην ηλικιακή πυραμίδα, θα υπάρχουν δηλαδή πολλά νέα και μικρά ψάρια. 

Σύμφωνα με τον ίδιο ο μεγάλος κίνδυνος για την ανάκαμψη του ποταμού προέρχεται από τα σχέδια ανάπτυξης του Όντερ για την ποταμοπλοΐα.  

«Αυτό είναι τελείως αντιφατικό. Για άλλη μια φορά καταλάβαμε με την καταστροφή του Όντερ ότι πρέπει να αποτρέπουμε εξαρχής την υπερβολική πτώση της στάθμης του νερού». Και ο διευθυντής της επιστημονικής εταιρείας φυσικών ερευνών Σένκενμπερ, Κλέμεντ Τόκνερ, τονίζει πως μια τέτοια εμβάθυνση της κοίτης με την κατασκευή φραγμάτων για να περνούν τα πλοία θα χαμηλώσει τη στάθμη γύρω από το κανάλι και θα είναι ολέθρια για τον βιότοπο. «Επεμβαίνει κανείς στο ποτάμι χάριν μίας και μόνο λειτουργίας του, αλλά σε βάρος πολλών άλλων πολύτιμων λειτουργιών. Το ποτάμι είναι ένα πολύτιμο οικοσύστημα το οποίο θα υποστεί μεγάλες οικολογικές βλάβες εάν πραγματοποιηθούν τα σχέδια αυτά».

Άνια Σοκόλοφ, dpa

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου