Η νοσταλγία παραμένει ζωντανή

«Όστελ» λέγεται το μοναδικό ξενοδοχείο στο Βερολίνο όπου μπορεί κανείς να γυρίσει το ρολόι στην εποχή της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Όλα είναι πρωτότυπα. Από τα έπιπλα μέχρι τις ταπετσαρίες. Η επιχειρηματική ιδέα αποδείχθηκε επιτυχημένη και τα 60 δωμάτια είναι πάντα γεμάτα. «Οι πελάτες θέλουν να βιώσουν πως ήταν παλιά» λέει ο ιδιοκτήτης Ντάνιελ Χέλμπριχ. «Δεν υπήρχαν κομπιούτερ, κινητά, φαξ, όλα ήταν πιο χαλαρά, νιώθει κανείς μια μελαγχολία για το παρελθόν γιατί ήταν μια ρομαντική εποχή».

Νοσταλγία συναισθημάτων…

Στην πραγματικότητα βέβαια μόνο ένα ποσοστό του 10 με 15% από τα 16 εκ. κατοίκων της πρώην Α. Γερμανίας που έζησαν στο πετσί τους τον υπαρκτό σοσιαλισμό, θέλουν να επιστρέψουν σε εκείνη την εποχή. Σήμερα χαίρονται που μπορούν να γεύονται την ευημερία και την ελευθερία στην ενωμένη Γερμανία. Αλλά η νοσταλγία καλά κρατεί. Για παράδειγμα, η Ζίλκε Ρύντιγκερ δέχεται κατακλυσμό παραγγελιών για πρώην ανατολικογερμανικά προϊόντα, από ρούχα, μουσική και φιλμ μέχρι αυθεντικά νομίσματα. Ένα αυθεντικό παράσημο που έδινε η κυβέρνηση του Έριχ Χόνεκερ σε ιδιαίτερες περιπτώσεις κοστίζει σήμερα 350 ευρώ και μπορεί να το παραλάβει κανείς στο σπίτι του σε αυθεντικό κουτί με ένα απλό κλικ. Η νοσταλγία περιορίζεται στην καθημερινή ζωή και δεν συμπεριλαμβάνει και επιστροφή του πολιτικού καθεστώτος.

Την ίδια εμπειρία έχει και ο Ντιρκ Γκρύνερ. Οι νοσταλγοί δεν αποζητούν το πολιτικό σύστημα, αλλά βγάζουν συναισθήματα. «Βλέπουμε ανθρώπους με δάκρυα στα μάτια να βλέπουν αντικείμενα που σφράγισαν τότε την καθημερινότητά τους». Για τον Κλάους Σρέντερ, κοινωνιολόγο και πολιτικό επιστήμονα στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, οι πρώην Ανατολικογερμανοί ακόμη και σήμερα αισθάνονται ξένοι και χωρίς πατρίδα στην ενωμένη Γερμανία. Από τη μια μέρα στην άλλη με τη ριζική αλλαγή του οικονομικού μοντέλου έκλεισαν 1990 εταιρείες, εξαφανίστηκαν τα προϊόντα τους, οι άνθρωποι αισθάνθηκαν υποτιμημένοι και παραπεταμένοι.

…και υπέρβαση της ιδεολογίας

«Σχεδόν το 40% των ανατολικογερμανών νέων με γονείς από την πρώην Αν. Γερμανία δεν θεωρούν τη χώρα δικτατορική αλλά δημοκρατικά νομιμοποιημένη», τονίζει ο Σρέντερ. «Ίσως θέλοντας να συμπονέσουν τους γονείς τους, βάζουν και τα δύο πολιτικά συστήματα στο ίδιο επίπεδο υπονοώντας ότι κάθε σύστημα είχε δυνατά και αδύνατα σημεία». Την ίδια εμπειρία έχει αποκομίσει και ο Στέφαν Βόλε, ιστορικός και επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Αν. Γερμανίας στο Βερολίνο. «Φυσικά υπάρχουν λόγοι για να είναι κανείς υπερήφανος που έζησε στην Αν. Γερμανία. Η δική μου εμπειρία δείχνει ότι δεν πρέπει να ισοπεδώνουμε τα πάντα. Πρέπει να μεταδίδουμε στους ανθρώπους που μεγάλωσαν εκείνη την εποχή στην άλλη πλευρά του Τείχους το συναίσθημα ότι όσα διδάχθηκαν, όσα σπούδασαν και όσα προσέφεραν είχαν αξία. Αυτό είναι πολύ σημαντικό».

Σε αυτήν τη διαδικασία ο Βόλε προσπαθεί να μην χάνει τη σκληρή πραγματικότητα της καθημερινότητας στην πρώην Αν. Γερμανία. Στο μουσείο η νοσταλγία για το παρελθόν τελειώνει σε ένα δωμάτιο που προσομοιάζει σε χώρο ανάκρισης της Στάζι, όπου από ηχεία μπορεί να ακούσει κανείς αυθεντικές ανακρίσεις. «Σε αυτό το δωμάτιο και η πιο ηχηρή τάξη σχολείου σωπαίνει ξαφνικά», λέει ο Βόλε και προσθέτει με ικανοποίηση ότι τουλάχιστον η νοσταλγία προς την ιδεολογία εκείνου του συστήματος σε αυτό το σημείο του μουσείου ξεπερνιέται. «Για τη νέα γενιά η Αν. Γερμανία ανήκει στην ιστορία».

Wolfgang Dick / Ειρήνη Αναστασοπούλου