Στην έρευνα του εγκεφάλου το βραβείο Κέρμπερ

«Ερευνούμε πως εργάζεται ο εγκέφαλος. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιούμε ποντίκια και την όρεξη που έχουν να φάνε σοκολάτα», λένε οι Έρβαρντ και Μέι Μπριτ Μόζερ. Η σοκολάτα είναι ένα είδος επιβράβευσης για τα ποντίκια. Την τρώνε μετά από διάφορα τεστ που έχουν κάνει. Τα ζωάκια αυτά είναι πολύ σημαντικά για το ζευγάρι των νορβηγών επιστημόνων. Από το 2005 εξετάζουν τα εγκεφαλικά κύτταρα και για τις έρευνές τους αυτές, τους απονέμεται φέτος το βραβείο Κέρμπερ για την ευρωπαϊκή επιστήμη.

Οι δυο επιστήμονες μελετούν τους νευρώνες προσανατολισμού και ο Έντβαρτ Μόζερ αναφέρει ειδικότερα: «Τα κύτταρα είναι μέρος ενός, ας το πούμε, εσωτερικού χάρτη. Δίνουν σήματα για τις αποστάσεις που πρέπει να διανύσουν τα ποντίκια. Για να κάνουμε μετρήσεις στον εγκέφαλο εμφυτεύουμε μικροσκοπικά ηλεκτρόδια. Τοποθετούνται ανάμεσα στα νευρικά κύτταρα και καταγράφουν κάθε ηλεκτρομαγνητικό μήνυμα που εκπέμπουν».

Τα εμφυτεύματα στον εγκέφαλο των ποντικιών συνδέονται μέσω ενός καλωδίου με έναν υπολογιστή. Με τον τρόπο αυτό οι επιστήμονες παρακολουθούν τον φανταστικό χάρτη στον εγκέφαλο του ποντικιού και, όπως υποστηρίζουν, μπορούν να μάθουν πάρα πολλά πράγματα από τον τρόπο που προσανατολίζονται μέσα στο χώρο. Για παράδειγμα, παρατηρούν πως οι νευρώνες κατεύθυνσης λειτουργούν όταν τα ποντίκια βρίσκουν στο δρόμο τους ένα εμπόδιο και πως εκπέμπουν τα κατάλληλα μηνύματα.

Οι έρευνες μπορεί να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του Αλτσχάιμερ

Οι νευρώνες κατεύθυνσης λειτουργούν σαν πυξίδα και στέλνουν διαφορετικά μηνύματα όταν το κεφάλι κινείται. Οι νευρώνες κατεύθυνσης διαφοροποιούνται από τους νευρώνες εντοπισμού θέσης, οι οποίοι βρίσκονται στον ιππόκαμπο ενώ ανακαλύφθηκαν πριν από 40 χρόνια, όπως λέει ο Έντβαρντ Μόζερ. Υπάρχουν όμως πάρα πολλά άλλα κύτταρα «τα οποία θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να μας δώσουν πληροφορίες για την ταχύτητα με την οποία κινούμαστε» υποστηρίζει ο νορβηγός επιστήμονας.

Τα αποτελέσματα των ερευνών στα ποντίκια θα μπορούσαν να είναι πολύ χρήσιμα για την μελέτη της αντιμετώπισης της νόσου Αλτσχάιμερ διότι ένα από τα χαρακτηριστικά αυτής της νόσου είναι ότι οι ασθενείς αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα προσανατολισμού. «Εάν καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα εγκεφαλικά κύτταρα σε σχέση με τον προσανατολισμό, ίσως καταφέρουμε να θεραπεύσουμε όχι μόνο πολλούς ασθενείς που πάσχουν από Αλτσχάιμερ αλλά και άλλους που πάσχουν από άλλες νευρολογικές ασθένειες».

Το βραβείο Κέρμπερ απονέμεται φέτος για 30η φορά και απονέμεται σε επιστήμονες που ζουν και εργάζονται στην Ευρώπη. Συνοδεύεται με το χρηματικό έπαθλο των 750.000 ευρώ τα οποία θα πρέπει και πάλι να επενδυθούν στην έρευνα.

Το θέμα του προσανατολισμού στο χώρο είναι το βασικό πεδίο έρευνας των δυο επιστημόνων στο οποίο επικεντρώθηκαν ήδη κατά τη διάρκεια των σπουδών τους στο πανεπιστήμιο του Όσλο. Από το 1996 ζουν και εργάζονται στο Τροντχάιμ της Νορβηγίας και, όπως δηλώνουν, η έρευνα του εγκεφάλου είναι ένα συναρπαστικό παιχνίδι χωρίς τέλος.

Gudrun Heise / Μαρία Ρηγούτσου