Πώς η Ευρώπη καταπολεμά τη γρίπη των πτηνών

Στις αρχές Αυγούστου ο πτηνοτρόφος Άλρικ Βίσχερ από την περιοχή Ντάλφσεν της ανατολικής Ολλανδίας ήταν ένας εκ των πρώτων αγροτών που παρατήρησε συμπτώματα της γρίπης των πτηνών σε μερικά από τα ζώα της οικογενειακής του φάρμας. Μόλις μία μέρα μετά όλα τα κοτόπουλα της φάρμας του, στο σύνολο τους 115.000 χιλιάδες, θανατώθηκαν καθώς εντοπίστηκαν κρούσματα του εξαιρετικά μεταδοτικού ιού H5N1, γνωστού και ως ιού της γρίπης των πτηνών. «Είναι ένα χάος, έχεις ανάμικτα συναισθήματα, είσαι λυπημένος αλλά ταυτόχρονα ξέρεις ότι πρέπει να γίνει έτσι». Το μέρος όπου κάποτε τα κοτόπουλα ζούσαν και αναπαράγονταν τώρα απολυμαίνεται και καθαρίζεται.

Η τρέχουσα περίοδος της γρίπης των πτηνών φέτος έχει διαρκέσει πολύ περισσότερο από ότι συνήθως. Έναν ολόκληρο χρόνο σχεδόν βρίσκεται σε εξέλιξη ενώ συνήθως ο ιός εντοπίζεται από τον Οκτώβριο μέχρι τον Απρίλιο ή Μάιο στην Ευρώπη. H Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), οι αγρότες αλλά και οι οικολόγοι συμφωνούν σε ένα πράγμα: το καλοκαίρι αυτό ήταν πολύ ιδιαίτερο.

Από τον Οκτώβριο του 2021 στην Ολλανδία μόνο η γρίπη των πτηνών έχει σκοτώσει εκατοντάδες χιλιάδες άγρια πτηνά ενώ πάνω από τέσσερα εκατομμύρια κοτόπουλα, πάπιες αλλά και νεοσσοί έπρεπε να θανατωθούν. Το ίδιο ακριβώς συνέβη και στον πτηνοτρόφο Βίσχερ. «Ενώ νομίζεις πως δεν έχεις συναισθηματική σχέση με τα ζώα γιατί έχεις τόσα πολλά, το συνειδητοποιείς αργότερα» σημειώνει ο ίδιος. Οι αγρότες ωστόσο δεν επηρεάζονται μόνο συναισθηματικά αλλά χάνουν και την κύρια πηγή του εισοδήματός τους. Για την οικογένεια του Βίσχερ και την φάρμα του, η απώλεια των χιλιάδων κοτόπουλων σημαίνει οικονομική ζημία περίπου 115.000 χιλιάδων ευρώ.

Εκατομμύρια πτηνά έχουν θανατωθεί στην Ευρώπη

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της EFSA, σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες κατέγραψαν κρούσματα της γρίπης των πτηνών. Η έκθεση μάλιστα αναφέρει πως τα άγρια ​​πτηνά επλήγησαν ιδιαίτερα κατά την περίοδο αναπαραγωγής τους στη Γερμανία, την Ολλανδία και τη Γαλλία. Σε αυτές τις χώρες, ο αριθμός των κρουσμάτων στα οικόσιτα πουλερικά είναι επίσης υψηλός με αποτέλεσμα να προσβάλλονται περισσότερα ζώα. Τα αποδημητικά πτηνά που έρχονται από την Ασία στην Ευρώπη για να ξεχειμωνιάσουν μεταδίδουν συνήθως τον ιό. Τα άγρια υδρόβια πτηνά αποτελούν συχνά την πρώτη πηγή μετάδοσης και αλυσιδωτά συνεχίζεται η εξάπλωση του ιού στα υπόλοιπα ζώα.

Είναι πάρα πολύ εύκολο να μολυνθούν οι πτηνοτροφικές μονάδες ακόμα και μέσω ενός μολυσμένου φτερού που μεταφέρεται από τον αέρα και οι διάφορες χώρες προσπαθούν μέσω αυστηρών κανονισμών να προστατέψουν τις μονάδες. Στην Ολλανδία για παράδειγμα επιβλήθηκε ένα είδος lockdown στα κοτόπουλα, τα οποία έπρεπε να παραμείνουν στα κοτέτσια τους. Την ίδια στιγμή αυστηρότερα μέτρα υγιεινής έχουν προστεθεί: μόλις εντοπιστεί ένα θετικό κρούσμα σε κάποια φάρμα δημιουργείται μία ζώνη προστασίας τριών χιλιομέτρων και όλες οι γειτονικές φάρμες ελέγχονται για κρούσματα. Στην περίπτωση που βρεθεί έστω και ένα θετικό κρούσμα όλα τα ζώα σκοτώνονται.

«Έχουμε κάνει ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατόν, ώστε ο ιός να μείνει έξω από τις φάρμες» σημειώνει ο Μπάρτ Γιαν Οπλάατ, πρόεδρος της ένωσης ολλανδικών πτηνοτρόφων. Αυτό όμως δεν έχει βοηθήσει. Μεγάλη είναι η ανησυχία και για τη μετάδοση της γρίπης των πτηνών μεταξύ των άγριων πουλιών.

Δύσκολη η καταπολέμηση του ιού

Τα μέτρα όμως που έχουν επιβληθεί μέχρι στιγμής δεν έχουν εξαλείψει τον κίνδυνο παρά μόνο τον έχουν μειώσει. H ολλανδική ένωση πτηνοτρόφων αναφέρει πως ορισμένοι πτηνοτρόφοι εφαρμόζουν στα ζώα οικειοθελώς lockdown, όπως την περίοδο την πανδημίας του κορωνοϊού, ώστε να μη διαδοθεί ο ιός στους στάβλους τους.

Εμβολιασμός δεν αναμένεται να τεθεί σε ισχύ πριν τα επόμενα δύο με τρία χρόνια. Επί του παρόντος πραγματοποιούνται δοκιμές εμβολίων στη Γαλλία και την Ολλανδία αλλά πρόκειται να περάσει αρκετός καιρός μέχρι να κυκλοφορήσει το εμβόλιο. Ακόμη και με τον εμβολιασμό όμως η γρίπη των πτηνών δεν πρόκειται να εξαλειφθεί γρήγορα καθώς ο ιός μεταλλάσσεται. Μόνη ελπίδα: η δημιουργία ανοσίας μεταξύ των πτηνών.

Ο πτηνοτρόφος Άλρικ Βίσχερ ελπίζει πως «όπως με τον κορωνοϊό, σχεδόν όλα τα πουλιά θα μολυνθούν και τα άγρια ​​πτηνά θα αποκτήσουν ανοσία και με αυτόν τον τρόπο θα πάμε σε μια λιγότερο επικίνδυνη μορφή του ιού». Ο κίνδυνος όμως ελλοχεύει καθώς όταν τα αποδημητικά πτηνά επιστρέψουν από τη Σιβηρία τον Οκτώβριο, μπορεί να φέρουν μαζί τους μια νέα παραλλαγή της γρίπης.

Χριστίνα Στρουνκ

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου