Οι επιδημίες στη λογοτεχνία

Επτά γυναίκες και τρεις άνδρες βρίσκουν καταφύγιο από την πανούκλα σ’ έναν πύργο κοντά στη Φλωρεντία. Οι αρχικές περιγραφές είναι τρομακτικές στη συνέχεια όμως οι 100 ιστορίες του έργου τέρπουν τον αναγνώστη. Οι φυγάδες επιλέγουν κάθε μέρα ένα θέμα και μετά διηγούνται πάνω σ’ αυτό την ωραιότερη ιστορία που μπορούν. Ένα αμάλγαμα εκλεπτυσμένων και πρόστυχων, δραματικών και κωμικών διηγήσεων.

Ένας θαλασσοπόρος ανακαλύπτει σ’ ένα μακρινό νησί την Ουτοπία, μια ιδανική κοινωνία. Οι κάτοικοι του νησιού απολαμβάνουν ισότητα, δημοκρατία και κοινοκτημοσύνη, με άλλα λόγια όσα δεν διέθετε η Αγγλία της εποχής. Το νησί είναι αλώβητο κι από επιδημίες, για παράδειγμα από την πανώλη που είχε ενσκήψει επανειλημμένα τότε στην Αγγλία. Στη φωτογραφία μια διασκευή της Ουτοπίας στην Όπερα της Δρέσδης.

Το ουτοπικό νησί του Βάκωνα λέγεται Μπενσαλέμ. Εκεί ζουν οι κάτοικοι της χαμένης Ατλαντίδας. Διακρίνονται για την αγάπη προς την επιστήμη. Στη Νέα Ατλαντίδα προϋπάρχουν κάποιες εφευρέσεις της εποχής μας: το υποβρύχιο, η ανεμογεννήτρια ή τα ακουστικά. Αλλά και τα σύγχρονα μέτρα προστασίας δεν είναι άγνωστα. Οι ξένοι θαλασσοπόροι που φθάνουν στο νησί περνάνε από καραντίνα διά τον φόβο των ιών.

Ο Ντάνιελ Νταφόε περιγράφει τα δραματικά γεγονότα κατά την Μεγάλη Πανώλη στο Λονδίνο αναμιγνύοντας γραπτές πηγές, μαρτυρίες ανθρώπων που τα έζησαν και μυθιστορηματικά στοιχεία. Την εποχή της πανούκλας ο ίδιος ήταν πέντε χρονών και τον είχαν στείλει στην επαρχία. Ο Ντεφόε περιγράφει μια πόλη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης: υστερία, δεισιδαιμονίες, ανεργία, λεηλασίες και απάτες συνθέτουν το σκηνικό.

Στο πασίγνωστο αυτό έργο του ο Καμύ παρουσιάζει τον γιατρό Μπερνάρ Ριέ να συνειδητοποιεί βαθμιαία τι συμβαίνει στο αλγερινό λιμάνι Οράν: πρώτα πεθαίνουν μερικά ποντίκια, μετά όμως χιλιάδες άνθρωποι από την πανούκλα. Ο καθένας δίνει με διαφορετικό τρόπο τον αγώνα με τον θάνατο. Στο τέλος δεν ξεφεύγει κανείς: από τα αθώα παιδιά μέχρι τους πιο αδίστακτους μεγάλους.

Το μυθιστόρημα βασίζεται σε ιστορικά γεγονότα. Περιγράφει πώς οι άνθρωποι μιας πόλης αποδεκατίζονται από την πανούκλα, παραδίδονται στον φανατισμό και χάνουν κάθε ηθικό έρεισμα. Ο Στυπιόρσκι υπήρξε επιζήσας της γερμανικής επίθεσης στην Πολωνία κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, της Εξέγερσης της Βαρσοβίας και του στρατοπέδου συγκέντρωσης Ζαξενχάουζεν. Τα προσωπικά του βιώματα διατρέχουν το βιβλίο.

Ένας μεταλλαγμένος ιός διαφεύγει από στρατιωτικό εργαστήριο και εξοντώνει τους περισσότερους κατοίκους των ΗΠΑ. Μόνο λίγοι αποδεικνύονται αρκετά ανθεκτικοί και καλούνται να επιβιώσουν σ’ έναν 4κόσμο χωρίς ανθρώπους και χωρίς υποδομές. Δημιουργούνται δύο θύλακες γύρω από χαρισματικούς ηγέτες και χωρίζονται χονδρικά σε «καλούς» και «κακούς» και που τελικά οδηγούνται στη σύγκρουση.

Ξαφνικά οι κάτοικοι μιας πόλης χωρίς όνομα χάνουν το φως τους. Για να μην κολλήσουν και τους άλλους φυλακίζονται σ’ ένα άδειο ψυχιατρικό ίδρυμα υπό την εποπτεία ενός γιατρού και της γυναίκας του, τους οποίους υποδύονται στην ομώνυμη ταινία (2008) ο Μαρκ Ράφαλο και η Τζούλιαν Μουρ. Η κατάσταση κλιμακώνεται, αλλά οι τυφλοί ξαναβρίσκουν μέσα στο χάος την όρασή τους.

Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται το καλοκαίρι του 1944 κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας πολιομυελίτιδας στο Νιου Τζέρσεϋ. Ο Ροθ περιγράφει τον φόβο, την έλλειψη πληροφόρησης και το αίσθημα της ανημποριάς ανάμεσα στους ανθρώπους καθώς η επιδημία θερίζει. Το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας ήταν διαθέσιμο μόλις το 1955.