Συνεχίζεται το ελληνικό brain drain

Η απόφαση της Αλεξίας Παπαϊωάννου να σπουδάσει στη Γερμανία, μολονότι πρώτευσε στις περσινές πανελλαδικές εξετάσεις, είχε προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις στην Ελλάδα. «Η ‘πρώτη των πρώτων’ μεταναστεύει», είχε γράψει εκείνο το διάστημα η Καθημερινή. Η 18χρονη Αλεξία, η οποία είχε συγκεντρώσει 19.728 μόρια στις εξετάσεις, σπουδάζει εν τω μεταξύ εδώ και έναν χρόνο Νομική στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης.

Πολλοί νέοι Έλληνες αποφασίζουν τα τελευταία χρόνια να σπουδάσουν στο εξωτερικό, κι αυτό παρά την ομολογουμένως καλή ποιότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Μόνον στη Γερμανία ο αριθμός των ελλήνων φοιτητών αυξήθηκε μεταξύ 2012 και 2013 κατά 13 %. Η Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία μετρούσε το 2012 6.000 έλληνες φοιτητές, από τους οποίους οι 1.100 ξεκίνησαν τις σπουδές τους στη Γερμανία.

Κακές προοπτικές στην Ελλάδα

Και η Έλενα Αποστολάκη αποφάσισε να συνεχίσει τις σπουδές της στη Γερμανία μετά το bachelor στο τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Στο μεταξύ κάνει master Βορειοαμερικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Βόννης. «Το brain drain είναι για εμένα μόνον η μισή αλήθεια γιατί πολλοί από τους φίλους μου έμειναν στην Ελλάδα και αγωνίζονται», λέει η ίδια και συμπληρώνει: «Στόχος μου είναι να κάνω το διδακτορικό μου στο Βερολίνο, να εργαστώ μερικά χρόνια στη Γερμανία και στη συνέχεια να επιστρέψω στην Ελλάδα».

Η 27χρονη δεν είναι όμως βέβαιη εάν θα βελτιωθεί η κατάσταση στην ελληνική αγορά εργασίας μέσα στα επόμενα χρόνια. Πόσο μάλλον που η ανεργία, ειδικά των νέων, συνεχίζει να βρίσκεται στα ύψη.

Περικοπές στα ΑΕΙ

«Εδώ και 4-5 χρόνια νεαροί Έλληνες πηγαίνουν όλο και νωρίτερα για σπουδές στο εξωτερικό, ελπίζοντας ότι έτσι θα βρουν αργότερα πιο εύκολα δουλειά. Και τα δικά μου παιδιά είναι στη Γερμανία», λέει ο πρώην Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης Σκεύος Παπαϊωάννου. Ο γνωστός καθηγητής Κοινωνιολογίας συνταξιοδοτήθηκε το Σεπτέμβριο με «βαριά καρδιά»: «Η θέση μου δεν προκηρύχθηκε εκ νέου, ενώ δεν υπάρχει και αναπληρωτής. Εδώ και χρόνια αντιμετωπίζουμε άλλωστε προβλήματα με απολύσεις προσωπικού αλλά και τις οικονομικές επιβαρύνσεις από τα υψηλά πάγια έξοδα». Μόλις την περασμένη εβδομάδα το Πανεπιστήμιο Κρήτης συμπεριελήφθη από το Times Higher Education Ranking -ως μοναδικό από την Ελλάδα- στα 400 καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου. Η διάκριση αυτή όμως, σύμφωνα με τον κ. Παπαϊωάννου, δεν αντικατοπτρίζει την παρούσα κατάσταση.

Τα προβλήματα των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων είναι γνωστά στους φοιτητές, λέει η Έλενα Αποστολάκη: «Ελπίζω να μην περάσουν και άλλες αρνητικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα. Η παιδεία είναι η σημαντικότερη αξία μιας χώρας».

Οι αριθμοί όμως δείχνουν μια διαφορετική αντίληψη των πραγμάτων: το 2011 ο προϋπολογισμός του Πανεπιστημίου Κρήτης ανερχόταν ετησίως στα 17,5 εκατομμύρια ευρώ. Το 2012 μειώθηκε κατά 75 % ενώ τα χρόνια που ακολούθησαν κατά επιπλέον 15 %. Για την επόμενη χρονιά αναμένονται νέες περικοπές της τάξης του 23 %. «Σε πραγματικούς αριθμούς, αυτό σημαίνει ότι απομένουν 3,1 εκατομμύρια. Εντούτοις μόνον τα πάγια έξοδα του πανεπιστημίου για ρεύμα, θέρμανση και άλλα, υπολογίζονται στα 6 εκατομμύρια ευρώ», εξηγεί ο Σκεύος Παπαϊωάννου.

Μεγάλη η ζήτηση για εκμάθηση Γερμανικών

Το Πανεπιστήμιο Κρήτης εγκατέλειψε πριν από τρεις εβδομάδες και η 22χρονη Μαρία Νικηφοράκη, ωστόσο μόνον για ένα χρόνο. Ήρθε στη Γερμανία με στόχο την απόκτηση πτυχίου bachelor στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν, στο πλαίσιο του προγράμματος ανταλλαγής φοιτητών Erasmus+. «Αργότερα θέλω να κάνω master στο εξωτερικό, κατά προτίμηση στη Γερμανία. Γι΄ αυτό παρακολουθώ παράλληλα με τα σεμινάρια και μαθήματα Γερμανικών».

Τα ελληνικά Ινστιτούτα Γκαίτε πάντως εξακολουθούν να καταγράφουν ένα μεγάλο ενδιαφέρον για την εκμάθηση της γερμανικής γλώσσας, σημειώνει η υποδιευθύντρια του Ινστιτούτου στην Αθήνα, Ουλρίκε Ντρίσνερ. Το 2009, λίγο αφότου ξέσπασε η οικονομική κρίση, τα Ινστιτούτα Γκαίτε μετρούσαν λιγότερους από 1.700 συμμετέχοντες ετησίως. Τέσσερα χρόνια αργότερα ο αριθμός τους ξεπέρασε τις 2.000. «Προς το παρόν δεν αυξάνονται οι αριθμοί, αλλά θα ήμουν ιδιαίτερα προσεκτική με τη διαπίστωση ότι πρόκειται για ένδειξη διεξόδου από την κρίση. Μάλλον πρόκειται περισσότερο για ένδειξη ότι λιγοστεύουν τα λεφτά».

Τα πανεπιστήμια του εξωτερικού προτιμούν τελευταία όμως και οι ίδιοι οι καθηγητές. Κατά το θερινό εξάμηνο του τρέχοντος έτους ο Σκεύος Παπαϊωάννου δίδαξε ως επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κάσσελ. Εκεί διαπίστωσε τις σημαντικές διαφορές μεταξύ των δυο εκπαιδευτικών συστημάτων: «Στην Ελλάδα η έρευνα βρίσκεται αποκλειστικά στα χέρια των πανεπιστημίων και στο πεδίο αυτό κόβονται όλα τα λεφτά για επενδύσεις από την απαρχή της κρίσης. Δεν μπορείς να πραγματοποιήσεις ούτε μια μικρή έρευνα με τους φοιτητές, γιατί σου λείπουν ένα ή δυο χιλιάδες ευρώ. Αυτό προκαλεί απόγνωση». Όπως εκτιμά ο κ. Παπαϊωάννου, εάν δεν επιστρέψουν στην Ελλάδα οι επενδύσεις και μαζί με αυτές και οι θέσεις εργασίας, τότε πολλοί νέοι Έλληνες θα συνεχίσουν να αναζητούν την τύχη τους στο εξωτερικό.

Lisa Brüßler / Κώστας Συμεωνίδης