Ελληνική κρίση: δέκα χρόνια μετά το Καστελλόριζο

Με ένα δριμύ «κατηγορώ» για τις προηγούμενες κυβερνήσεις και τις αγορές αρχίζει το διάγγελμα που απευθύνει ο Γιώργος Παπανδρέου από το γραφικό Καστελλόριζο. Όμως το μήνυμα είναι αισιόδοξο, η μέρα ηλιόλουστη κι ο συμβολισμός ξεκάθαρος: μπαίνουμε σε «απάνεμο λιμάνι» για να «ξαναφτιάξουμε το σκάφος μας», λέει ο τότε πρωθυπουργός. Μόνο που η Ελλάδα δεν μπορεί να πληρώσει ούτε τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων. Ευρώπη και ΔΝΤ δίνουν δάνεια ύψους 110 δις ευρώ, αλλά απαιτούν αυστηρή επιτήρηση από την «τρόικα». Στόχος η επιστροφή στις αγορές σε ενάμιση χρόνο. Μέχρι να επιτευχθεί, θα περάσουν πολλά «κατηγορώ» για προηγούμενες κυβερνήσεις, πολλά μνημόνια, πολλά δάνεια. Και πολλά χρόνια. Ποια διδάγματα προκύπτουν σήμερα, μετά από δέκα χρόνια κρίσης;

Ο Γερμανός ευρωβουλευτής Μάρκους Φέρμπερ επιμένει στη δημοσιονομική πειθαρχία. «Το δίδαγμα είναι ότι ο καθένας πρέπει να θέτει υπό έλεγχο το χρέος του, ο,τιδήποτε άλλο προκαλεί απώλεια εμπιστοσύνης» λέει ο Γερμανός πολιτικός στην Deutsche Welle. «Αυτό συνέβη στην Ελλάδα το 2010, όμως τα λάθη είχαν γίνει τα προηγούμενα χρόνια, όταν δεν αξιοποιήθηκε το χαμηλό κόστος αναχρηματοδότησης για τη μείωση χρέους». Σε λάθη του παρελθόντος εστιάζει και ο ευρωβουλευτής της Ν.Δ. Γιώργος Κύρτσος, λέγοντας ότι η Ελλάδα δεν είχε προετοιμαστεί σωστά για την ευρωζώνη, ενώ «μέχρι το 2009 είχαμε πολιτική παροχών που έστειλε στα ύψη το έλλειμμα και το χρέος». Επιπλέον, κάνει λόγο για «λάθη σχεδιασμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο», αλλά και για «αποτυχημένο πείραμα του ΣΥΡΙΖΑ το 2015». Ευθύνες εντός και εκτός συνόρων βλέπει ο αντιπρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Δημήτρης Παπαδημούλης. «Η Ελλάδα με ευθύνη των κυβερνήσεών της, ιδιαίτερα στην πενταετία 2004-2009, δημιούργησε τεράστια ελλείμματα και χρέη που οδήγησαν στη χρεοκοπία» λέει ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ στην Deutsche Welle. «Αυτή είναι η ελληνική ευθύνη. Η ευθύνη των δανειστών είναι οι τιμωρητικοί όροι που επιβλήθηκαν για τον δανεισμό. Ήταν το φάρμακο που παρα λίγο να σκοτώσει τον ασθενή...»

Πρωτοβουλίες και εξομολογήσεις Σόιμπλε

Σταθερή παρουσία στο Γιούρογκρουπ είχε ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Στα χρόνια της κρίσης γνώρισε επτά διαφορετικούς υπουργούς Οικονομικών από την Ελλάδα. Σε δύο από αυτούς, τον Ευάγγελο Βενιζέλο και τον Γιάνη Βαρουφάκη, πρότεινε μία «προσωρινή έξοδο» από το ευρώ. Στην πρώτη περίπτωση η συζήτηση ξεχάστηκε γρήγορα και οι δύο υπουργοί συνεργάστηκαν στην αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους (PSI). Στη δεύτερη περίπτωση η «κόντρα» πήρε διαστάσεις, ιδιαίτερα μετά το δημοψήφισμα του 2015. Αναπάντητο μένει το ερώτημα, αν η πρόταση για έξοδο από το ευρώ ήταν προσωπική πρωτοβουλία του Σόιμπλε ή αποτέλεσμα συνεννόησης με την Άγκελα Μέρκελ. Ο Μάρκους Φέρμπερ αφήνει να εννοηθεί ότι μάλλον το πρώτο συνέβη. «Η αλήθεια είναι ότι ο Βαρουφάκης κάπου το παράκανε, ο Σόιμπλε είχε ήδη αγανακτήσει και το δημοψήφισμα επιδείνωσε περισσότερο την κατάσταση» λέει ο Γερμανός ευρωβουλευτής. «Ήταν σαν να απειλεί ο Τσίπρας με λαϊκή εξέγερση. Αλλά η έκπληξη ήρθε στη συνέχεια, όταν ο Τσίπρας υλοποίησε τα μέτρα και τα πέρασε στη Βουλή. Κατόπιν αυτού είχε απαντηθεί το ερώτημα της εξόδου από το ευρώ...» 

Ο ίδιος ο Σόιμπλε, γνωστός για την εχεμύθειά του, δεν μίλησε ποτέ ανοιχτά γι αυτό το ζήτημα. Μία φορά μόνο, σε ντοκυμαντέρ της γερμανικής τηλεόρασης μετά τη σύνοδο των Βρυξελλών τον Ιούλιο του 2015 που επισφράγισε την παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ, έφτασε στα πρόθυρα εξομολόγησης. «Σε μία κυβέρνηση πρέπει να καταλήγεις σε μία κοινή γραμμή», ανέφερε. «Αν δεν υπάρχει κοινή γραμμή είναι σαφές ότι επικρατεί η άποψη του επικεφαλής της κυβέρνησης. Αν ένας υπουργός δεν το θέλει αυτό, είναι εξίσου σαφές ότι δεν μπορεί να υποχρεωθεί να παραμείνει υπουργός παρά τη θέλησή του...» Ένας από τους Νοτιοευρωπαίους που μιλούσαν με το Βερολίνο εκείνη την εποχή ήταν ο Πορτογάλος ευρωβουλευτής της Κεντροδεξιάς Πάολο Ρανζέλ, που σχολιάζει ως εξής το σχέδιο Σόιμπλε: «Νομίζω ότι ήταν μία προσπάθεια να ασκηθεί πίεση για να ανακληθεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Δείχνει όμως έλλειψη σεβασμού, το είχα πει αυτό στους Χριστιανοδημοκράτες και στην Άγκελα Μέρκελ». Από και και πέρα, τονίζει, πρέπει να δεχθούμε ότι κάθε χώρα έχει τις δικές της προδιαγραφές στον δημόσιο διάλογο. «Στη Γερμανία βγαίνει ο υπουργός Οικονομίας και κάνει ένα σκληρό σχόλιο για τον υπουργό Περιβάλλοντος, απλά συμβαίνει. Στην Πορτογαλία το ίδιο σχόλιο θα προκαλούσε κυβερνητική κρίση...» λέει ο Πάολο Ρανζέλ στην Deutsche Welle.  

Το «αγκάθι» των ιδιωτικοποιήσεων

Δυσαρέσκεια για την αποστασιοποίηση Βορρά-Νότου δεν εκφράζεται μόνο στην Ελλάδα. Ο Πάολο Ρανζέλ στηλιτεύει το γεγονός ότι, ενώ τα ελλείμματα των Νοτίων επιφέρουν κυρώσεις, τα πλεονάσματα των Βορείων δεν προκαλούν εξίσου ηχηρές αντιδράσεις, παρότι και αυτά θεωρούνται από την Κομισιόν «δημοσιονομικές ανισορροπίες» στην ευρωζώνη. Όσο για την επίμονη, τα τελευταία χρόνια, απαίτηση περί ιδιωτικοποιήσεων: «Μας λένε στην Πορτογαλία, όπως και στην Ελλάδα, να πουλήσουμε υποδομές ή επιχειρήσεις κοινής ωφελείας, αλλά δεν εμφανίζονται αγοραστές από την Ευρώπη και πουλάμε, για παράδειγμα, στους Κινέζους. Μετά έρχονται πολιτικοί από τη Γαλλία ή τη Γερμανία και μας επικρίνουν γιατί κάνουμε δουλειές με τους Κινέζους. Μα τι άλλο μπορούμε να κάνουμε;» 

Ιταλία- η επόμενη Ελλάδα;

Ενώ η Ελλάδα φαινόταν να ξεπερνά την κρίση, ο κορωνοϊός «χτύπησε» την ευρωπαϊκή οικονομία στο σύνολό της. Αναλυτές προβλέπουν διψήφια ποσοστά ύφεσης. Πρώτη εστία κρίσης η γειτονική Ιταλία. Μία καινούρια Ελλάδα; «Στατιστικά η Ιταλία πηγαίνει εκεί που ήταν η Ελλάδα», εκτιμά ο ευρωβουλευτής της Ν.Δ. Γιώργος Κύρτσος. «Έχει ύφεση 8-10%, το δημοσιονομικό έλλειμμα θα ξεπεράσει το 10%, ενώ το χρέος στα τέλη του 2020 θα είναι γύρω στο 160%. Ελπίζω να υπάρξουν νέες πρωτοβουλίες, γιατί το μέλλον της ΕΕ κρίνεται στην Ιταλία».

Επιφυλάξεις από τον Μάρκους Φέρμπερ: «Όσον αφορά τη βιωσιμότητα του χρέους, η Ιταλία είναι μία επόμενη Ελλάδα», λέει ο Γερμανός ευρωβουλευτής. «Όμως η δομή του χρέους είναι διαφορετική, γιατί στην περίπτωση της Ιταλίας οι περισσότεροι πιστωτές είναι στο εσωτερικό της χώρας, ενώ η Ελλάδα είχε χρεωθεί κυρίως στο εξωτερικό. Επιπλέον, η Ιταλία έχει μία σοβαρή βιομηχανική υποδομή στον Βορρά, κάτι που δυστυχώς δεν συμβαίνει στην Ελλάδα».

Γιάννης Παπαδημητρίου