Αβέβαιοι καιροί για την Κρατική Όπερα Βερολίνου

Επί τρεις δεκαετίες τα πάντα στην Κρατική Όπερα του Βερολίνου Unter der Linden γύριζαν γύρω από ένα άτομο, τον Ντανιελ Μπάρενμποϊμ. Ο καλλιτεχνικός μουσικός διευθυντής, πιανίστας και μαέστρος δεν ανήκει μόνο ανάμεσα στις λίγες μουσικές ιδιοφυΐες στον τομέα του, αλλά είναι το κέντρο ισχύος σε μια από τα σημαντικότερα λυρικά θέατρα του κόσμου. Σήμερα μετά από διάφορες περιπέτειες το τελευταίο διάστημα, τίθεται με μεγαλύτερη επιτακτικότατη το ζήτημα ποιο θα είναι το μέλλον της Κρατικής Όπερας που προκύπτει με μια ακόμη σοβαρή ασθένεια του 79χρονου αρχιμουσικού. Πριν από μερικές ημέρες έγραψε ότι "η κατάσταση της υγείας μου επιδεινώθηκε τους τελευταίους μήνες, διαγνώστηκε μια σοβαρή νευρολογική ασθένεια". Αλλά δεν δήλωσε ότι εγκαταλείπει εντελώς, "θα αποσυρθώ από μερικές εμφανίσεις ως διευθυντής ορχήστρας" διευκρίνισε. 

Χρέος ευγνωμοσύνης

"Ο ίδιος ο Μπάρενμποϊμ πάντα έλεγε ότι όταν κάνει μια τέτοια δουλειά, την κάνει με όλη του τη δύναμη" θυμίζει ο γενικός διευθυντής Ματίας Σουλτς στο Γερμανικό Ειδησεογραφικό Πρακτορείο. "Για αυτό θα υπάρξουν σίγουρα συνομιλίες τις επόμενες εβδομάδες, η θέση του γενικού μουσικού διευθυντή είναι ξεκάθαρα ένα βασικό πόστο". Η Κρατική Όπερα χρωστά πολλά στον Μπάρενμποϊμ. Επί της εποχής του υπήρξαν καλλιτεχνικές εξελίξεις καθώς και σαφείς αλλαγές στις γενικότερες συνθήκες. Στο παρελθόν, έπρεπε να προσομοιώσει την αντήχηση της μουσικής με ηλεκτρονική ενίσχυση. Αφού ο Μπάρενμποϊμ επέβαλε τη θέση του κι ανέβασε την οροφή κατά πέντε μέτρα, ο χρόνος αντήχησης σχεδόν διπλασιάστηκε. Αντί για ένα χύμα ήχων, η ηχητική διαφάνεια αναδύεται τώρα από το υπόγειο χώρο όπου κάθεται η ορχήστρα. Το έργο ήταν ένας από τους λόγους που η ανακαίνιση κράτησε τέσσερα χρόνια περισσότερο και κόστισε 400 αντί 240 εκατ. ευρώ. Την χρηματοδότηση απέσπασε απ΄ευθείας από την καγκελαρία. Επί Γκέρχαρντ Σρέντρερ δόθηκε ένα λεγόμενο επίδομα καγκελαρίου για την ορχήστρα, το οποίο έβαλε τα μέλη της στην κορυφή του μισθολογικού κλιμακίου.

Αλλά και η διάδοχός του,  η Άγκελα Μέρκελ, μπήκε στο κλαμπ των θαυμαστών Μπάρενμποϊμ. Η αναζήτηση πηγών χρηματοδότησης από την καγκελαρία, που έκανε ο μαέστρος για πολλά χρόνια, άφησε αναμνήσεις ζωντανές μέχρι σήμερα. Η Κρατική Όπερα νιώθει ένα απίστευτο χρέος ευγνωμοσύνης απέναντι στον Μπάρενμποϊμ. Ο γενικός διευθυντής Ματίας Σουλτς λέει ότι ξόδεψε 30 χρόνια για να εξελίξει αυτό το σώμα ήχων ανεβάζοντας την Κρατική Ορχήστρα σε ένα επίπεδο ευελιξίας για δύσκολα κομμάτια, όπως το "Δαχτυλίδι του Νιμπελούνγκεν" του Βάγκνερ. Η τελευταία παράσταση ήταν την Κυριακή το βράδυ με το "Λυκόφως των Θεών". Μια παράσταση του Ρώσου σκηνοθέτη Ντμίτρι Τσερνακόφ, ο οποίος γιουχαρίστηκε από μερικούς στο κοινό, αλλά με τον οποίο ο Μπάρενμποϊμ συνεργάζεται με επιτυχία εδώ και χρόνια. Ένα δώρο γενεθλίων για τον αρχιμουσικό, που στις 15 Νοεμβρίου συμπληρώνει τα 80.

Δεν θα παραλάβει ο ίδιος το βραβείο "Αυτοκράτειρα Θεοφανώ"

Λόγω της κατάστασης τη διεύθυνση ορχήστρας ανέλαβε ο ειδικός στον Βάγκνερ Κρίστιαν Τίλεμαν, διευθυντής ορχήστρας της Staatskapelle Δρέσδης, ο οποίος στην πρεμιέρα καταχειροκροτήθηκε. Δεν είναι μυστικό ότι το όνομά του είναι φαβορί στη διαδοχή Μπάρενμποϊμ, όταν λήξει το συμβόλαιό του το 2027. Αλλά τώρα με τη χειροτέρευση της υγείας του, όλα είναι ανοιχτά. Τώρα προέχει η θεραπεία και η σωματική ευεξία. Για τον ίδιο λόγο ακύρωσε την παρουσία του στην εκδήλωση παραλαβής του Βραβείου "Αυτοκράτειρα Θεοφανώ" σήμερα στην Θεσσαλονίκη. Όπως ανακοίνωσε, «είναι τιμή για μένα να λαμβάνω αυτό το βραβείο εκ μέρους των μουσικών της West-Eastern Divan Orchestra, καθώς είναι αυτοί που μέσω της συμμετοχής τους στην ορχήστρα έδωσαν το παράδειγμα της εξωστρέφειας, του διαλόγου και της ισχυρής θέλησης να ακούσουν το αφήγημα του 'άλλου'… Οι μουσικοί της Divan επιδεικνύουν εξαιρετικό θάρρος και όραμα καθώς συνεργάζονται κάθε χρόνο για να απευθύνουν ακούραστα ένα κάλεσμα για διάλογο και αμοιβαία κατανόηση. Σε αυτό το πλαίσιο, είμαι προσωπικά πολύ ευγνώμων για την αναγνώριση της δουλειάς μας μέσω ενός συμβολικού βραβείου, όπως το βραβείο «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ», δήλωσε για την εκδήλωση ο Μπάρενμποϊμ. Η οκταμελής ορχήστρα του θα πάρει κανονικά μέρος στο μουσικό κομμάτι της εκδήλωσης. H ορχήστρα Divan αποτελεί καρπό δημιουργίας του Μπάρενμποϊμ με τον Παλαιστίνιο Ακαδημαϊκό Έντβαρντ Σαίντ το 1999. Στην αρχή ως ένα μουσικό εργαστήριο και στη συνέχεια ως ορχήστρα κλασσικής μουσικής με μουσικούς από το Ισραήλ, την Παλαιστίνη και αργότερα από Ιράν, Τουρκία, Αίγυπτο κι άλλες χώρες. Τα 23 χρόνια που παίζει σε ολόκληρο τον κόσμο, αποτελεί μουσική γέφυρα κατανόησης μεταξύ των λαών και διαπολιτισμικών ανταλλαγών. Η ορχήστρα συνεχίζει με μεγάλη επιτυχία το έργο της.

Στο Βερολίνο η Κρατική Όπερα Unter den Linden θα πρέπει κι αυτή να συνεχίσει το πρόγραμμά της. Ο υπουργός Πολιτισμού του Βερολίνου Κλάους Λέντερερ, και παράλληλα πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Iδρύματος Όπερας, στο οποίο υπάγεται το προσωπικό, εκτός από ευχές για καλή ανάρρωση, δεν κάνει καμιά δήλωση για πιθανές προοπτικές του λυρικού θεάτρου. Η ανανέωση του συμβολαίου του Μπάρενμποϊμ μέχρι το 2027 επικρίθηκε λόγω του ύφους διοίκησής του. Ο γενικός διευθυντής Σουλτς πάντως θεωρεί ότι μετά τη δύσκολη φάση εξυγίανσης η Κρατική Όπερα Unter den Linden βρίσκεται σε "σταθερή υγιή πορεία". " Έτσι θα έπρεπε να είναι, ο Μπάρενμποϊμ υποστήριξε αυτήν τη διαδικασία".  Πόσο καιρό μπορεί να πάει καλά αυτό; «Με μια τέτοια ασθένεια, είναι προφανώς δύσκολο να κάνουμε προβλέψεις για την πορεία της ανάρρωσης», λέει ο Σουλτς. «Πρέπει να το αντιμετωπίσουμε μαζί».

Γκερντ Ροτ/dpa/SZ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου