Τι θέλει η Τουρκία από την ΕΕ;

Πριν ακόμα αρχίσει η σύνοδος κορυφής της ΕΕ με την Τουρκία την Κυριακή στις Βρυξέλλες, ο τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου έκανε λόγο για μία «ιστορική συμφωνία». Έντεκα χρόνια μετά την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων και μετά από μακρά περίοδο «ψυχρών σχέσεων» με τις Βρυξέλλες, ο πρωθυπουργός της Τουρκίας επανέρχεται στην πρωτεύουσα της Ευρώπης και στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και μάλιστα όχι ως ικέτης, αλλά ως αποδέκτης αιτημάτων. Ο ομότιμος καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο πανεπιστήμιο του Έσεν-Ντούισμπουργκ Χανς Γιούργκεν Αξτ, μιλώντας στην Deutsche Welle, σχολιάζει: «Ο πρωθυπουργός Νταβούτογλου αισθάνεται αναβαθμισμένος, καθώς οι ευρωπαίοι εταίροι παρακαλούν τον ίδιον και την Τουρκία να τους βοηθήσει. Αυτό συνεπάγεται μία αναβάθμιση της διεθνούς και κυρίως της ευρωπαϊκής θέσης της Τουρκίας».

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις στην Τουρκία δείχνουν ότι λιγότεροι από το 50% των ερωτηθέντων επιθυμούν την πλήρη ένταξη. Θετική στάση εκφράζουν οι εργοδοτικές οργανώσεις, ενώ το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ τηρεί αμφίσημη στάση: στην πρώτη περίοδο οικονομικής ανάκαμψης της Τουρκίας μετά το 2020 είχε «αγκαλιάσει» τα αιτήματα των εργοδοτών, αλλά τον τελευταίο καιρό φαίνεται να υιοθετεί πιο αυταρχικό ύφος διακυβέρνησης και να μην προωθεί με τον ζήλο παλαιότερων ετών τη φιλελευθεροποίηση της οικονομίας. Αυτό προκαλεί κάποια αποστασιοποίηση των παλαιότερων υποστηρικτών του στις τάξεις του οικονομικού κατεστημένου.

Απογοήτευση στον απλό κόσμο;

Ποιος είναι όμως ο λόγος για τις επιφυλάξεις των απλών ανθρώπων απέναντι στην ΕΕ; «Ένας λόγος είναι σίγουρα ότι δεν έχουν εκπληρωθεί οι υψηλές προσδοκίες στην ενταξιακή διαδικασία. Όπως και σε άλλες χώρες με παρόμοια πορεία, οι άνθρωποι στην Τουρκία περίμεναν ότι θα πλησιάσουν πολύ γρήγορα στα επίπεδα ευημερίας και κοινωνικής προστασίας που ισχύουν στην ΕΕ. Αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει τόσο γρήγορα…». Αν όμως ο κόσμος στην Τουρκία εμφανίζεται διστακτικός και το κυβερνών κόμμα δεν θεωρεί πλέον κορυφαία προτεραιότητα την προσχώρηση στην ΕΕ, τότε ποια ιδιαίτερη αξία έχει η συμφωνία που ανακοινώθηκε την Κυριακή;

«Οι συμφωνίες αυτές δεν σημαίνουν ότι δρομολογείται πλέον η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ» ξεκαθαρίζει ο καθηγητής Αξτ. «Ούτε και η Ευρώπη από την πλευρά της περιμένει άμεσο εκδημοκρατισμό της Τουρκίας. Έχουμε μπροστά μας ένα γεωπολιτικό δούναι και λαβείν: Η ΕΕ πιστεύει ότι έτσι προστατεύονται καλύτερα τα εξωτερικά σύνορά της, ενώ από την πλευρά της η Τουρκία αφενός έχει άμεσο οικονομικό όφελος και αφετέρου διαβλέπει την ευκαιρία να επωμιστεί διεθνή ρόλο ως ʻπαίκτηςʼ στη Μέση και Εγγύς Ανατολή».

«Δύσκολος εταίρος» η Τουρκία

Η υλοποίηση της συμφωνίας προσκρούει ακόμη σε κάποιους ενδοιασμούς. Όσον αφορά τον τρόπο εκταμίευσης των τριών δισεκατομμυρίων ευρώ που «έχει λαμβάνειν» η Τουρκία το πιθανότερο είναι να προκριθεί η σταδιακή πληρωμή, εκτιμά ο καθηγητής Αξτ, δηλαδή η κάθε δόση να εκταμιεύεται μόνο όταν διαπιστωθεί ότι έχουν εκπληρωθεί οι προϋποθέσεις της προηγούμενης δόσης. Ποια είναι όμως η ευρύτερη στρατηγική της Τουρκίας στην περιοχή; Έχει η ίδια συμφέρον να συνεργαστεί για τη σταθεροποίηση της περιοχής; «Φυσικά η Τουρκία θέλει να αποτρέψει παράγοντες αποσταθεροποίησης στο εσωτερικό της, όχι όμως με οποιοδήποτε αντίτιμο. Όπως και η ΕΕ, η Τουρκία δεν επιθυμεί την παραμονή του Άσαντ στην εξουσία. Ωστόσο κομμάτια του κυβερνώντος κόμματος φαίνεται να στηρίζουν τις ισλαμικές δυνάμεις στην περιοχή, ακόμα και κάποιες από αυτές που συνδέονται με το ʻΙσλαμικό Κράτοςʼ. Με όλα αυτά, η συνεργασία της Τουρκίας με τη Δύση καθίσταται αρκετά περίπλοκη…»

Γιαν Βάλτερ/Γιάννης Παπαδημητρίου