Άπρατ: Μια γερμανική κλινική τόπος μαρτυρίου για παιδιά

Μέχρι τη δεκαετία του 1990 παιδιά με πνευμονοπάθειες νοσηλεύονταν στην κλινική Άπρατ, σε ένα χωριουδάκι της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας. Ο Αντρέ Τοϊερτσάιτ ήταν πιθανότατα ένας από τους τελευταίους νεαρούς ασθενείς. Χρειάστηκε να περάσει τρεις μήνες στην κλινική το 1984 σε ηλικία οκτώ ετών. «Το κτίριο και το πνεύμα που επικρατούσε εκεί ήταν αποπνικτικό. Ήθελα απλά να φύγω», λέει ο 48 χρονών σήμερα Αντρέ που ζει πια στο Βερολίνο.

Τα παιδιά ήταν αναγκασμένα να τρώνε όλο τους το φαγητό. Αυτός δεν ήθελε πάντα. Κάποια φορά, ώρες αργότερα, μια καθαρίστρια στην τραπεζαρία τον έσωσε γιατί απλά έβαλε τον δίσκο στην άκρη. «Κυριαρχούσε μια πολύ καταπιεστική και αυταρχική ατμόσφαιρα, με υπεύθυνες κυρίως τις "θείες" και τις νοσοκόμες» θυμάται ο Αντρέ Τοϊερτσάιτ. «Θείες» έλεγαν τις νοσηλεύτριες και τις φοβόντουσαν πολύ.

Ήταν διαβόητες οι θεραπείες που εφάρμοζε η κλινική. Κάθε μέρα, τα παιδιά έπρεπε να ξαπλώνουν έξω για ώρες με τους υπνόσακούς τους και δεν επιτρεπόταν να βγάλουν τσιμουδιά. Τους έκοβαν τα μαλλιά και μοίραζαν τα δέματα που τους έστελναν από τα σπίτια τους. Επικρατούσε τρομοκρατία, τα παιδιά κάνουν λόγο για ξύλο, λένε πως έπρεπε να καθαρίσουν εμετούς ή ακόμα και να τους φάνε. «Αν δεν είσαι καλός, δεν θα ξαναγυρίσεις ποτέ στο σπίτι», τους έλεγαν οι «θείες».

Και σεξουαλική κακοποίηση …

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά υπήρχε και σεξουαλική κακοποίηση.Κάποιες φορές οι «θείες» έπαιζαν «στριπ πόκερ» με τα παιδιά ηλικίας μεταξύ τεσσάρων και 13 ετών, λέει ο Αντρέ Τοϊερτσάιτ. Κεντρικό ρόλο σε αυτό το σύστημα της βίας έπαιζαν και οι νοσοκόμες σύμφωνα με την ιστορικό Κάρμεν Μπέρεντ, η οποία μελέτησε την ιστορία του σανατορίου Άπρατ, το οποίο ιδρύθηκε το 1910.

Η κλινική ήταν «οικογενειακή» επιχείρηση. Ξεκίνησε σαν σανατόριο και με την υποχώρηση της φυματίωσης έγινε πνευμονολογική κλινική και αργότερα γηροκομείο. Το 2000 κήρυξε πτώχευση.

Οι ιστορικοί Σίλβια Βάγκνερ και Μπούρκχαρντ Βίμπελ ερεύνησαν επίσης τη χρήση ηρεμιστικών φαρμάκων και ναρκωτικών στα παιδιά. Το 1956, ένα χρόνο πριν από την κυκλοφορία του στην αγορά δοκιμάστηκε στα παιδιά το υπνωτικό χάπι Contergan. Επίσης στις δεκαετίες του '50 και του '60 η κλινική Άπρατ έκανε ευρέως δοκιμές σε παιδιά που έπασχαν από φυματίωση και σε καμία περίπτωση δεν τέθηκε θέμα συναίνεσης των γονέων.

Τα θύματα θέλουν απαντήσεις

Τα θύματα σήμερα ψάχνουν απαντήσεις. «Θέλω να θέσω ερωτήσεις και να πάρω απαντήσεις», λέει ο Αντρέ Τοϊερτσάιτ. «Πώς είναι δυνατόν στη δεκαετία του '80 αυτό το πνεύμα της απαράδεκτης παιδαγωγικής και της καταστολής να εξακολουθεί να υφίσταται; Πώς είναι δυνατόν να υπήρχε σεξουαλική κακοποίηση σε ένα νοσοκομείο;» Και δεν είναι ο μόνος που θέλει να πάρει απαντήσεις.

Η 63χρονη Ζίγκριντ Ρέντερ βρέθηκε στο Άπρατ το 1971 σε ηλικία έντεκα ετών. Κάνει λόγο για ένα «καθεστώς αυθαιρεσίας». Γιατί όμως μετά από 52 χρόνια επιστρέφει στον τόπο όπου βασανίστηκε για πρώτη φορά; «Είναι απίστευτα σημαντικό για μένα να δω ότι είναι ένα ερείπιο. Και εύχομαι κάποιος να αναλάμβανε την ευθύνη για το ότι έκανε πως δεν έβλεπε τι συνέβαινε εκεί μέσα».

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου