Θαλιδομίδη, το φάρμακο με τα «δύο πρόσωπα»

Περί τα τέλη της δεκαετίας του 1950 άρχισαν να γεννιούνται στη Γερμανία παιδιά με σοβαρές δυσπλασίες των άκρων και των εσωτερικών οργάνων. Αρχικά υπαίτια για τις γεννήσεις αυτές κρίθηκε η πυρηνική ενέργεια, έπειτα όμως αποδείχθηκε πως οι σοβαρές αυτές ασθένειες οφείλονταν σε ένα ηρεμιστικό φάρμακο που δινόταν κατά κόρον σε γυναίκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης: τη θαλιδομίδη. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 η παρασκευάστρια φαρμακευτική εταιρία Gnünenthal, η οποία είχε την έδρα της στη Δυτική Γερμανία, απέσυρε μαζικά το φάρμακο από την αγορά.

Μόλις το 2007 ουσίες με παράλληλη προς τη θαλιδομίδη δράση πήραν και πάλι από την ΕΕ σχετική άδεια για να χρησιμοποιηθούν εκ νέου στην ιατρική και φαρμακευτική έρευνα για τη θεραπεία του πολλαπλού μυελώματος, εμποδίζοντας την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων στον μυελό των οστών. Στις Η.Π.Α παρόμοια άδεια είχε ήδη δοθεί τη δεκαετία του 1990, πάλι για ερευνητικούς σκοπούς και σε καμία περίπτωση για να επανακυκλοφορήσει η ίδια ουσία ως ηρεμιστικό.

Η περίπτωση της Λατινικής Αμερικής

Στις χώρες της Λατινικής Αμερικής η θαλιδομίδη ήταν επί δεκαετίες ένα ιδιαίτερα διαδεδομένο σκεύασμα. Χρησιμοποιήθηκε κατά της λέπρας, μίας μολυσματικής ασθένειας που αποτελούσε μάστιγα για πολλές λατινοαμερικάνικες χώρες. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 άρχισαν και εκεί να γεννιούνται παιδιά με σοβαρές μυοσκελετικές δυσπλασίες. Τα τελευταία πενήντα χρόνια μόνο στη Βραζιλία γεννήθηκαν 1000 παιδιά με αντίστοιχα προβλήματα, ως μοιραία συνέπεια της χρήσης θαλιδομίδης.

Η Κλαούντια Μάρκες Μαξιμίνο, πρόεδρος του Συλλόγου Θυμάτων Θαλιδομίδης στη Βραζιλία λέει μάλιστα πως πολλές γυναίκες έπαιρναν τη συγκεκριμένη ουσία λόγω ελλιπούς ή εσφαλμένης πληροφόρησης, επειδή θεωρούσαν πως ήταν «φάρμακο για να κάνουν αποβολή». Η παρανόηση αυτή οδήγησε στη γνωστή τραγωδία. Σύμφωνα με τις σχετικές έρευνες, αρκούν 50 μιλιγκράμ θαλιδομίδης για να προκαλέσουν σοβαρές γεννετικές ανωμαλίες σε έμβρυα.

Νέες μελέτες

Eρευνητές του Ομοσπονδιακού Πανεπιστημίου του Πόρτο Αλέγκρε στη Βραζιλία συνεχίζουν μέχρι σήμερα να ερευνούν όλες τις πτυχές της αμφιλεγόμενης θαλιδομίδης. Έχοντας πλέον επίγνωση των επικίνδυνων συνεπειών της, προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα ασφαλές υποκατάστατο που θα μπορούσε να συγκεντρώνει μόνο τις θετικές επιδράσεις της ουσίας. Ένα τέτοιο υποκατάστατο θα μπορούσε ενδεχομένως να συμβάλλει θετικά στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων πολλών άλλων χρόνιων παθήσεων, σύμφωνα με τους βραζιλιάνους ερευνητές. Αυτοάνοσα νοσήματα όπως το AIDS αλλά και η λέπρα καθώς και κάποιες μορφές καρκίνου αποτελούν αντικείμενο έρευνας.

Βέβαια οι αντιδράσεις είναι ποικίλες και η επιφυλακτικότητα τόσο μέρους της επιστημονικής κοινότητας αλλά και των θυμάτων της θαλιδομίδης είναι μεγάλη.«Στις πιο προηγμένες οικονομικά χώρες υπάρχουν και άλλες φαρμακευτικές οδοί για την αντιμετώπιση των χρόνιων, ανίατων ασθενειών όπως το AIDS», λέει η Μαξιμίνο, υπονοώντας πως το ρίσκο τέτοιων ερευνών με αμφίβολες επιπτώσεις μπορεί να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που επιδιώκει να λύσει.

J. D. Walter/ Δήμητρα Κυρανούδη

Yπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης