ΕΔΔΑ: Αναβάθμιση των δικαιωμάτων των μουσουλμάνων της Θράκης

Τον γύρο των ευρωπαϊκών ΜΜΕ κάνει από χθες η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η οποία καταδικάζει την Ελλάδα για παράβαση της θεμελιώδους αρχής της μη διάκρισης και της προστασίας της ιδιοκτησίας λόγω της υποχρεωτικής εφαρμογής του ισλαμικού νόμου της Σαρίας σε υπόθεση κληρονομικού δικαίου κατόπιν απόφασης του Αρείου Πάγου. Σε συνέντευξη στη DW o Γιάννης Κτιστάκις, επίκουρος καθηγητής Νομικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και δικηγόρος της προσφεύγουσας Ελληνίδας μουσουλμάνας στο ΕΔΔΑ (υπόθεση Μόλλα Σαλί εναντίον Ελλάδας) υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα από τις 47 χώρες-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης που έχει δύο ιδιαιτερότητες: «Πρώτον, εφαρμόζει τον ισλαμικό νόμο για τμήμα των κατοίκων της. Δεύτερον, για το ίδιο τμήμα των κατοίκων της δεν επιτρέπει την πρόσβαση στον κανονικό δικαστή για την εκδίκαση οικογενειακών και κληρονομικών υποθέσεων αλλά βάζει τον μουφτή, έναν ειδικό θρησκευτικό λειτουργό να επιτελεί αυτόν τον ρόλο εφαρμόζοντας έναν θρησκευτικό νόμο». Μάλιστα, όπως σημειώνει ο ίδιος, «η πρωτοτυπία αυτή δεν υπάρχει ούτε στην Ιταλία ούτε στο Βατικανό ή αλλού αλλά μόνο στην Ελλάδα για τους Έλληνες μουσουλμάνους», σημειώνει.

Ράπισμα ΕΔΔΑ κατά Αρείου Πάγου

Η υπόθεση Μόλλα Σαλί είναι ενδεικτική των προβλημάτων που αντιμετωπίζει μεγάλο μέρος της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης, που όπως σημειώνει, στην πλειονότητά τους νιώθουν Ευρωπαίοι πολίτες και ως τέτοιοι θέλουν να απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα με αυτούς. «Μόνο ένα 5% της μειονότητας δεν έκανε διαθήκη σύμφωνα με τον ελληνικό Αστικό Κώδικα ενώ το 95% των μουσουλμάνων έκανε διαθήκη ακριβώς για να αποφύγει τον ισλαμικό νόμο και τον μουφτή. Ο Άρειος Πάγος ήρθε και είπε με μια 'τρελή' απόφαση όλες οι διαθήκες είναι άκυρες. Ευτυχώς το Στρασβούργο τις αποκατέστησε», σημειώνει ο Γιάννης Κτιστάκις. Όμως ποιο ήταν ακριβώς το ιστορικό της επίμαχης υπόθεσης και πώς φτάσαμε στη χθεσινή καταδικαστική απόφαση του ΕΔΔΑ;

Ένας Έλληνας μουσουλμάνος της Θράκης χωρίς παιδιά θέλοντας να αποφύγει το καθεστώς της Σαρίας συνέταξε διαθήκη σε Έλληνα συμβολαιογράφο ζητώντας να εφαρμοστεί το Αστικό Δίκαιο, δηλαδή η χήρα γυναίκα του να πάρει όλη την περιουσία του. Όπως αναφέρει ο Γιάννης Κτιστάκης, όταν απεβίωσε, η σύζυγός του ζήτησε να λάβει όλη την περιουσία με βάση τη διαθήκη, επενέβησαν όμως οι αδελφές του Έλληνα μουσουλμάνου ισχυριζόμενες ότι δεν μπορούσε να αφήσει διαθήκη με βάση το ελληνικό Αστικό Δίκαιο και τους ευρωπαϊκούς κανόνες αλλά έπρεπε υποχρεωτικά να υποβληθεί στον μουφτή και στη Σαρία. Ζήτησαν από τα ελληνικά δικαστήρια και τον Άρειο Πάγο να ακυρώσουν τη διαθήκη και να εφαρμόσουν τους νόμους της Σαρίας μέσω του μουφτή και να πάρουν έτσι τα ¾ της διαθήκης. Ο Άρειος Πάγος δέχτηκε τον ισχυρισμό τους και είπε «ναι, κάθε Έλληνας μουσουλμάνος δεν μπορεί να επιλέγει μεταξύ του ελληνικού Αστικού Δικαίου και της Σαρίας, δεν μπορεί να επιλέγει μεταξύ του τακτικού Έλληνα δικαστή και του μουφτή και ότι είναι υποχρεωμένος να είναι υπό τον μουφτή και τη Σαρία». Συνεπώς ακύρωσε την κληρονομιά της χήρας, πήρε μόνο ¼ γιατί τόσα προβλέπει η Σαρία και έστειλε την υπόθεση στον μουφτή για να δώσει τα 3/4 στις αδερφές», εξηγεί ο δικηγόρος της υπόθεσης.

Ο νέος νόμος για τις αρμοδιότητες του μουφτή δεν ομαλοποιεί την κατάσταση

Για τον Γιάννη Κτιστάκι η απόφαση του Αρείου Πάγου ήταν «απογοητευτική. Ο Άρειος Πάγος είπε ότι μια παλιά διεθνής συνθήκη μεταξύ Ελλάδος και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπαγορεύει στην Ελλάδα να μην εφαρμόζει άλλο δίκαιο προς τους Έλληνες μουσουλμάνους παρά το δίκαιο της Σαρίας και του μουφτή. Αλλά τώρα το Στρασβούργο μας λέει καταρχήν ότι είμαστε η μόνη χώρα από τις 47 που εφαρμόζει εντός της ισλαμικό δίκαιο. Δεύτερον μας είπε ότι δεν υπάρχει διεθνής υποχρέωση της χώρας και η Ελλάδα σκόπιμα ίσως την εφάρμοζε μέχρι τώρα από δική της επιλογή. Τρίτον είπε ότι ακόμη κι ένα σύστημα που θα επιτρέπει την επιλογή μεταξύ Σαρίας και Αστικού Δικαίου θα είναι ένα σύστημα που απαιτεί πάρα πολλή προσοχή και απαιτείται προσεκτικός έλεγχος εάν εφαρμοστεί έναν tτέτοιο σύστημα. Έστω και ως επιλογή να εφαρμοστεί η Σαρία από τον μουφτή έχει πρόβλημα. Όλα αυτά το ΕΔΔΑ τα είπε ομόφωνα κρίνοντας ότι υπάρχει διάκριση σε βάρος των μειονοτικών Ελλήνων».

Πώς σχολιάζει όμως ο Γιάννης Κτιστάκις το νέο νόμο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ που ψηφίστηκε στις αρχές του 2018, σύμφωνα με τον οποίο οι μουσουλμάνοι μπορούν να επιλέγουν εάν θα υπάγονται οι οικογενειακές και κληρονομικές τους υποθέσεις στο αστικό ή στο μουσουλμανικό δίκαιο; «Ο νέος νόμος δεν εφαρμόζεται. Και να εφαρμοστεί όμως το ΕΔΔΑ δεν μπορούσε να τον ελέγξει λόγω της χρονικής εμβέλειας της υπόθεσης (η προσφυγή προηγήθηκε του νόμου). Επομένως δεν απεφάνθη το ΕΔΔΑ επ´αυτού αλλά σημείωσε ότι έγινε ο νέος νόμος και ότι αυτό φέρνει μια αλλαγή αλλά πράγματι συνέβη αυτό που σας είπα. Εάν έκρινε ότι ο νόμος αυτός ομαλοποιούσε την κατάσταση δεν θα έβγαζε καταδίκη και μάλιστα ομόφωνη με 17 δικαστές. Ο νόμος δεν έχει τεθεί ακόμη σε ισχύ γιατί εξαρτά την ισχύ του από ένα Προεδρικό Διάταγμα που η Ελλάδα δεν έχει βγάλει. Δεύτερον αυτός ο νόμος θα αποδοκιμαστεί γιατί το ΕΔΔΑ λέει ότι η γυναίκα δεν μπορεί να παραιτηθεί από τα δικαιώματά της, τα ζητήματα των παιδιών προστατεύονται από διεθνείς συνθήκες αλλά και ότι υπάρχουν δεκάδες ΜΚΟ, οι οποίες παραπονούνται ότι η Σαρία δεν είναι συμβατή με την ΕΔΔΑ.»

Απόφαση σταθμός υπέρ των δικαιωμάτων της μειονότητας

Για τον ειδικό, η απόφαση του ΕΔΔΑ οδηγεί εν τέλει στην ισονομία όλων των Ελλήνων γιατί μέχρι σήμερα «ο νόμος δεν ήταν ίσος για τους μουσουλμάνους, ίσχυε άλλος νόμος και μειονοτικός για τις γυναίκες και τα παιδιά». Μάλιστα εκτιμά ότι η απόφαση αυτή αποτελεί σταθμό που θα επιτρέψει στη «μουσουλμανική κοινότητα της Θράκης να απελευθερωθεί. Θα εφαρμόζεται κανονικά ο ελληνικός Αστικός Κώδικας που έχει αλλάξει από το 1982 και προβλέπει ίσα δικαιώματα ανδρών και γυναικών. Επίσης επιμέλεια των παιδιών δεν θα γίνεται σύμφωνα με αυτά που λέει ο μουφτής, κριτήριο π.χ. θα είναι το συμφέρον του παιδιού, όπως προβλέπουν οι διεθνείς κανόνες». Ο Γιάννης Κτιστάκις χαρακτηρίζει επίσης τη Σαρία ως «ένα νομικό καθεστώς του παρελθόντος που ζει ακόμη και σήμερα», χωρίς όμως να έχει ακολουθήσει τις εξελίξεις στο πεδίο του σεβασμού των δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών, όπως προβλέπονται από το εθνικό, το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο. Ο σεβασμός στη μειονότητα είναι σεβασμός στα δικαιώματα των ατόμων που ανήκουν στη μειονότητα, είναι σεβασμός στην άσκηση της θρησκευτικής ελευθερίας, στη γλωσσική ελευθερία, στην ελευθερία να ιδρύουν τα δικά τους σωματεία, εκτιμά ο ίδιος συμπληρώνοντας ότι «σεβασμός στη μειονότητα δε σημαίνει να έχει τον δικό της νόμο και δικαστές που εφαρμόζουν ένα αναχρονιστικό δίκαιο». Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι πρόκειται για την 9η καταδίκη της Ελλάδας αναφορικά με το καθεστώς της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης.

Δήμητρα Κυρανούδη