Στη Σβετλάνα Αλεξίεβιτς το Νομπέλ Λογοτεχνίας

Η Λευκορωσίδα συγγγραφέας Σβετλάνα Αλεξίεβιτς συγκαταλεγόταν εδώ και χρόνια στους επικρατέστερους διεκδικητές του Νομπέλ Λογοτεχνίας. Φέτος ήρθε η σειρά της να λάβει την ύψιστη διάκριση από τη Βασιλική Ακαδημία στη Στοκχόλμη. Τιμάται "για το πολυφωνικό έργο της, το οποίο αποτελεί μνημείο για την οδύνη και το θάρρος στην εποχή μας", σχολίασε μεταξύ άλλων η επιτροπή απονομής των Νομπέλ. Η Αλεξίεβιτς είναι σημειωτέον η 14^η γυναίκα συγγραφέας που λαμβάνει την κορυφαία διάκριση.

Τα βιβλία της έχουν απαγορευθεί στην πατρίδα της, την Λευκορωσία. Η σύνδεση του τηλεφώνου της ήταν υπό παρακολούθηση και οι δημόσιες εμφανίσεις της απαγορευμένες. Έφτασε σε σημείο να χάσει και την δουλεία της ως δημοσιογράφος, με την πρόφαση ότι ‘‘βεβήλωνε με τα κείμενά της την τιμή των σοβιετικών στρατιωτών‘‘. Από το 2000 και έπειτα ζει στο εξωτερικό. Έχει διαμείνει μεταξύ άλλων στο Παρίσι, τη Στοκχόλμη και το Βερολίνο. Τα βιβλία της για τη ζωή και την καθημερινότητα σε αυταρχικές κοινωνίες έχουν διεθνή αναγνώριση και απήχηση. Το 2013 στην 65η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης είχε τιμηθεί για τα έργα της με το Βραβείο Ειρήνης των Γερμανών εκδοτών. Η ίδια υποστήριξε τότε σε συνέντευξή της στην DW ότι το βραβείο αυτό της έδινε κουράγιο για τη συνέχεια και το θεωρούσε ένα είδος υποστήριξης σε όσους συμπατριώτες της ζουν στην αυταρχική κοινωνία της δικτατορίας του Αλεξάντερ Λουκασένκο.

Ο χαρακτήρας των έργων της

Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς θεωρείται από πολλούς ως μία από τις μεγαλύτερες χρονογράφους της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης και μια θαρραλέα διαφωτίστρια. Σύμφωνα με την Ένωση Γερμανών Εκδοτών ο τρόπος συγγραφής των έργων της με ιστορικό περιεχόμενο συμβάλλει στην ηθική αφύπνιση των ανθρώπων που ζουν στον χώρο της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. ‘‘Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς ενσαρκώνει με τον τρόπο γραφής της την καθημερινότητα των πολιτών σε αυταρχικές χώρες όπως η πατρίδα της Λευκορωσία άλλα και άλλες πρωην σοβιετικές χώρες όπως η Ρωσία και η Ουκρανία‘‘.

Το ιδιαίτερο συγγραφικό στιλ της

Σε ότι αφορά τον ιδιαίτερο τρόπο γραφής της, έχει κάνει αμέτρητες συνεντεύξεις προσώπων που εμπλουτίζουν τα βιβλία της. Την μέθοδο αυτή με τις συνεντεύξεις την χρησιμοποίησε πρώτη φορά το 1983 στο βιβλίο της ‘‘Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας’‘. Κεντρικό θέμα του έργου είναι η μοίρα των σοβιετικών γυναικών που συμμετείχαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την Σβετλάνα Αλεξίεβιτς τη συνέστησε στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό ο οίκος Περίπλους και ο Σύλλογος Υποστήριξης Ερευνών Κατά της Λευχαιμίας και Άλλων Παθήσεων. Έτσι το 2001 κυκλοφόρησε στα ελληνικά το βιβλίο της ‘‘Τσέρνομπιλ, ένα χρονικό του μέλλοντος‘‘, ως μια προσπάθεια επαναφοράς στη μνήμη της μεγαλύτερης πυρηνικής καταστροφής της ανθρώπινης ιστορίας. Το 2002 κυκλοφόρησε στα ελληνικά και το βιβλίο της "Οι μολυβένιοι στρατιώτες" για την σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν.

Η δύσκολη επιστροφή στην πατρίδα

Όλα σχεδόν τα έργα της περιστρέφονται γύρω από την ζοφερή καθημερινότητα στην Σοβιετική Ένωση. Στο βιβλίο της με τον τίτλο ‘‘Η εποχή του second hand‘‘(2013) κεντρικό θέμα είναι οι εξιστορήσεις κατοίκων της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, που εκφράζουν τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες τους για μια πιο ελεύθερη κοινωνία μετά τη διάλυση της Ένωσης. Για την συγγραφή του βιβλίου αυτού χρειάστηκε να γυρίσει στην πατρίδα της ύστερα από 16 χρόνια εξορίας για να πάρει συνεντεύξεις από τους απλούς πολίτες. Η στάση της κυβέρνησης Λουκασένκο ωστόσο δεν έχει άλλαξει απέναντί της.

Jan Bruck / Σπύρος Μοσκόβου